Saltar al conteníu

Llingües hmong

De Wikipedia
Llingües hmong
Distribución xeográfica Este d'Asia
Países Bandera de la República Popular China China
Bandera de Tailandia Tailandia
Bandera de Laos Laos
Bandera de Vietnam Vietnam
Filiación xenética

MF áustrica (?)
  hmong-mienh

    Llingües mien
Subdivisiones Baheng
JiongnaiShe
llingües hmong orientales (Miao Chuanqiandi)
Qo Xiong (W. Hunan)
Hmu (Y. Guizhou)
posiblemente otres cañes
Códigu Glottolog hmon1337


Les llingües hmong (colloráu) y les llingües mien (verde).

Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües hmong[1] (o miao[2]) pertenecen a la familia llingüística Hmong-Mien, qu'inclúi delles llingües falaes por grupos miao (como los hmong, hmu y xong), el pa-hng y les llingües "bunu" usaos polos yao.

Denominación de les llingües

[editar | editar la fonte]

La denominación más común pa estes llingües ye Miao (苗), el términu chinu y l'únicu usáu polos miao de China. Sicasí, hmong úsase más llargamente n'occidente, particularmente n'Estaos Xuníos onde esiste una importante migración hmong. Munchos inmigrantes d'esta etnia prefieren el términu hmong y consideren la denominación miao como peyorativa (anque dichu términu tien connotaciones negatives nel dialeutu sinítico de Guizhou, sigue siendo'l términu xeneral y neutral usáu polos miao de China).[3]

Per otra parte les distintes llingües hmong usaos pol grupu étnicu miao, tienen distintos nomes. Pueden estremase tres rames principales, que acontinuación se nome acordies colos nomes daos por Purnell (n'inglés y chinu), Ma y Ratliff, según los nomes descriptivos basaos nos patrones de colores de los sos traxes tradicionales:

Multitree Autónimo Purnell (en chinu) Ma Ratliff color del traxe
hmpr —* Sichuan–Guizhou–Yunnan Miao Chuanqiandian Miao (川黔滇苗) Miao occidental Hmong occidental Blanco, Azul/Verde, Floriáu, etc.
xian Xong Hunan Miao occidental Xiangxi Miao (湘西苗) Miao oriental Hmong septentrional Miaos coloraos/Meo
qian Hmu Eastern Guizhou Miao Qiandong Miao (黔东苗) Miao central Hmong oriental Miaos negros

* Nun esiste un nome común, los falantes de maio usen formes como Hmong (Mong), Hmang (Mang), Hmao, Hmyo. Los falantes de yao usen nomes basaos na forma Nu.

La Hunan Province Gazetteer (1997) da los siguientes autónimos pa dellos grupos clasificaos pol gobiernu a cencielles como miaos:

Distribución xeográfica

[editar | editar la fonte]


Descripción llingüística

[editar | editar la fonte]

Alfabetu y escritura

[editar | editar la fonte]

Ente 1951 y 1953 desenvuélvese l'adautación al alfabetu llatín en Laos. En 1959 Shong Llue Yang, desenvuelve l'alfabetu Pahawh.

Les llingües hmong escribiéronse tradicionalmente por aciu distintes adautaciones de la escritura chino. Alredor de 1905, Samuel Pollard introdució l'alfabetu llatín afechu, llamáu trescripción Pollard, pal a-hmao, y este pasó a ser usáu tamién pal hmong daw.[4]

Nos años 1950, diseñáronse tamién romanizaciones basaes nel pin-yin per parte de les autoridaes chines pa otros trés variedaes de miao: el xong, l'hmu y el miao chuanquiandi, según un alfabetu especial pal a-hmao pa substituir a la trescripción Pollard (agora conocida como "antiguu miao"), anque l'alfabetu Pollard sigue siendo llargamente usáu. Esto significo que distintes cañes de miao usaron sistemes d'escritura basaos n'estandarizaciones distintes.[5] Wu y Yang (2010) señalen que deberíen desarrollarsse estandirizaciones pa los seis variedaes primaries del grupu Chuangqiandi.


Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes llingües hmong son:[6]

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Proto-Hmong-Mien *ʔɨ *ʔu̯i *pjɔu *plei *prja *kruk *dzjuŋH *jat *N-ɟuə *gju̯əp
Pa-Hng
(Gundong)
ji11 wa35 po35 ti35 tja35 tɕu55 tɕaŋ44 ji42 ko33 ku42
Wunai
(Longhui)
i35 ua35 po35 tsi35 pia35 tju55 tɕa21 ɕi31 ko33 kʰu31
Younuo je22 u33 pje33 pwɔ33 pi33 tjo35 sɔŋ31 ja21 kiu13 kwə21
Jiongnai ʔi53 u44 pa44 ple44 pui44 tʃɔ35 ʃaŋ22 ʑe32 tʃu33 tʃɔ35
She
(Chenhu)
i35 u22 pa22 pi35 pi22 kɔ31 tsʰuŋ42 zi35 kjʰu53 kjʰɔ35
Xiangxi Miao
occidental
(Layiping)
ɑ44 ɯ35 pu35 pʐei35 pʐɑ35 ʈɔ53 tɕoŋ42 ʑi33 tɕo31 ku33
Xiangxi Miao
oriental
(Xiaozhang)
a33 u53 pu53 ɬei53 pja53 to33 zaŋ13 ʑi35 gɯ32 gu35
Qiandong Miao
septentrional
(Yanghao)
i33 o33 pi33 l̥u33 tsa33 tʲu44 ɕoŋ13 ʑa31 tɕə55 tɕu31
Qiandong Miao
meridional
(Yaogao)
tiŋ24 v13 pai13 tl̥ɔ13 tɕi13 tju44 tsam22 ʑi244 tɕu31 tɕu24
Pu No
(Du'an)
i454 aːɤ454 pe454 pla454 pu454 tɕu423 saŋ212 jo42 tɕu22 tɕu42
Nao Klao
(Nandan)
i42 uɔ42 pei42 tlja42 ptsiu33 tɕau32 sɒ31 jou54 tɕau24 tɕau54
Nu Mhou
(Libo)
tɕy33 yi33 pa33 tləu33 pja33 tjɤ44 ɕoŋ31 ja32 tɕɤ55 tɕɤ32
Nunu
(Linyun)
i53 əu53 pe53 tɕa53 pɤ53 tɕu23 ʂɔŋ22 jo22 tɕu32 tɕu22
Tung Nu
(Qibainong)
i55 au33 pe33 tɬa33 pjo33 ʈu41 sɔŋ21 ʑo21 tɕu13 tɕu21
Pa Na ʔa31 ʔu13 pa13 tɬo13 pei13 kjo35 ɕuŋ22 ʑa53 tɕʰu313 tɕo53
Hmong Shuat
(Funing)
ʔi55 ʔau55 pʲei55 plɔu55 pʒ̩55 tʃɔu44 ɕaŋ44 ʑi21 tɕa42 kɔu21
Hmong Dleub
(Guangnan)
ʔi55 ʔɑu55 pei55 plou55 tʃɹ̩55 ʈɻou44 ɕã44 ʑi21 tɕuɑ42 kou21
Hmong Nzhuab
(Maguan)
ʔi54 ʔau43 pei54 plou54 tʃɹ̩54 ʈou44 ɕaŋ44 ʑi22 tɕuɑ42 kou22
Dian Miao
nororiental
(Shimenkan)
i55 a55 tsɿ55[7] tl̥au55 pɯ55 tl̥au33 ɕaɯ33 ʑʱi31 dʑʱa35 ɡʱau31
Raojia i44 ɔ44 poi44 ɬɔ44 pja44 tju33 ɕuŋ22 ʑa53 tɕa55 tɕu53
Xijia Miao
(Shibanzhai)
i55 u31 pzɿ31[7] pləu31 pja31 ʈo24 zuŋ24 ja33 ja31 ʁo31
Gejia i33 a33 tsɪ31 plu33 tsia33 tɕu55 saŋ31 ʑa13 tɕa24 ku133

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. El dígrafu hm indica una nasal llabial sorda.
  2. Heteroglotónimo despreciatible refugáu polos falantes d'estes llingües.
  3. Duffy, 2007. Writing from these roots: literacy in a Hmong-American community
  4. Tanya Storch Religions and missionaries around the Pacific, 1500-1900 2006 p293 "he invented the first script for any Miao language"
  5. 苗文创制与苗语方言划分的历史回顾
    Other branches had been left unclassified.
  6. Hmong-Mienh numerals (E. Chan)
  7. 7,0 7,1 ɿ ye la trescripción habitual de los sinólogos pa [ɨ].

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Li Jinping, Li Tianyi [李锦平, 李天翼]. 2012. A comparative study of Miao dialects [苗语方言比较研究]. Chengdu: Southwest Jiaotong University Press.
  • Esti artículu correspuende en parte a una entrada de Epistemowikia, publicáu en dominiu públicu o bien, so la Llicencia Creative Commons Atribución Compartir-Igual 3.0.