Diglosia

La diglosia (griegu antiguu: δίγλωσσος, 'de dos llingües' ) ye la situación de convivencia de dos variedaes llingüístiques nel senu d'una mesma población o territoriu, onde unu de los idiomes tien un prestíu —como llingua de cultura, de prestíu o d'usu oficial— frente al otru, que ye apostráu a les situaciones socialmente inferiores de la oralidad, la vida familiar y el folclor.^[1] Cuando hai trés o más llingües, a tal situación denominar poliglosia o multiglosia.^[2]

Descripción

Esiste diglosia cuando hai una repartu de funciones ente una variedá alta (A) y una variedá baxa (B), de forma que caúna ye usada solo en ciertos ámbitos o dominios: la variedá A, en situaciones formales y distantes, y la B, en contestos informales. Resultaría impropiu o risible usar indistintamente dambes variantes. La comunidá diglósica considera que la variedá A ye más prestixosa que la variedá B. La variedá B suel adquirise como llingua materna, en cuantes que la A solo apriéndese formalmente en contestos académicos.

La variedá A tien unes categoríes gramaticales que s'amenorguen o sumen na variedá B. La variedá A dispón d'un léxicu cultu, téunicu y especializáu del qu'escarez B. De la mesma, esta cuenta col vocabulariu y les espresiones fraseolóxiques propies del ámbitu familiar y popular. La variedá A ta estandarizada gracies a la ellaboración de gramátiques, diccionarios y normes ortográfiques que dexen la so conocencia; tal procesu d'estandarización nun esiste pa la variedá B. Coles mesmes, esiste un corpus lliterariu na variedá A que constitúi l'heriedu lliterariu, inesistente en B.

Les situaciones diglósiques pueden perdurar mientres sieglos, magar l'apaición de subvariedaes mistes ente A y B, según el progresivu tracamundiu de funciones sociales mientres esi tiempu, pueden evolucionar hasta faer sumir la diglosia.

Trabayos clásicos sobre la diglosia

Ferguson (1959)

Un artículu clásicu de Charles A. Ferguson identifica delles situaciones que se presenten en situaciones típicamente diglósiques, nes qu'hai una variedá alta» (A), más prestixosa y usada en situaciones formales, y una variedá baxa» (B), usada en contestos informales. Les situaciones típiques que se dan una situación de diglosia tienen que ver con:^[3]

Función: esiste una repartu de funciones ente una variedá alta (A) y una variedá baxa (B), de forma que caúna ye usada namái en ciertos ámbitos o dominios: la variedá A, en situaciones formales y distantes, y la B, en contestos informales. Resultaría impropiu o inclusive risible usar indistintamente dambes variantes.
Prestíu: la mayor parte de la comunidá onde esiste esta diglosia considera que la variedá A ye más prestixosa que la variedá B.
Alquisición: la variante B adquierse como llingua materna, en cuantes que la A namái s'apriende formalmente en contestos académicos.
Sistema gramatical: la variedá A tien unes categoríes gramaticales que s'amenorguen o sumen na variedá B.
Léxicu: la variedá A dispón d'un léxicu cultu, téunicu y especializáu del qu'escarez B. De la mesma, ésta cunta col vocabulariu y les espresiones fraseolóxiques propies del ámbitu familiar y popular.
Estandarización: la variedá A ta estandarizada gracies a la ellaboración de gramátiques, diccionarios y normatives ortográfiques que dexen la so conocencia. Esi procesu d'estandarización nun esiste pa la variedá B.
Heriedu lliterariu: esiste un corpus lliterariu na variedá A, inesistente, otra manera, en B.
Estabilidá: les situaciones diglósiques pueden perdurar mientres sieglos, magar l'apaición de subvariedaes mistes ente A y B, según el progresivu tracamundiu de funciones sociales mientres esi tiempu, pueden evolucionar hasta faer sumir la diglosia.
Fonoloxía: la fonética de la variedá alta ye más cuidada y prestixosa.

Ferguson menta diversos casos de diglosia en distintos partes del planeta:

francés (A) y criollu haitianu (B) n'Haití;
árabe clásicu, tamién llamáu lliterariu o cultu (A) y árabe coloquial (B) en países árabes;
alemán (A) y alemán de Suiza (tüütsch) (B) en Suiza.

Hai que tener en cuenta que les situaciones de diglosia reparaes nos años cincuenta por Ferguson neses rexones, nun tienen porqué siguir dándose anguaño cola mesma intensidá. Por ello convien consultar revisiones actualizaes si quier dise más allá de la descripción.

Fishman (1972)

Pela so parte, el conceutu de diglosia amplia, utilizáu pola socioloxía del llinguaxe actual, deber a J. Fishman (1972), pa quien aquella abarca toles situaciones nes qu'esiste una distribución funcional de dos variedaes llingüístiques nuna comunidá de fala tantu si son dialeutos, sociolectos o rexistros d'una mesma llingua, como si tratar de dos llingües distintes—. Concebida d'esta miente, la diglosia amplia entiende un continuum de situaciones que van dende los supuestos nos que s'usen llingües distintes (billingüismu superpuestu) hasta los casos de mera variación estilística. Sicasí, esta concepción amplia nun hai tao exenta de crítiques porque, nesos términos, toles sociedaes son diglósiques y el conceutu entiende entós fenómenos de bien distinta naturaleza.

Diglosia y billingüismu

Diferencia ente billingüismu y diglosia:^[4] La principal diferencia qu'esiste ente dambos términos ye a nivel de estatus sociocultural, considerando billingüismu como la convivencia de dos llingües nun mesmu territoriu, ensin esistencia de predominiu d'un sobre la otra, siendo dambes igualmente valoraes.

En contraposición, el términu diglosia ye la convivencia de dos llingües nun mesmu territoriu pero, nesti casu, siendo una d'elles predominante sobre la otra, adquiriendo mayor prestíu y rangu p'asuntos de calter oficial, quedando apostrada la otra llingua a un usu familiar y cotidiano.

Situaciones ente billingüismu y diglosia:

Fishman (1972:102) establez tres tipos de situaciones comunes ente'l billingüismu y la diglosia:

Situaciones de billingüismu y diglosia de forma estable: puede trate en países con delles llingües oficiales como Suiza onde la situación llingüística ye bien estable.
Situaciones onde hai billingüismu pero ensin diglosia: cuando nun hai una clara separación funcional del usu de les llingües y la situación nun ye estable; entós tiéndese al monollingüismu. Exemplu d'estes situaciones sería'l d'inmigrantes en países ricos, provenientes de países probes, onde pueden llegar a dexar de falar la so llingua materna.
Situaciones de diglosia ensin billingüismu: cuando dos grupos ensin conexón social caltienen dixebraes les llingües propies. Ye'l casu del inglés na India mientres la dómina colonial, que nun llegó a estendese a les castes baxes.

Referencies

↑ Francisco Moscoso García, Diccionariu español árabe marroquín, Xunta d'Andalucía, 2005, p. 9: "La esistencia de dos rexistros d'una mesma llingua, el cultu y el dialeutal, ye lo que se conoz col nome de «diglosia»".
↑ Helena Beristáin (1995). Diccionariu de retórica y poética (7ª ed.). Méxicu: Porrúa, páx. 150. ISBN:9684528779.: "Na diglosia hai otra llingua (amás del castellán); cuando hai más, llámase multiglosia, términu introducíu por Ballón".
↑ Ferguson, Charles (1959). "Diglossia". Word, Vol. 15, páxs. 325–340.
↑ Martín Vegas, R. A. (2009). La Didáctica de la Llingua y la Lliteratura na diversidá cultural. Manual de Didáctica de la Llingua y la Lliteratura. Madrid Síntesis.

[1] Francisco Moscoso García, Diccionariu español árabe marroquín, Xunta d'Andalucía, 2005, p. 9: "La esistencia de dos rexistros d'una mesma llingua, el cultu y el dialeutal, ye lo que se conoz col nome de «diglosia»".

[2] Helena Beristáin (1995). Diccionariu de retórica y poética (7ª ed.). Méxicu: Porrúa, páx. 150. ISBN:9684528779.: "Na diglosia hai otra llingua (amás del castellán); cuando hai más, llámase multiglosia, términu introducíu por Ballón".

[3] Ferguson, Charles (1959). "Diglossia". Word, Vol. 15, páxs. 325–340.

[4] Martín Vegas, R. A. (2009). La Didáctica de la Llingua y la Lliteratura na diversidá cultural. Manual de Didáctica de la Llingua y la Lliteratura. Madrid Síntesis.

[1]

[2]

[3]

[4]