Carbón vexetal

Pa ver el color homónimu, carbón (color).

El carbón vexetal ye un material combustible sólidu, fráxil y porosu con un altu conteníu en carbonu (del orde del 98 %). Producir por calentamientu de madera y residuos vexetales, hasta temperatures que bazcuyen ente 400 y 700 °C, n'ausencia d'aire.

El poder caloríficu del carbón vexetal bazcuya ente 29 000 y 35 000 kJ/kg, y ye bien cimeru al de la madera, que bazcuya ente 12 000 y 21 000 kJ/kg.

Carboneres

Va un sieglu, en toles zones rurales yera común ver la figura del carboneru, oficiu agora en víes d'estinción, que'l so trabayu consistía en cubrir totalmente enormes piles de lleña con mofu y cañes tienres, la carbonera. Depués prendía la lleña (parte inferior), y dexaba que se quemar mientres díes. Depués, xubía hasta'l visu de la pila y triaba.

Cuando la capa taba estable y nun tremecía, señal de que tou taba ensugáu y endurecíu, abría la pila y llograba l'apreciáu combustible. Pero munchos morrieron al cayer la pila, inda ensin endurecer, lo cual convertía l'oficiu nun oficiu ventureru.

El so trabayu estremar en dos tarea: baltar de la madera y el so tresporte escontra la zona de carboneo, y el montaxe de les piles y el control del procesu de carbonización. El sueldu partíase equitativamente ente estos dos xeres realizaes.

Según la so procedencia tenía diversos nomes: carbón de encina, ciscu de carbayu, picón, ..., cada unu de los cualos tenía una aplicación carauterística.

Actualidá

Na actualidá, yá nun ye bien común l'usu de piles de lleña, agora produzse en fornos nel suelu. son fuexos que se cubrir con fueyes de fierro pa tapar dalguna entrada d'aire y seya bien alzada la temperatura pa la cocción de lleña. Les altes temperatures encargar d'ensugar tou tipu de vexetal y asina producir el carbón.

Usos

Briquetas de carbón vexetal realizaes con serrín

El carbón vexetal ye'l primer material de carbón utilizáu pol home y el so usu data probablemente dende'l mesmu momentu en que s'empieza a utilizar el fueu; yá que los cachos de madera carbonizao que quedaríen en delles fogueres pueden considerase un carbón vexetal rudimentariu. Ello ye que esisten pruebes de qu'en munches pintures rupestres de hai más de 15.000 años el carbón vexetal utilizar pa marcar la contorna de les figures, amás d'usase como pigmentu de color negru cuando s'entemecía con grasa, sangre o cola de pexe.

El carbón vexetal úsase mayoritariamente como combustible, non solo d'usu domésticu sinón tamién industrial, especialmente nos países en víes de desenvolvimientu. La producción de carbón vexetal tien un importante impautu ambiental que ye necesariu menguar.

=== Forxa del fierro Otru usu fundamental del carbón vexetal na historia de la humanidá ye'l so emplegu na metalurxa. La metalurxa del fierro, empezada yá unos 1.200 años e.C. y que se desenvuelve n'Europa mientres la edá del fierro” (700 e.C. hasta'l 68 d. C.), nun fuera posible ensin el carbón vexetal una y bones les elevaes temperatures que se riquir pa fundir los minerales nun pueden algamar utilizando a cencielles madera o los combustibles de la edá del fierro. Amás, el carbonu que contién el carbón vexetal actúa como reductor de los óxidos del metal que formen los minerales y cola téunica apropiada parte d'esti carbonu puede alearse col fierro pa dar llugar al aceru, muncho más duru que'l fierro, lo cual foi fundamental nel desenvolvimientu d'armes y ferramientes más resistentes. Yera'l combustible utilizáu na llamada forxa catalana, pa la producción d'aceru.

L'usu del carbón vexetal en metalurxa perduró hasta los nuesos díes, anque otros combustibles como'l coque metalúrxicu haber reemplazáu cuasi por completu, anguaño y especialmente en países con abondosos recursos forestales y economíes en desenvolvimientu esiste un resurdimientu del usu del carbón vexetal en metalurxa, yá que amás el so usu representa, siquier en principiu, un menor impautu ambiental que'l del coque metalúrxicu. El carbonu puede atopase nes aleaciones fierro-carbonu, tantu n'estáu amestáu (Fe3C, cementita), como n'estáu llibre (C). D'una forma xenérica, al aumentar el porcentaxe en carbonu, les aleaciones Fe-C aumenten la so durez y rixidez y pierden ductilidá. Considérase qu'una aleación de fierro ye un aceru si contién menos d'un 2 % de carbonu, si'l porcentaxe ye mayor recibe'l nome de fundición.

Otres aplicaciones

Otra de les aplicaciones del carbón vexetal ye la fabricación de pólvora. La pólvora negra componer d'un 75 % de salitre (nitratu de potasiu), un 12 % d'azufre y un 13 % de carbón vexetal. Estos ingredientes al quemar producen un gas que tiende a ocupar un volume 400 vegaes mayor que l'amiestu orixinal, produciendo una fuerte presión nes parés del recipiente que los contién.

Puesto que el carbón vexetal ye un material poroso, otra de les sos aplicaciones ye'l so usu como absorbente (capacidá d'atrapar molécules o iones). Asina, sábese que la madera carbonizao usábase como absorbente médicu nel antiguu Exiptu y que nel añu 400 e.C. Hipócrates encamentaba penerar con carbón l'agua pa beber. El carbón vexetal nun tener una testura porosa tan desenvuelta como la de los carbones activaos. Sicasí, resulta más simple y baratu de producir, polo qu'a pesar de ser un absorbente relativamente mediocre, si comparar colos carbones activaos, utilizar en determinaes aplicaciones que nun riquir d'una gran capacidá d'absorción. Tamién s'usa pa adsorber molécules d'un tamañu relativamente grande (como los colorantes), yá que la mayoría de la porosidá de los carbones vexetales ta dientro del campu de los macroporos (anchor del poru > 50 nm). Una aplicación relativamente importante ye la clarificación de bébores alcohóliques como'l vinu, cerveza, güisqui, etc.

En Chile denominar "Carbón de madera" y ellabórase comúnmente de lleña d'Espín, Pinu Radiatta, Eucaliptus, según residuos d'otros árboles y arbustos. El so usu tien una llarga tradición y hasta los nuesos díes ye'l combustible domésticu d'eleición pa usu en parrilles y asaos campestres. La so producción y venta ye particularmente activa na zona central del país, atopándose tantu en grandes tiendes d'atarraquites como na venta direuta al traviés de pequeños productores. N'el so ellaboración utiliza'l métodu tradicional denomináu "forniella", que comúnmente consiste nun carcavón o pequeña escavación na fastera d'un cuetu, al cual déxase una pequeña entrada y una ventilación minúscula na so parte cimera. Esta enllénase de madera y residuos vexetales, encender y depués taponeando dafechu la entrada con cañes verdes, lladriyos y folla. Déxase amburar per dellos díes hasta que la ventilación cimera dexa de emanar fumu, momentu en que'l carboneru va abrir la entrada pa estrayer el productu.

La fabricación del carbón vexetal, como s'esplicó antes, puede faese de delles formes, pero ye importante detallar delles d'elles:

1. Fabricación en Fornielles: son fuexos que se realicen nel suelu, o cueves de dimensiones variables (r=1 m x 2m), a les cualos faíse-y troneres (por onde s'escapa'l fumu y vapor d'agua) y una puerta d'entrada por onde s'introduz la madera. Esta forma ocupar en zones montascoses (con pendientes) onde esiste suelos magrizos, xeneralmente llógrase carbón d'espín, Hualo, Carbayu.El fueu inicial aplicar pola puerta, allugada nuna banda. 3. En Fornos construyíos de folla arcillo, lladriyos o adobes y otros metálicos de 1-2 m de diámetru x 2m d'altu, con puerta llateral de metal, por onde s'ingresa lleña de distintes especies vexetales (espín, carbayos, etc), primeramente cortada. Tamién nes bandes fáense-y les troneres 2. "Castiellos" ó "Monos", son construcciones en forma d'un conu o "campana" de 2 m de diámetru x 2 m d'altu. construyir de la siguiente forma: - Córtense los árboles, dexen ensugar hasta que la les fueyes tean pardes, darréu se troza nes midíes fayadices (1-2m), partir n'astilla si los cachos son bien gruesos. - Treslladar en carretes tiraes por gües a la carbonera (superficie de forma redonda de 4 m de diámetru) onde se deposita tola madera o estielles (forma de circulo). - El "castiellu" constrúyese empezando nel centru de la carbonera, asítiase primero un poste de 2 m, al cual vánse-y amestando los demás cachos o estielles, según diámetru y en forma vertical al suelu. Los más gruesos van el centru, los más delgáu na perisferia , hasta formar el conu. - Al conu , na parte basal faíse-y un collarín con cañes y estaquillas pa evitar qu'esmuza la paya o tierra, darréu amiéstase una capa 20 cm de fueyes del monte o paya de trigu.Darréu amiéstase una capa de tierra de 20 cm, aproximao. - Na parte cimera del "castiellu", voi habese un fuexu por onde se priende'l fueu, que tápase una vegada que'l fueu formara caricotes. - Na parte basal, tapar sol, aniellu de cañes, dexando furos llamaos "vagos" o troneres por onde sale'l vapor d'agua y fumu. - El procesu de cocción o formación del carbón dura ente 10 a 15 díes, dependiendo del tamañu del castiellu.Mientres esti periodu hai que curialo día y nueche de manera d'evitar que se ruempa. Los primeres dóas voi haber na parte cimera y realízase l'actividá de "Retape" (amestar estielles curties de 50 cm, con él, oxetu de formar carbón y evitar que s'apague'l fueu). Amiéstase tierra y vase apertando con una pala, constantemente - Una vegada que'l fueu llega al pisu del conu, dexa de salir fumu o vapor tápase dafechu. Dempués de dos díes (que s'esfreció) dar# en la estracción de carbón, sacando primero les capes de tierres y fueya; pa darréu llograr el carbón, que facer en diversos envases (sacos de 30 kg, o bolses de 2- 5 kg) - Un castiellu puede producir de 80 a 150 sacos de 30 kg cada unu y la calidá del carbón depende del procesu de cocción y del tipu de lleña utilizada. Los meyores carbones son producíos d'especies con madera d'alta densidá (Carbayu ó hualle, Espín).

Usos domésticos

En Méxicu, Perú, España, Arxentina, Paraguái y otros países hispanofalantes el carbón vexetal usóse mientres sieglos como combustible nos braseros o en hornillos o anafres. Una de les consecuencies que produz la fabricación d'este ye la deforestación. La minería del carbón y la so combustión causen importantes problemes ambientales y tienen tamién consecuencies negatives pa la salú humana. El monóxidu de carbonu (CO), productu de la combustión del carbón, ye un gas altamente tóxico y venenosu al caltenelo n'ambientes zarraos, d'ende la importancia de ventilar los interiores de les viviendes y de retirar el braseru a la de dormir, debíu al peligru de muerte por alendar dichos gases.

Ye bien común tamién el so usu pa rustir carnes a la parrilla.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos