Calzada de los Molinos
 Calzada de los Molinos | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||||
| Provincia |  provincia de Palencia | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Calzada de los Molinos (es)  | Paula Castrillo Ortega | ||||
| Nome oficial | Calzada de los Molinos (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
34129 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 42°19′59″N 4°39′00″W / 42.333055555556°N 4.65°O | ||||
  Calzada de los Molinos Calzada de los Molinos (España) | |||||
| Superficie | 26 km² | ||||
| Altitú | 804 m | ||||
| Llenda con | Riberos de la Cueza, Cervatos de la Cueza, Bustillo del Páramo de Carrión, Carrión de los Condes y Villamuera de la Cueza | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
305 hab. (2023) - 183 homes (2019) - 147 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
0% de provincia de Palencia 0.01% de Castiella y Lleón 0% de España | ||||
| Densidá | 11,73 hab/km² | ||||
| calzadadelosmolinos.dip-palencia.es | |||||
 | |||||
Calzada de los Molinos ye un conceyu y llocalidá na contorna de Tierra de Campos al so pasu pola provincia de Palencia, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón, España.
La llocalidá ta asitiada na contorna de Tierra de Campos próxima a la llende cola contorna de La Vega. La llocalidá atópase enclavada dientro de la ruta que constitúi'l Camín de Santiago (situación que se caltién en constante disputa, pos esisten determinaos intereses en qu'ello nun seya asina, magar, dichu Camín atópase -ensin batura a duldes- con el mesmu términu municipal-). Tien como referencies más próximes les llocalidaes de Villotilla, Bustillo del Pandorial y Carrión de los Condes, siendo ésta la más próxima a la llocalidá. La ruta xacobea de fechu xugó un importante papel na historia de la llocalidá fechu que queda patente na sempiterna presencia de la vieira en fachaes, monumentos ya inclusive nel escudu. Pretendióse (y preténdese con insistencia) incluyir a Calzada de los Molinos nuna suerte de "ruta alternativa", al efeuto de favorecer asina la ruta que xune Carrión-Calzadilla de Cocer, magar ye ciertu que nun esiste tal ruta alternativa, y que, Calzada de los Molinos ye llocalidá de Plenu derechu dientro del Camín. Bien pol so antiguu orixe, próximu a la esviación comenenciuda del Camín, bien pela ruta señalizada orixinariamente como "Camín de Santiago". Tien De constatase qu'esiste una rancia y vieya hostilidá ente la próxima llocalidá de Carrión de los Condes, conceyu qu'históricamente percibió a la llocalidá de Calzada de los Molinos como una "pedanía"; magar dicha pretensión nunca tuvo nin llogru nin fundamentu sólidu, pos l'orixe de dambes llocalidaes ye distinta y ensin otra rellación que la que da la mesma xeografía. Asina por ello tienen de destacar los diversos intentos -según rellaten habitantes de la llocalidá- de consiguir pa dalguna de les ilesies de Carrión de los Condes (la de Santiago, espresamente) de les figures del Apóstol esistentes na ilesia de la llocalidá, cualesquier de les dos ellí depositaes (una d'elles única nel mundu y otru retruque exactu de l'asitiada en Santiago de Compostela, retruque dizse, cuando non "obra ximielga"). L'orixe de la llocalidá data del reináu de Sancho II de Castiella, asitiándose ésti nes actuales paraxes de la conocida como Abadía de Benevívere (güei en manes privaes), con posterioridá la llocalidá diría moviéndose progresivamente hasta lo que ye'l so actual allugamientu.
L'únicu templu de pies de la llocalidá ta consagráu, como correspuende a los raigaños xacobeos del conceyu, a Santiago Apóstol, esistiendo enantes una ermita próxima al molín fluvial más importante de la llocalidá (y unu de los más bultables de la contorna, por cuenta del so tamañu y capacidaes).
Tien De destacar la gran capacidá económica de la que goció dicha llocalidá nel pasáu, pos disponía d'una vasta rede de molinos fluviales, siquier cuatro, destinaos primeramente tanto a la moledura de la cebera como, inclusive, la producción d'enerxía llétrica, pa la cual asitiábense equipos y turbinas en dos estaciones consecutives, la primera d'elles na factoría conocida güei como "La Fábrica", y la segunda na instalación de nome "Gerones" (dambes de calter dual, como yá s'esplicaba), dichu complexu tenía'l nome de "La Victoria", calteniéndose anguaño dalgunos de los recibos de dicha factoría productora de lluz (que suministraba tanto a la mesma llocalidá como a otres axacentes). Les mentaes factoríes faíen atroxu de la enerxía proporcionada pel agua embalsada nes distintes preses que jalonaban la vía fluvial (unión de dos calces: Unu'l -o la- Perionda y otru el Izán -o Izama-).
Les lleendes locales recurren con insistencia a una perantigua dómina na que tuvo llugar una cruel batalla, posiblemente amestada cola creación del propiu conceyu, desenvuelta n'unu de los pagos del conceyu (Valdeán).
Xeografía[editar | editar la fonte]
El conceyu de Calzada de los Molinos atópase na frontera ente les contornes naturales de La Vega y Tierra de Campos. El relieve ye ablucantemente planu asitiándose la llocalidá en plena llanura castellana a unos 830msnm. La única cota que degola esi altor (algamando cuasi los 870msnm) ye'l Monte Carrión, un pequeñu monte d'encines y carbayos que conforma la llende occidental del conceyu. El llende oriental marcar el Ríu Perionda y el septentrional el Camín de Santiago.
El paisaxe de Calzada ta apoderáu peles estenses tierres de regadío al este y de secanu al oeste. Destaca'l cultivu de xirasol, trigu, maíz y chopu. Anque non bien abondosos, destaquen les estensiones arbolaes del mentáu encinar-carbayera del Monte Carrión, la carbayera na zona de Los Matos y les estenses alamees que flanquean les veres de ríos y regueros.
Clima[editar | editar la fonte]
En cuanto al clima que correspuende al conceyu, l'atles climáticu publicáu pola AEMET definir como Cfb o Csb, esto ye, templáu con branu templáu y ensin estación seca y templáu con branu templáu y secu. Les precipitaciones muévense en redol a los 500mm al añu, son moderaes, pero teniendo en cuenta'l so esparcimientu nel tiempu (danse más de 70 díes de precipitación al añu) podría falase d'un clima semihúmedo, lo que xuníu a una temperatura medio bastante fresca (d'unos 11°C) dan llugar a un balance hídricu de relativu superávit la mayor parte del añu. La primavera y la seronda son frescos y lluviosos. L'iviernu ye fríu, húmedu y llargu y nun ye infrecuente que'l númberu de díes de nieve al añu supere la docena anque ensin rexistrase de normal nevaes d'escesiva entidá. Nun asocede lo mesmo coles xelaes qu'apoderen los meses d'iviernu estendiéndose inclusive a meses serondiegos o primaverales. El branu ye relativamente calorosu y secu, pero muncho menos que na mayoría de llugares d'España, la temperatura mínimo de los meses branizos nunca supera los 20°C a diferencia d'otres zones del país.
 Parámetros climáticos permediu de Calzada de los Molinos nel periodu 1981-2010 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima media (°C) | 7.8 | 10.7 | 14.4 | 15.9 | 20.3 | 25.8 | 29.5 | 29.2 | 24.6 | 17.8 | 11.9 | 8.6 | 18 |
| Temperatura media (°C) | 3.1 | 4.4 | 7.4 | 9.4 | 13.1 | 17.2 | 20 | 19.1 | 16.5 | 11.7 | 6.7 | 3.9 | 11.1 |
| Temperatura mínima media (°C) | -1.4 | -1.3 | 0.7 | 2.6 | 6.2 | 9.4 | 11.5 | 11.4 | 8.7 | 5.4 | 1.5 | -0.5 | 4.5 |
| Fonte: AEMET: Atles agroclimático de Castiella y Lleón. Xunta de Castiella y Lleón, Conseyería d'agricultura y ganadería. Datos pal periodu 1981-2010 en Calzada de los Molinos[2] | |||||||||||||
Evolución demográfica[editar | editar la fonte]
La situación demográfica de la llocalidá supón una notable esceición dientro de les llocalidaes asemeyaes del restu de la provincia y de la comunidá autónoma yá que a pesar de sufrir un progresivu descensu poblacional, la cifra d'habitantes paez enllancase en redol a los 350 mientres la última década, nada que ver cola esmolecedora situación que viven los pueblos vecinos. En cuanto al avieyamientu de la población ye manifiestu, pero tamién menos acusáu que n'otres llocalidaes, lo que-y dexa caltener entá güei la escuela primaria municipal.
| 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| 509 | 546 | 628 | 661 | 595 | 522 | 432 | 426 | 440 | 353 | 347 | 331 | 339 | 347 |
Historia[editar | editar la fonte]
Anque l'asentamientu probablemente ye anterior (fundacionalmente amestáu a l'Abadía, dómina de Sancho II), dada la so situación estratéxica y la presencia de dos Calzaes Romanes a la que debe'l so nome, y de la que subsisten dellos restos, la primer vegada qu'apaez escritu'l nome de Calzada de los Molinos ye nun escritu de la dómina del Rei Alfonsu VIII, con fecha de 1176. Una d'estes víes yera la que xunía Lacóbriga con Asturica Augusta, la vía 34 ab Asturica Burdigalam y que darréu s'adoptó como unu de los ramales del Camín de Santiago. La presencia de molinos d'agua ta documentada dende antiguu nos rexistros abaciales de los cercanos cenobio de Benevívere y San Zoilo. El propósitu d'estos molinos foi testil y moledura de ceral y cobró más importancia dada la cercana presencia de la Cañada Real Lleonesa, conocida polos paisanos como cordel de les meritas o merines. Con éses los molinos instaláronse como batanes para manufacturar la llana. Un documentu de compraventa d'una d'estes instalaciones data d'una dómina tan temprana como 1389. Sicasí, l'asentamientu al que se refieren estos documentos taría asitiada sobre la mesma calzada romana, unos quilómetros al norte en direición escontra Villotilla. Una epidemia de cólera de les que cíclicamente azotaben la zona, xuníu a la consagración y rehabilitación del templu como católicu, fadría que'l primitivu nucleu y alquerías esvalixaes habitaes polos repobladores, munchos d'ellos pregueros, formaren nel S.XVIII l'actual cascu de la llocalidá.
A la cayida del Antiguu Réxime la llocalidá de constitúi en conceyu constitucional nel partíu de Carrión de los Condes que nel censu de 1842 cuntaba con 36 llares y 187 vecinos.[3]
Patrimoniu[editar | editar la fonte]
Ilesia de Santiago Ápostol: Única ilesia de pies de la llocalidá, d'orixe románicu na so base, con acabáu mudéxar. Ye de planta de tres naves, fechada en 1758 la obra final -pos yá esistía con anterioridá, como s'esplicó- , de la que quedaríen un arcu de mediu puntu y otru apuntáu a entrambos llaos del altar mayor y ciertos restos de pintures nel bajocoro, tou ello d'un magníficu estilu tardorrománico, con representaciones evanxéliques y relatives al viacrucis. Anque con amiestu d'estilos destaca'l mudéxar de la so torre y del escelente artesonado de la so bóveda central, siendo esti conceyu l'orixe de la llamada "ruta del artesonado" -empieza na llocalidá y remata na lleonesa de Sahagún-. Próculo Ibáñez afirma que'l templu foi en primer llugar una sinagoga, que se pondría n'evidencia per estilu del artesonado que dibuxa y enxareya delles vegaes un Mogen David. La comunidá xudía foi bien puxante en tola zona (recuérdese que la llocalidá de Frómista recibe popularmente la so población el llamatu de "xudíos").El retablu, renacentista contién na cai central una imaxe de Santiago Ápostol a caballu, malinterpretada como del Sieglu XVI -siendo obvia la so readecuación al altar que güei ocupa, nesti casu del Sieglu XVI-. Ye una de les munches representaciones del "Santiago matamoros" de la probablemente llexendaria batalla de Clavijo, magar única nel mundu pol so particular configuración (vistíu al estilu moru). Seique la pieza más pervalible del conxuntu ye'l Retablu de los Santos mártires, obra del sieglu XVI qu'anguaño se topa nel muséu diocesanu provincial, retiráu a mediaos de los años sesenta pol Obispáu ensin aprobación del conceyu, que foi informáu de la so retirada pa "restauración y esposición" (exite dende hai más de dos décades un interés creciente pola torna de felicidá obra al so allugamientu orixinariu -recuérdese que les obres se costeaban con cargu al erariu municipal y aportaciones privaes, escasamente se costeaban dende instancies cimeres; menos entá nesti casu-). Ye interesante tamién la gran cantidá de talles relixoses que desfilen o non na Selmana Santa dalgunes d'elles de gran valor y calidá artística. Les más destacaes pola devoción popular qu'espierten na llocalidá son la Piedá, "la Purísima" (talla de vistir con pelo natural), San Isidro Llabrador (copatrón de la llocalidá) y otra talla de Santiago Apóstol matamoros que desfila'l 25 de xunetu, retruque -sinón obra ximielga- del presente na Catedral de Santiago de Compostela.
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ .
- ↑ Conceyu Códigu INE-34042
Bibliografía[editar | editar la fonte]
- Francia Lorenzo, Santiago y Martínez Díez, Gonzalo (1994). De Itero de la Vega a San Nicolás del Real Camín: piedra y vida. Palencia: Diputación Provincial de Palencia. ISBN 84-8173-003-3.
- Silva Maroto, Pilar. "En redol a la pintura del primer terciu del sieglu XVI en Palencia: el Maestru de Calzada". En: Añales d'historia del arte, nᵘ 6 (1996), páxs. 163-189
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Calzada de los Molinos.
Datos: Q1929306- Multimedia: Calzada de los Molinos