Paricutín
| Paricutín | |
|---|---|
volcán, monte y cono de escoria (es)  | |
 | |
| Situación | |
| País |  Méxicu |
| Estáu federáu |  Michoacán |
| Cordal |
Eje Neovolcánico (es) |
| Coordenaes | 19°29′35″N 102°15′04″W / 19.493°N 102.251°O |
  Paricutín Paricutín (Méxicu) | |
| Datos | |
| Altitú | 317 m |
| Prominencia | 208 m |
 | |
El Paricutín (en purépecha Parhíkutini 'llugar al otru llau'),ye un volcán asitiáu nel estáu de Michoacán, Méxicu ente l'ex-pobláu de San Juan Parangaricutiro (anguaño Nuevu San Juan Parangaricutiro) y el pobláu Angahuan. Ye'l volcán más nuevu del continente americanu.
Esti volcán camudó la vida a los habitantes de la pandu Purépecha el 20 de febreru de 1943, día en que nació. El Paricutín considérase una de les maravíes naturales del mundu.[1]
Historia[editar | editar la fonte]
El 20 de febreru de 1943, Dionisio Pulido, un llabrador, atopábase trabayando la tierra nes cercaníes del pueblu Paricutín, cuando de secute ésta empezó a tremecer, abrióse la tierra y empezó a emanar un vapor bien trupu, a sonar bien fuerte y a volar piedres. Bien asustáu, el señor Pulido avisó al pueblu.
La duración de l'actividá d'esti volcán foi de 9 años, 11 díes y 10 hores. La llava percorrió unos 10 km. Nun hubo víctimes humanes, yá que hubo abondu tiempu pa desallugar a tola población. El volcán namái soterró dos poblaos: Paricutín y San Juan Parangaricutiro (Parhikutini y Parangarikutirhu en purépecha). El primeru quedó totalmente borráu del mapa. Mui cerca d'él atópase agora'l cráter del volcán. Del segundu pueblu solo ye visible parte de la ilesia, soterrada pola llava, al igual que'l restu del pueblu, sacante pola torre izquierda del frente (la torre derecha aparentemente cayó pero lo cierto ye que taba en construcción al momentu d'empezar el fenómenu) según el ábside, xunto col altar.
El periodu Quitzocho[editar | editar la fonte]
L'actividá concentróse alredor de los resquiebros que se formaron nel Valle de Cuiyusuru. Lo más relevante d'esti periodu foi la construcción d'un conu prematuru siguíu de recurrentes fluxos de llava y l'erupción intermitente de bombes y lapilli.
Nesta etapa'l conu algamó 200 y 365 metros d'altor en cuatro y ocho meses respeutivamente.
Desallugar a la población de Parícutin en xunu de 1943, y la de Santa Ana Zirosto foi reasitiada pocos meses dempués.
El 10 de mayu de 1944 abandonóse San Juan Parangaricutiro y los sos habitantes entamaron una caminada de 33 quilómetros, llevando consigo una imaxe del Señor de los Milagros. El 23 de mayu de 1944 llegaron a la ex-facienda de los Coneyos, a 8 quilómetros d'Uruapan, onde determinaron establecer el nuevu pobláu de Nuevu San Juan Parangaricutiro, constituyíu en conceyu en 1950.
El periodu Sapichu[editar | editar la fonte]
A pesar de la so curtia duración, nesti periodu llevar a cabu la principal actividá de derrames de llava del volcán emplazada escontra'l norte. El so allugamientu producir pola formación d'una serie de resquiebros y conductos secundarios, de los cualos el más importante foi ensin dala dulda el Sapichu (neñu o nuevu en llingua purhépecha).
El periodu Taquí Ahuan[editar | editar la fonte]
Referir a l'actividá rellacionada con una serie de resquiebros formaos al sur y al este del conu principal, conocíes polos xeólogos de la dómina como Taquí y Ahuan.
Esti periodu estrémase, amás, por rexistrar una reactivación del conu principal, que causó los principales derrames de llava, qu'algamaron la máxima distancia al oeste y al noroeste del conu principal.
Hasta'l final caltuvo una actividá de tipu paroxismal y resalten la formación de la mesa Los Hornitos (al sur del conu) y los fluxos de San Juan formaos ente abril y agostu de 1944. Ello ye que esti últimu fluxu causó la evacuación y la socesiva destrucción del pobláu de San Juan Parangaricutiro (1,895 habitantes).
Ver tamién[editar | editar la fonte]
- Cordal Neovolcánica
- Popocatépetl
- Caltzontzin
- Índiz de explosividad volcánica
- Mayores erupciones volcániques
- Erupciones volcániques por númberu de víctimes mortales
- Volcanes más altos del mundu
Referencies[editar | editar la fonte]
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Paricutín.- Acta de nacencia del Paricutín
- Páxina de la Universidá Michoacana de San Nicolás d'Hidalgo
- mio-nico-hroe.html El mio únicu héroe Anotación sobre Dionisio Pulido nel blogue d'Enrique G de la G, contién una escelente semeya d'Apolazadura.
- Ruines del Paricutín
- Video documental (esp) Volcán Paricutín (4min)
