Saltar al conteníu

Llotería

De Wikipedia
Logotipu de la Llotería Nacional d'España. Representa'l bombu metálicu onde s'asitien les boles pa la celebración del sortéu.

La llotería ye un xuegu que puede ser públicu por aciu billetes y sorteos o un xuegu de mesa que consiste en cartones y baraxes.

Supónse que'l nome de llotería procede del italianu lotta, llucha, porque al paecer establezse una llucha ente'l xugador, la suerte y los concurrentes: otros suponen que se deriva del alemán lot, que significa suerte, por que ye lo qu'unu desea na llotería y demás xuegos d'azar. Otra definición provién del llatín "loterus" que s'usaba en referencia a la suerte de los individuos.[1]

La evidencia más antigua rexistrada de lloteríes son billetes keno de la dinastía china Han d'ente 205 y 187 e. C. Keno ye un tipu de llotería qu'entá se xuega nos casinos d'anguaño. Hai evidencia qu'eses lloteríes chines iniciales ayudaron a financiar la construcción de la Gran Muralla de China.[2]

Ye tan antiguu esti xuegu d'azar que na descripción de les saturnales ver yá usáu polos romanos y abarrúntase que fueron los sos inventores pa faer más prestosos diches fiestes. Empezaben éstes por una distribución gratuita de billetes a los convidaos, que ganaben daqué d'importancia o méritu nel casu de ser favorecíos pola suerte: lo qu'escribiera nos billetes llamábase apophaneta. D'orde d'Augustu fixéronse estracciones de poco valor, mientres Nerón, pa falagar al pueblu mandó distribuyir hasta mil billetes diarios dalguna vegada colos cualos podía faese la fortuna de delles families. Heliogábalo inventó una llotería bien orixinal y consistía en llotes d'enforma valor y llotes de bien pocu: por casu, dolce esclavos y dolce garbanzos, seis vasos de plata y seis de folla, una llibra de fruta y una d'oru. Paez que se debe'l remanecimientu d'esti xuegu na Europa moderna al monxu Celestino Galiano, que florió nel sieglu XVIII y dizse qu'inventó otru xuegu llamáu'l lotu, asemeyáu al de la llotería.[1]

Na República de Xénova esistía'l costume d'echar a la suerte'l nome de los cinco senadores que teníen d'ocupar ciertes places. El senáu taba compuestu de noventa miembros y pal sortéu meter nuna caxa cincuenta boles, cinco d'elles marcaes, que yeren les de los cargos vacantes. El públicu, que desconocía'l nome de los noventa senadores, faía apuestes sobre los que pudieren ser los engraciaos, que yeren oxetu de verdadera especulación. Autorizar a dellos banqueros pa verificar operaciones regulares, fundándose con tal motivu una llotería per vegada primera en 1629 qu'en pocos años pasó a les naciones vecines.

En Francia, la llotería nun nació hasta l'añu 1776, dómina en que se constituyó la llotería real, que foi abolida en 1836.[3]

Llotería por aciu billetes

[editar | editar la fonte]
Quioscu de llotería en Tokiu.
Pasacalles alegóricu a la llotería, n'España.

La llotería ye un xuegu d'azar que consiste n'atinar los númberos d'un billete primeramente mercáu colos númberos estrayíos d'una tómbola o un recipiente que garantice que sían estrayíos al azar. Los númberos de dichu billete pueden yá tar preimpresos o bien ser escoyíos poles mesmes persones. El númberu d'aciertos pueden ser toos o parte de los númberu del billete. Al ganador o ganadores apúrrese-yos un premiu en dineru o especies. Polo xeneral si nun hai ganadores pa un sortéu'l premiu atropar pal siguiente.

La llotería ye un monopoliu estatal o una concesión regulada pola lleis. En tolos países esisten prohibiciones por que los particulares entamen xuegos de llotería que nun tean regulaos de dalguna forma. Una parte de recaldar pola venta de los billetes de llotería polo xeneral ye apurrida a obres de beneficencia social o queda en manes del Estáu y ye destináu a los gastos corrientes del mesmu; d'ende que se diga que se trata de: "un impuestu voluntariu". N'este mesmu orde fiscal, detectóse'l frecuente usu de les lloteríes como preséu de fraude fiscal.[4].

Llotería por aciu cartones y baraxes

[editar | editar la fonte]

Consiste nun grupu de baraxes con figures determinaes y con dellos cartones que contienen un númberu determináu d'éstes figures ordenáu al azar (ej. 9, 12, 16). Los xugadores tomen cartones y unu d'ellos amás, previu a revolver perfectamente'l mazu, va sacando una a una les baraxes y dándo el so nome, a esto llámase-y en Méxicu, "cantar les baraxes" o "echar la baraxa" o a cencielles "cantales" o "echales". A midida que vanse "cantando" les baraxes los xugadores apunten nos sos cartones les que van teniendo. Gana'l primeru qu'enllene un cartón, ye dicir que toles figures d'ésti salieren y obviamente el xugador diérase cuenta, pos si nun se diz que "pasáronse-y" y el xuegu continua hasta que se dea cuenta o daquién más enllene'l so cartón. Ye común qu'esistan metes entemedies como'l primeru que llogra una figura al centru del cartón (en casu de qu'ésti tenga una figura central ej. cartones de 3x3 o 5x5 figures), a esto llámase-y "Bolazo" y otres metes entemedies pueden ser pal primeru en llograr "cuatro esquines" o "raya" nun cartón particular.

Ye común qu'esti xuegu xugar con dineru, pa lo cual afítase una cooperación por cartón y el monto de los premios del bolazo, la raya y los cuatro esquines, en casu de que se decida qu'esistan amás de que'l restu del dineru recoyíu polos cartones utilizaos depués de pagar los premios anteriores ye pal ganador.

La llotería n'España

[editar | editar la fonte]

L'añu 1763, reinando Carlos III y siendo el so ministru'l Marqués de Esquilache, establecer en Madrid la Real llotería primitiva o antigua en beneficiu de dellos establecimientos piadosos, celebrándose'l so primer sortéu'l día 10 d'avientu d'aquel añu.[5]

Por un real decretu de 30 de setiembre del añu 1763, establecer na villa de Madrid, a imitación de la corte de Roma y otres, la primer llotería, esto ye la estracción d'unos númberos a favor de los hospitales, hospicios y otres obres pías, so les seguridaes, métodu y regles que se creyeron conducentes ya imprimieron pa gobiernu de los emplegaos.

En 20 de xunetu per resolución de Carlos III y circular del Conseyu de 23 d'agostu del siguiente añu, prohibióse l'establecimientu d'ufiertes estranxeres n'España n'atención a introducise abusivamente en delles ciudaes y pueblos billetes de delles d'elles que se beneficiaben y espachaben nel reinu, pa evitar la esportación del numerario so la pena de 500 ducaos (5,500 rs.) pela primer vegada a cada infractor, estremada ente'l denunciador, xuez y fiscu per iguales partes; pola segunda la pena doblada y pola tercera, cuatro años de presidiu amás de los 1.000 ducaos de multa.[1]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. 1,0 1,1 1,2 Enciclopedia moderna, Francisco de P. Mellado, 1853
  2. «Lotteries - the Complete History».
  3. Diccionariu enciclopédicu popular ilustráu Salvat (1906-1914).
  4. Jesús Castro. «El negociu de la llotería y el fraude fiscal». TerceraInformacion.es.
  5. Diccionariu de Facienda, páx.136.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]