Llana
La llana ye una fibra natural que se llogra de les oveyes y d'otros animales como llames, alpaques, vicuñes, cabres o coneyos, per aciu un procesu denomináu tosquila. Utilizar na industria testil pa iguar productos tales como sacos, mantes, ruanas,guantes, calcetos, sueteres..
Los Productos de llana son utilizaos na so mayoría en zones fríes porque col so usu caltién el calor corporal; esto ye por cuenta de la naturaleza de la fibra del material.
Oríxenes
[editar | editar la fonte]Los oríxenes de la llana provienen de los animales ovinos y/o puede ser tamién d'orixe artificial o creada pol home.
Esquila y llogru de la llana
[editar | editar la fonte]La esquila ye la corte del pelo nos animales pal aprovechamientu de la llana. Enantes de realizar el tosquiláu hai que tomar una serie de cuidos que van dexar realizar la xera más eficientemente, inspeicionando la calidá y estáu del vellón de la llana.
La esquila realízase una vegada per añu, y depués espérase que la llana creza nuevamente mientres doce meses, pa volver tosquilar nel siguiente branu.
Téuniques de tosquiláu
[editar | editar la fonte]Pal tosquiláu esisten dos téuniques o métodos claramente estremaos:[1]
Métodu criollu o maneado
[editar | editar la fonte]Ye'l métodu más tradicional y antiguu, onde l'animal ye atáu (maneado) enantes d'empezar a cortar el vellón. Termináu'l corte suelta la oveya pa tosquilar la barriga y faer l'esgañe.
Métodu australianu, tally hi o demaneado
[editar | editar la fonte]Ye un métodu que surde darréu y que realiza les operaciones de corte col animal sueltu, pa lo cual allúgase al animal sentáu y l'esquilador opera dende tras del mesmu. Empiézase primero pola barriga y termina pela cabeza.
Preseos
[editar | editar la fonte]La esquila, independientemente de la téunica o métodu emplegaos, puede faese a mano con tisories (esquila manual) o con máquina pa tosquilar (esquila mecánica), que puede ser fixa o portátil.
Oveyes y calidá de la llana
[editar | editar la fonte]Les llanes más pervalibles son les que vienen d'oveyes de trés a seis años. Una oveya produz al añu d'unu a 3 quilos de llana fino o de dos a seis kilos de llana grueso, según trátese d'una raza o otra. Les partes aisllaes del vellón amuesen grandes diferencies tocantes a finura y estáu de llimpieza, según la parte del cuerpu de que procedan. La clasificación del vellón tien la so importancia, si aspirar a llograr cierta uniformidá nel filáu. Los coneyos por casu; que tamién producen llana, utilizar tamién pa cubrir el nial onde va poner a les críes y caltenelos en calor.
Llaváu de la llana
[editar | editar la fonte]La llana recién tosquilada suel presentase bien puerca polo que, enantes de prosiguir cola so ellaboración, ye precisu llimpiala convenientemente. Con cuenta de aforrar el costu del flete de les impureces, suélse-yos someter a una llavadura previa. Nos llavaderos industriales, enantes de la llavadura, la llana embodécase abondo, pos, a consecuencia del azacanáu y del tresporte, preséntase inda n'apertaos faxos y ye bien importante pal bon ésitu de la operación que los pelos de la llana dexen pasu a los axentes de la llavadura. Coles mesmes hai qu'esaniciar tamién primeramente'l polvu, arena y demás impureces porcaces. Ye bien importante que l'agua emplegada nun sía dura nin contenga sales de fierro. De les llexíes puerques de la máquina de llavadura pueden recuperase los sales que constitúin la suarda y la llamada grasa de la llana. De les primeres llógrase potasa, por destilación y calcinación; purificando la segunda, de color pardu, puerca y maloliente, estrayer la lanolina que constitúi una materia primo de gran valor pa la preparación de productos farmacéuticos y cosméticos.
Carauterístiques
[editar | editar la fonte]El gran númberu de races d'oveyes y la influyencia variable de les condiciones de vida del animal actúen sobre les carauterístiques de la llana. La clasificación de la llana faise teniendo en cuenta una serie de carauterístiques, de les cualos les más importantes son les siguientes: finura, llargor, regularidá nel grau de greñu y uniformidá, resistencia y allargamientu, elasticidá, flexibilidá, color, rellumu y rendimientu.
La producción mundial de llana llavao ye d'alredor de 2 millones de tonelaes, siendo los principales productores Australia, Uruguay, la disuelta Xunión Soviética, Nueva Zelanda, China y Arxentina.
| Raza | Grosez | Rendimientu | Usu |
|---|---|---|---|
| Merín | Fina | 75% al 85% | Texíos bien finos |
| Corriedale | crucia fina | 50% al 60% | Texíos finos |
| Romney Marsh | Crucia media | 55% al 70% | Cobertores y paños |
| Lincoln | Crucia gruesa | 60% al 75% | diversos:Alfombres .felpudos .etc. |
| Criollas | Ye la más gruesa | - | Alfombres |
Propiedaes
[editar | editar la fonte]La llana ye un material elástico, ignífugo y resiliente.
- Propiedaes físiques de la llana
- Resistencia: ye la propiedá que-y dexa a la llana espurrise en gran proporción, enantes de rompese. Esto ye bien importante, dende'l puntu de vista testil, daos que procesos de industrialización tales como cardáu, peñáu y filáu, someten a considerables tensiones a les fibres de llana, que tienen de tener extensibilidad abonda pa caltenese íntegres al traviés de los mentaos procesos.
- Elasticidá: esta propiedá, íntimamente rellacionada col interior, referir al fechu que la llana torna a la so llongura natural, depués d'espurrise, dientro de ciertes llendes, yá que llega un momentu en que, al rompese los enllaces químicos, la llana que nun vuelve a la so llongura orixinal. La elasticidá de la llana ye debida a la estructura helicoidal de les sos molécules. Gracies a esta propiedá de recobramientu de la estensión, la llana tien l'habilidá de retener la forma de les vistimientes, y caltener la elasticidá de les alfombres.
- Higroscopicidad: toles fibres naturales absuerben el mugor de l'atmósfera y, ente elles, la llana ye la que lo realiza en mayor proporción; la llana ye higroscópica, ye dicir qu'absuerbe vapor d'agua nuna atmósfera húmeda y perder nuna seca. La fibra de llana ye capaz d'absorber hasta un 50% del so pesu en escurrimiento.
- Flexibilidá: ye la propiedá de les fibres de llana, polo cual pueden doblar con facilidá, ensin quebrase o rompese. Esta propiedá ye de gran importancia pa la industria, tantu en hilandería como en tejeduría, pa llograr texíos resistentes.
- Propiedaes químiques de la llana
- Efeutu de los álcalis: la proteína de la llana, que recibe'l nome de queratina, ye particularmente susceptible al dañu de álcalis. Por exemplu, soluciones d'hidróxidu de sodiu al 5%, a temperatura ambiente, eslleen la fibra de llana.
- Efeutu de los ácidos: la llana ye resistente a l'acción de los ácidos nidios o esleíos, pero sicasí los ácidos minerales concentraos, como por casu, el sulfúricu y el nítricu provoquen desdoblamientu y descomposición de la fibra. Sicasí, soluciones esleíes d'ácidu sulfúricu son usaos mientres el procesu industrial de la llana, pa carbonizar la materia vexetal xuntada a les fibres.
- Efeutu de los solventes orgánicos: la mayoría de los solventes orgánicos usaos comúnmente pa llimpiar y quitar manches de los texíos de llana, son seguros, nel sentíu que nun estropien les fibres de llana.
- Propiedaes biolóxiques de llana
- Microorganismos: la llana presenta cierta resistencia a les bacteries y los fungos; sicasí, estos microorganismos pueden atacar les manches qu'apaecen na llana. Si la llana ye almacenada nuna atmósfera húmeda, apaecen fungos, qu'inclusive pueden llegar a destruyir la fibra. Per otra parte, les bacteries que producen podrigueros pueden destruyir la fibra, si la llana permanez enforma tiempu en mugor y polvu.
- Inseutos: dende'l momentu que la llana ye una proteína, y que polo tanto pue ser considerada un productu alimenticiu modificáu, presenta una fonte d'alimentu pa distintos tipos d'inseutos. Les canesbes de la poliya de la ropa y del escarabayu de les alfombres son los predadores más comunes de la llana; envalórase qu'estos inseutos estropien dellos millones de quilos de texíu de llana cada añu. Suxiriéronse dellos tratamientos pa prevenir esti dañu; tal ye'l casu del sulfatamientu de texíos de llana con insecticides, o l'aplicación de productos químicos que reaccionen coles molécules de llana y causen que la fibra nun sía bultable pa los inseutos. Otru sistema ye'l de poner, na cercanía de la llana, sustancies que despidan golores nocivos pa los inseutos.
Museos
[editar | editar la fonte]- Centru d'Interpretación de la Llana (La Horra)
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Llana.- Secretariáu Uruguayu de la Llana - SUL
