Garoé
El Garoé (posiblemente un exemplar de Ocotea foetens, conocíu como til o tilal) foi l'árbol sagráu de los bimbaches, antiguos habitantes d'El Hierro, nes islles Canaries,8 según unu de los sos símbolos. Inclusive'l escudu d'El Hierro recueye un árbol cola so copa arrodiada de nubes del que cayen gotes d'agua.
Historia[editar | editar la fonte]
Cunten les cróniques de la Conquista que na Isla del Fierro hubo un árbol al que los naturales llamaben Garoé. Nun conocíen los españoles d'otru árbol similar en tol archipiélagu o tierra conocida. El casu ye que les grandes fueyes del Garoé yeren capaces de captar y destilar l'agua de les borrines qu'a él llegaben, agua que se recoyía en grandes oquedades feches en redol al árbol polos bimbaches. Nun había más agua nel Fierro que la que dimanaba del Garoé. Por ello, el pueblu bimbache ―entós una escasa población― tenía al Garoé por una divinidá digna de toa adoración. Esti míticu árbol atopar nuna zona cercana a Tiñor, nuna fastera constantemente bañada pol alisio, y a unos mil metros d'altor sobre'l nivel del mar. Sábese que'l Garoé yera d'impresionante tamañu y que'l so tueru tenía metro y mediu de diámetru.
A la llegada de los españoles, los bimbaches resolvieron despintar a estos la cualidá del Garoé por que, nun topando agua, la sede fixéra-yos tornase prestos a les sos bases. Yá a puntu tuvieron de consiguir el so propósitu. Pero Agarfa, una moza bimbache, namorar d'un soldáu andaluz que formaba parte de la espedición y, traicionando a los suyos, conducir direutamente hasta l'árbol que'l necesariu elementu apurría-yos. Poco dempués Armiche, el Mencey, foi prindáu y con él toos aquellos que lo siguíen y defendíen.
Pero he equí que, en 1610, fortísimos vientos afararon toa esa zona y l'árbol Garoé foi arrincáu de la tierra que tan orgullosamente alimentar. Tres él, la población aborixe d'El Hierro, los bimbaches, tamién sumieron por falta d'agua, ente otres coses.
El garoé na lliteratura[editar | editar la fonte]
La primer vegada que l'árbol ye nomáu ye en Primer viaxe en redol al globu, d'Antonio Pigafetta, como «Árbol que da agua». En 2010 l'escritor canariu Alberto Vázquez-Figueroa (1936-) publicó la obra Garoé, que la so trama desenvolver na isla del Fierro, y que llogró'l Premiu de Novela Histórica Alfonsu X El Sabiu.[1]
En Historia de les Indies, escritu por Frai Bartolomé de las Casas, hai tamién un curtiu párrafu n'honor al Garoé.
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Referencies[editar | editar la fonte]
Bibliografía[editar | editar la fonte]
- Estévez Domínguez, Javier (2005). Xigantes nes Hespérides. Árboles singulares y monumentales de les Islles Canaries, 1ª, Obra Social de La Caxa de Canaries, páx. 31-32, 122-123. ISBN 84-609-3246-X.
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Garoé.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q109827740