Constitución española de 1812

La Constitución española de 1812, tamién nomada "La Pepa", promulgórunla las Cortes Generales ("Cortes Xenerales") d'España, un 19 de marciu de 1812, d'ehí'l nomatu de Pepa que la dióu'l pueblu andaluz.

Tará en vigor dous años, yá qu'en 1814 la tropas Napoleónicas escomienzan a perder tarrén y Napoleón retira las súas tropas de la Península tres las derrotas d' Arapiles, Vitoria y San Marcial. En 1813 España ta llibre de tropas invasoras y en febreru-marzu cellébranse las primeras elleiciones y en xunetu d'esi mesmu añu las cortes aconcéyanse na Islla de Llión en (Cádiz) y deciden treslladase a Madrí.

Conu regresu de Fernandu VII, el 24 de marciu de 1814, produzse una fola ultraconservadora propagada pol absolutista rei col envís d'acabare cola constitución, daqué que llogrará'l 10 de mayu de 1814 cuandu'l xeneral Eguía, nomáu en secretu capitán xeneral de Castiella pol rei, entra en Madrí y detién a los lliberales. De siguíu, espublízanse los decretos de Valencia que derogan la constitución y ábrese la dómina conocida como Períodu de la Restauración.

Espíritu

Inspírase na constitución francesa de 1791, peru nun la calca sinon que la ameyora y la avera a la realidá social española; nu sou artículáu ye imperfeuta dáu que presenta una llargor xigantesca con 384 artículos faciéndola abondu ríxida.

Ye una constitución lliberal nun democrática nin radical na que s'entama'l principiu de soberanía nacional y ye monárquica, presenta la división de poderes de Montesquieu. Por enriba de toos ta'l poder llexislativu y amás iguala a tolos españoles ante la llei, malque los títulos de nobleza caltiénse conu sou valire enanteriore y los sous privilexos; planteyase la xunidá xurisdicional, sacante'l casu militar.

Calterística de los poderes

Poder executivu

Incárnalu'l rei conos sous siete ministros; allugaos por orde cronolóxicu fuorun:

• Secretariu d'Estáu; el ministru más importante dáu que s'anula'l Conseyu de Ministros y por ende, el cargu de Presidente'l Conseyu.
• Secretariu de Gobernación de la Península.
• Secretariu de Gobernación d'Ultramar.
• Interior; facíase cargu de los llabores de gobernación.
• Fomentu.
• Educación.
• Salú.

Los ministros conviértense en responsables de tolos autos del gobiernu, y comu éstos son nomaos pol rei fuera de cualaquier aición democrática nun hai nin votu d'investidura nin de censura; poru ábrese la puerta a que'l rei funcione comu un monarca absolutista. Amás el poder executivu puede robrare la guerra ou la paz, tien aniciativa llexislativa, noman a los funcionarios del gobiernu y más concretamente a los militares.

El rei por outru lláu tien dreitu de votu de las lleis presentadas pol llexislativu peru ye supresivu, estu quier dicire que nun puede facelu por dúas vegadas; si un parllamentu considera que taba enquivocáu'l monarca nun podía volvere a vetala. Lu qu'abría un claru enfrentamientu ente las Cortes y el rei.

Podere llexislativu

Ye unicameral, dáu que nu sieglu XIX considerábase que yera un sistema más democráticu que'l compuestu por dúas cámaras; yá que las cámaras altas yeran más aristocráticas y menos representativas. Poru considérase a esta constitución una de las más anovadoras del sieglu.

Taba integráu por diputaos de las provincias entamadas polas Cortes de Cádiz, escoyéndose ún por cada 70.000 homes, dáu que las muyeres nun votaban; yera un sufraxu universal masculín, homes de más de 25 años, indireutu y mayoritariu.

El mandatu los diputaos yera de dous años, lu que tamién ye una calterística de las constituciones anovadoras. La súa principal función yera la ellaboración de lleis, concesión d'impuestos y l'aprebación de los presupuestos del Estáu, entaman tamién el continxente de tropas añales. Tién de tenere, a lu menos, la presencia de dolce diputaos americanos, cuatru eclesiásticos y cuatru grandes d'España, el restante podía pertenecere a cualaquiere greyu social.

Amás d'él dimana'l Conseyu d'Estáu, qu'aconseyaba'l rei (anulábase asina la "camarilla" del rei), qu'asesoraba al monarca en casos de guerra y paz asina comu na presentación de las lleis.

Podere xudicial

Esti residía nos tribunales, defínese comu independiente y los xueces son inamovibles y profesionales. Entámanse tres instancias fundamentales:

• Xueces de partíu; créyase'l partíu xudicial, que ye la circunscripción elleutoral de cáltere fiscal.
• Audiencias; por enriba'l xuez de partíu, malque la Constitución nun establez el sou númberu, cuandu entra en vigore son trelce, las nueve de la Corona d'Aragón, el Conseyu de Navarra, las dous Cancillerías y la de Madrí.
• Tribunal Supremu; ye una creyación lliberal qu'elimina Fernandu VII.

Amás los alcaldes pasan de xueces de primera instancia a cenciellos xueces de paz; esti sistema seirá'l clásicu dientru del sistema xudicial español posteriore.

Outras carauterísticas

Recueye los dreitos básicos de los ciudadanos y ye la primer vegada que nuna constitución hispánicas éstos van recoyíos nel articuláu; peru tamién trata outros aspeutos menos corrientes nuna llei d'esta importancia. Ente los que destaca:

L'alministración territorial

Siguiendo'l casu francés creya la provinca y que tola alministración coincida con esta nueva entidá. Estu da un pequeñu caráuter descentralizador y anque nun se da'l númberu na constitución cuandu entra en vigor son 23. Créyanse los cargos de xefe políticu, el precende del autual Gobernadore Civil y presidente de la Diputación; y el del intendente, quien controla los impuestos. Naz la Diputación que la forman siete diputaos con un mandatu de dous años y renuévanse por metaes. Refórmase'l conceyu, que pueden creyase con mil habitantes aplicábase a los conceyos de señoríu y nun a los del rei yá esistentes. Los ayuntamientos seirán democráticos escoyíos por sufraxu universal masculín, los rexidores tien un mandatu de 4 años y l'alcalde de 1 añu pa evitare caciquismos.