Castrillo del Val
Castrillo del Val | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella y Lleón | ||||
Provincia | provincia de Burgos | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Castrillo del Val | Jorge Mínguez Núñez | ||||
Nome oficial | Castrillo del Val (es)[1] | ||||
Códigu postal |
09193 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 42°18′51″N 3°35′05″W / 42.314166666667°N 3.5847222222222°O | ||||
Superficie | 22.54 km² | ||||
Altitú | 939 m | ||||
Llenda con | Cardeñajimeno, Orbaneja Riopico, Ibeas de Juarros y Carcedo de Burgos | ||||
Demografía | |||||
Población |
835 hab. (2023) - 456 homes (2019) - 340 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0.23% de provincia de Burgos | ||||
Densidá | 37,05 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
castrillodelval.es | |||||
Castrillo del Val ye una llocalidá y un conceyu[2] asitiaos na provincia de Burgos, Castiella la Vieya , na comunidá autónoma de Castiella y Lleón (España) , contorna d'Alfoz de Burgos, partíu xudicial de Burgos, cabecera del conceyu del so nome.
En 2015, na aprobación pola Unesco de l'ampliación del Camín de Santiago n'España a «Caminos de Santiago de Compostela: Camín francés y Caminos del Norte d'España», España unvió como documentación un Inventariu Retrospectivu - Elementos Asociaos» (Retrospective Inventory - Associated Components) nel que nel nᵘ 982 figura la llocalidá de Castrillo del Val, con un ámbitu d'elementos asociaos.[3]
Xeografía
[editar | editar la fonte]Tien un área de 22,54 km² con una población de 637 habitantes (INE 2007) y una densidá de 28,26 hab/km².
Entidaes de población
[editar | editar la fonte]Denominación | Distancia | Población 2006 |
---|---|---|
Castrillo del Val | capital | 192 |
Base Militar | 7 | 16 |
Cerca de Santoxenia | 4 | 17 |
Prioratu | 2,7 | caserío |
San Pedro de Cardeña | 2,5 | 20 |
Los Tomillares | 3 | 364 |
Total | 609 |
Demografía
[editar | editar la fonte]1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2007 | 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
199 | 347 | 565 | 515 | 609 | 637 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE) |
Alministración llocal
[editar | editar la fonte]Pertenez a la Mancomunidá Ribera del ríu Ausín y Zona de San Pedro de Cardeña según a la Agrupación pa sostenimientu de Secretariu Común de los conceyos de Cardeñajimeno , Castrillo del Val y Carcedo de Burgos,[4] el númberu d'habitantes de derechu de los conceyos a arrexuntar, según el correspondiente Padrón Municipal de primeru d'abril de 1986, ye un total de 554 habitantes. En 2007 son 1.843.
Historia
[editar | editar la fonte]La villa de Castrillo del Val ta asitiada nel primitivu Alfoz y Xurisdicción de Burgos , güei partíu de Burgos, na vera izquierda del Arlanzón, a dos llegües de la ciudá de Burgos. El so nome ye d'orixe llatín, diminutivu de Castrum y de Valse, acordies cola xeografía del llugar. El so términu ye travesáu pel ríu Arlanzón y tien una notable estensión de 2.254 hectárees por razones que depués vamos señalar. El cascu urbanu álzase en cantu de la paramera a 939 metros sobre'l nivel del mar, altor bien asemeyáu al castiellu de Burgos.
La personalidá de Castrillo del Val, como la de toles llocalidaes de la Provincia actual de Burgos, ye la mesma, colos variaos pero non substanciales cambeos qu'imponen once siglos, que se formó na Alta Edá Media, mientres la Repoblación-Reconquista, de los sieglos IX y X. Castiella vive güei nel mayoritariu perfil de los sos homes los criterios de vida que movieron a los castellanos más vieyos. Poro, la Protohistoria y la Prehistoria (salvu casos tan singulares como'l d'Atapuerca), la Romanidá y Visigoticismo nun son tan determinantes obligaos na definición. Castiella creó'l so particular biotipu nos sieglos dichos y allo hemos d'atenenos.
Castrillo del Val tuvo una bonaventura recién pol enfotu d'unu de los sos fíos, Justino González Hortigüela, que publicó nel añu 2000 la so “Historia de Castrillo del Val”, que ye una enciclopedia pa la conocencia de la Villa. A la de iguar una Memoria pa fines heráldicos bastaría estrayer d'estes páxines dellos datos y noticies que daríen al escudu municipal un calter anecdóticu, con peligru de lo substancial.
A la de encaranos cola responsabilidá, trés son les entrugues claves: Primer: ¿Cuándo nació Castrillo del Val? ¿Quién ye'l so fundador? ¿En qué réxime xurídicu-alministrativu desendolca la so vida? Les respuestes pueden ser éstes:
Castrillo del Val nació ente los años 880 y 900 de la nuesa Era. Non antes, pos tola contorna del Arlanzón yera de máximu peligru por indefensión ante la repitida agresividá de los árabes. Castiella avanzaba na recuperación d'España, dirixida polos sos reis y condes que de primeres yeren soldaos y que dirixíen reconquistar acordies cola Ciencia Militar entós vixente. El responsable d'esta área del reinu ástur yera'l conde Diego Rodríguez, dirixíu pol Estáu Mayor del rei d'Uviéu, Alfonsu III. Reconquistar facer por llinies de castiellos aprovechando los cordales y ríos.
Hasta l'añu 880 nun s'operó reconquistar de la cuenca del Arlanzón, pa dar pasu a la Repoblación de los foramontanos. La llinia de defensa sofitar na Sierra y empezaba nes defenses del Arlanzón, de Quintanapalla y na ciudá y castiellu de Burgos, fundaos nel añu 884. Empecípiase entós una gran actividá colonizadora de villes y de monesterios. Pal 899 yá se fundó la gran abadía de San Pedro de Cardeña y esta ye la meyor señal de seguridá que'l condáu de Castiella podría brindar a los habitantes. Ye entós cuando nacen les villes que güei esisten y otres munches que sumieron por delles razones nel intre de los sieglos.
La primer mención que lleemos de Castrillo del Val ye del añu 952, nun pergamín del Monesteriu de Benitos de Cardeña nel que doña Eusacia, de xuru la primer vecina que conocemos, dona la facienda que tien na Villa al gloriosu monesteriu. Pero'l fechu material revela que Castrillo yera yá una villa asitiada, entamada, quiciabes con setenta años nos llombos, na que los mesmos condes de Castiella esfrutaben d'una casona que venti años más (972), el conde de les manes blanques, don Garci Fernández, va regalar a los monxos de Cardeña. Ye más, nel actual términu de Castrillo esistió otru poblamientu conocíu como Castrillo de la Vega o de Ríu de Gómez Gotiniz que ye mentáu en trés de febreru del añu 921, tamién nel archivu de Cardeña en que se fala de molinos en Ibeas. Hai, pos, qu'asitiar la Repoblación de la contorna influyida pela ciudá de Burgos y del monesteriu de Cardeña a finales del sieglu IX.
Aceptamos, aproximao, el momentu de la fundación de Castrillo y, queriendo pescudar el nome del fundador, detenemos un momentu nel sistema de Repoblación. Nel sieglu IX la reserva d'habitantes de la España cristiana taba nel Norte, na cordelera cantábrica y nos sos sistemes montascosos y vivía en precaries condiciones materiales por munches razones que nun faen al casu. Eses xentes sabíen qu'España yera so y qu'España tenía de volver a la so entera responsabilidá. Travesaron los montes d'equí “foramontanos”, y colaron con lentitú faía'l Sur recuperando la producción de les tierres, fundando o refundando ciudaes ya instalando la so fe y la so sociedá nuna Fe cristiana vivida con sentíu absolutu. Colaben en grupos curtios, de delles families, ya instalábense en sitios escoyíos, so la proteición de los condes de frontera y de les lleis como la “presura” y la “fazaña”. Construyíen les sos aldegues y constituyíense en conceyos; entamaben el repartu de tierres y fundaben la so economía na cebera, el vinu y el ganáu. Nacíen llibres y practicaben la democracia.
A estos grupos conducir unos tipos carauterizaos, fogueados na dura vida de la subsistencia y de la milicia. Yeren llabradores, pastores y soldaos. La xeografía de Reconquistar y Repoblación enllenar colos sos nomes y la burgalesa nun ye una esceición. Esi conductores de los nuevos habitantes solíen poner el so nome a los poblaos que llevantaben. En redol a Cardeña asina lo fixeron: Atilio (Cardeñadijo), Jimeno (Cardeñajimeno), Guimario (Villamar), Apalla (Quintanapalla), etc. De Castrillo del Val sabemos el nome del so fundador: Munio Romániz. Asina se-y llama nos documentos de los sieglos X y XI, nos años 952, 972 y 1.084. Depués, el nome foise escaeciendo y p'estremar a la Villa d'otros homónimos apelar al topónimu xeográficu del Valle (Val).
Daqué asemeyáu asocedió con Castrillo de la Vega, (pobláu perteneciente a Castrillo del Val y que tuvo enclaváu no que ye güei la Cerca de Sta.Eugenia), conocíu de primeres como Castrillo de Gómez Gotiniz. ¿Quién yera Munio y Gómez? Los dos nomes son de raigañu visigóticu, magar el nomatu del primeru ye llatín y el del segundu tamién ye visigodu. Son, pos, dos tipos de la so dómina; d'aquellos que sentíen los ideales de Castiella, a los qu'entós s'aplicaba la espresión bíblica de que pertenecíen aquella casta d'homes que con una mano remanaben la espada y cola otra la azadilla o'l focete. Castrillo nun tien d'escaecer estos dos nomes, que los sos doblamientos acabaron formando unu solu. Al que tamién se xuntó un terceru, San Mamés, citáu en 972 y que tuvo asitiáu al S.Y. del monesteriu de Cardeña, cuasi na raya con Carcedo, nel actual términu de Llano San Pedro y nel que s'asitiaba una ermita.
A lo último, ¿Qué alministración s'aplicó a Castrillo del Val? Na so nacencia, la ordinaria del Rei, al traviés del conde o condes de Castiella, y de momentu, del “tenente” del castiellu y alfoz de Burgos. El conde, práuticamente soberanu nel añu 972, trespasa al monesteriu de Cardeña la Villa de Castrillo del Val , pero non na so totalidá, sinón no referente al barriu de Santoxenia. L'otru barriu, el de San Juan, caltener nel realengu. Exemplos d'eses particiones topámos-yos n'otros pueblos castellanos. Nesti barriu de Santoxenia'l conde trespasa coses y vasallos, sobre los que'l monesteriu tendría autoridá, sustraida en dalgún de los sos aspeutos (relioso ya impositivu) al conceyu.
Curiosamente, Castrillo del Val va funcionar con esti sistema hasta la supresión de los señoríos particulares nes Cortes de Cádiz de 1810. Asina lo vemos nel Llibru de les Behetrías (1350), nel que nos diz que Castrilllo del Val ye solariego de Ruy González de Villayerno y abadengo del monesteriu de Cardeña la catedral de Burgos y del monesteriu de San Cristóbal de Ibeas. Los vecinos toos paguen al Rei servicios, monedes y fonsadera, tributos que nun recibe'l Rei sinón el so cocineru Gonzalo Gil; son 45 maravedises. El monesteriu cobra a los sos vasallos la infurción (impuestu de cortiles) que supón 8 dineros al añu, más 15 maravedises añales. Lo mesmo asocede con Castrillo de la Vega, nel que'l Rei y l'abá de Cardeña van a medies; El monesteriu cobra al añu a los sos vasallos dos maravedises y dos pites.
Pasen los sieglos y en 1750 topamos col sistema intactu: Los vecinos reconocen que'l pueblu pertenez a La so Maxestá y al monesteriu de Cardeña. Los impuestos que percibe'l monesteriu son Serviciu Real, 180 reales de vellón más un terciu, Yantar y Martiniega,19 reales y cinco y mediu maravedises; de Serna,150 reales y cada 7 años cobra l'impuestu de moneda forera, mediu real por persona. Tien parte tamién nos diezmos que suponen más de 1.036 reales.
Pero Cardeña supón pa Castrillo del Val muncho más que lo dicho. Güei les coses camudaron y ye Castrillo a quien correspuende municipalmente la xurisdicción sobre Cardeña. Pero'l so arguyu ye'l monesteriu con cuanto significó cola Fe y na Cultura en tiempos pasaos y cuanto güei figura. L'abadía y el conceyu tienen de colar xuníos ante los horizontes comunes.
Referencia: Frai Valentín de la Cruz (Cronista oficial de la provincia de Burgos)
Escudu Municipal de Castrillo del Val
[editar | editar la fonte]Nel añu 2000 y siendo alcalde de Castrillo, Jorge Mínguez Núñez, pidióse-y al cronista oficial de la provincia de Burgos - Fray Valentín de la Cruz - un escudu modernu del pueblu, más acorde colos tiempos, como yá lo fixeren dellos pueblos. Ésti, dempués d'analizar el llibru que yo escribí sobre la historia de Castrillo - y que foi tou un honor pa mi, tanto'l que me fadría una introducción nel llibru, como'l que taría presente na presentación del mesmu - contestó a esti pidimientu de la siguiente manera:
Illmo Sr. La villa que V.I. tan dignamente preside desea tener un ESCUDU MUNICIPAL qu'espresa la personalidá milenaria de la Villa y sirva de motivu de conocencia y arguyu pa los sos vecinos y de distinción de la mesma ente les entidaes municipales. Tou ello acordies coles normes de la Ciencia Heráldica y de la Ordenanza al respeutu de la Xunta Autonómica de Castiella y Lleón competente nesta materia...
Como dicía, dempués d'analizar el mio llibru y faer él un pocu d'historia remató asina:
Como conclusión d'esta preceptiva MEMORIA y de la conocencia de la Historia y Vida de la Villa propongo'l siguiente ESCUDU MUNICIPAL;
Partíu: Tol xefe en gules cargáu con dos torres d'oru y dos espaes de lo mesmo puestes en sotuer. Primero, en sinople, cruceru de seis peldaños con columna grabada con tres torres, capitel y cruz, en plata. Segundu, n'azul , matu de tres cardos de sinople perfiláu d'oru, surmontado de llaves de San Pedro con Tiara y Infulas. Entado de plata en punta con onda d'azur. Al timbre corona real.
Con estes pallabres esclusives de la heráldica y que bien pocos van entender, dexé coyer el diccionariu y analizar les mesmes y utilizar sinónimos más entendibles.
- Partíu: Dichu d'un escudu; pieza o figura estremada verticalmente en dos pieces iguales.
- Xefe: Cabeza o parte alta del escudu; Pieza honorable qu'ocupa'l terciu superior del escudu.
- Gules: Color coloráu heráldicu qu'en pintura s'espresa pol colloráu vivu y nel grabáu per llinies verticales bien trupes.
- Sotuer: Pieza honorable qu'ocupa'l terciu del escudu que la so forma ye como si componer de la banda y de la barra cruciaes.
- Sinople: Color heráldicu qu'en pintura se representa pel verde y en grabáu por llinia oblicues y paraleles a una que va dende'l cantón diestru del xefe al accidente de la punta.
- Ínfulas: Cintes blanques colgantes.
- Azur: Dichu d'un color heráldicu, qu'en pintura se representa col azul escuro y nel grabáu per mediu de llinies horizontales bien trupes.
- Entado: Dichu d'una pieza del escudu que ta acalaviyada n'otra con entrantes y salientes. Entado en punta: Dichu del triángulu curvilliniu, que tien el so vértiz nel centru del escudu y la so base na parte inferior, dientro del cual asítiase dalguna empresa; como la granada nes armes d'España
- Timbre: Insinia que s'asitia enriba del escudu d'armes; ornamientu esterior del escudu.
Asina que analizando tou esto, dexo faer la siguiente definición pal nuesu escudu:
Escudu: Tola parte alta en color coloráu vivu, cargáu con dos torres d'oru y dos espaes cruciaes. Primero, en color verde, cruceru de seis peldaños con columna grabada con tres torres, capitel y cruz en plata. Segundu, n'azul, matu de tres cardos en verde perfiláu d'oru, surmontado de llaves de San Pedro con Tiara y cintes. Triángulu curvilliniu de plata en punta con onda n'azul escuro. Enriba del escudu, corona.
Esplicación del escudu por Frai Valentín
Nel colloráu de la cabeza del escudu, espresamos el trabayu, sacrificiu y victoria de CASTRILLO dende la so nacencia hasta güei, les dos torres representen a CASTRILLO DE LA VEGA Y SAN MAMES –términu en Llano San Pedro- por cuenta de les cualos, la Villa tien más términu y potencia. El color verde del primer cuartel dedicar a la Villa na so naturaleza agraria y preséntase el so Cruceru como símbolu de la mesma. Acéptase asina la tradición del sieglu XIX na que Castrillo traxo esi mesmu cruceru como Armería particular. El segundu cuartel, signu d'espiritualidá y cultura, dedicar al monesteriu de Cardeña y escoyóse la espresión parlante d'un manizu de cardos y les Llaves de San Pedro. El triangulo en punta recueye'l bien altu valor que'l ríu Arlanzón tien pa Castrillo.
Bandera Municipal de Castrillo del Val
[editar | editar la fonte]Carta mandada por Frai Valentín de la Cruz –cronista oficial de la provincia de Burgos- al alcalde de Castrillo del Val –Jorge Mínguez- nel añu 2001, en rellación al pidimientu per parte d'ésti, por que'l citáu pueblu tenga la so propia bandera:
Ilmo, Sr, :
El conceyu de Castrillo del Val, según manifestaciones de V.I. desea tener BANDERA particular que sirva pa estremar la personalidá de la mesma ante los mesmos vecinos y los estraños. Esti exerciciu del derechu natural y llegal supón l'aceptación previa de les normes de la Ciencia Vexilológica y d'aquelles qu'hayan emanado de l'autoridá competente, nesti casu la Xunta Autonómica de Castiella y Lleón. Los deseos del vecinderu de CASTRILLO DEL VAL pueden ponese en marcha, por culpa de que la Villa tien almitíu la reconocencia del so Escudu municipal que tien de ser orixe y referencia de la BANDERA. Igualmente, recordar nes Ordenances actuales que les Banderes de los Conceyos han de ser cuadraes, disposición que yá sancionó'l rei Alfonsu X nel sieglu XIII. D'alcuerdu, pos cola Memoria y Diseñu del ESCUDU de CASTRILLO DEL VAL, la BANDERA de la Villa hai d'ordenar de la siguiente manera:
Cuadrada, o de 1:1. De sinople (verde) cargada de dos franxes horizontales de 0,2, de gules o colloráu y d'azul, asitiaes según el diseñu que s'acompaña. Nel corazón de la bandera campeará l'ESCUDU MUNICIPAL . Esta BANDERA va merecer toles preferencies del protocolu municipal; el Conceyu va ordenar el so usu y el so allugamientu coles Banderes d'España, de Castiella y Lleón y d'Europa. Los vecinos tendrán de respetala y referise a ella como espresión de la personalidá de la so Villa. Nes concentraciones populares, los vecinos de CASTRILLO DEL VAL tremolarán con arguyu la so BANDERA.
El paleolíticu
[editar | editar la fonte]Ye una etapa de la prehistoria carauterizada pol usu de preseos de piedra tallada, magar s'usaren otres materies primes orgániques pa construyir instrumentos; güesu, estil, madera, cueru, fibres vexetales etc. Ye'l periodu más llargu d'historia del ser humanu (de fechu toma'l 99% de la mesma), y estiéndese dende hai 2,5 millones d'años (n'África) hasta hai unos 10.000 años. Subdividir en trés grandes periodos: Inferior, Mediu y Cimeru. Si les industries son bien antigües conózse-y como arcaicu.
Lleemos en reseñar de las Cuevas como ellí fueron atopaos dellos materiales d'esti tipu con presencia d'un xacimientu paleontolóxicu del Pleistocenu, y siguiendo cola tema vamos faer los siguientes apuntes.
En 1995 y por cuenta de Salvador Strohecker, home aficionáu en temes d'arqueoloxía y paleontoloxía, fueron atopaos por práuticamente tol términu de Castrillo dellos instrumentos líticos de fai miles d'años y que fueron usaos polos nuesos antepasaos. Dende esi tiempu dormíen nel suelu castrillano, siendo triaos y maltrataos por persones, animales, máquines, etc, hasta qu'esti home, d'ascendencia alemana residente en Calella (Barcelona) y casáu con una burgalesa, realizó esti importante afayu, venciéndoles al conceyu.
L'estudiu d'esti material arqueolóxico realizar en Calella por Santiago Serra y Salvador miembros de l'Asociación Arqueolóxica de Girona, a la cual tamién pertenez Eudal Carbonel. L'apaición de dellos bifaciales topaos en superficie –y ente ellos unu “típicamente” perteneciente al Achelense Inferior-, xunto con abondosa cantidá de preseos típicos propios d'esta cultura de la Edá de Piedra y per otra parte, la erosión, qu'anque entemeció los distintos estratos o niveles, dexónos datar esta estación arqueolóxica nuna antigüedá averada de más de 300.000 años y nel periodu interglacial Mindel-Ris.
El terrén que forma anguaño esti términu municipal, tuvo habitáu por homínidos; enantes, con 850.000 años pol “homo antecesor” y darréu, pol “homo sapiens neandertalensis” con 300.000 años. Tribus nómades qu'atoparon equí'l llugar aparente p'asitiase, al ser ésti, naquel tiempu, un territoriu ricu en caza, con animales paecíos a los que s'atopen n'África, según grandes corrientes d'agua ricu en pesca. La dómina a la cual pertenecen la mayoría d'estos preseos de xiles, dempués de que dalgunos fueren utilizaos en dómines posteriores, correspuenden al Pleistocenu Mediu y por tanto, puede oldease colos topaos nel mundialmente conocíu d'Atapuerca.
Nesti xacimientu señaláu como (contorna) Campu del Arlanzón –C.A.J.2- Estación Arqueolóxica Nᵘ 2, nun apaecieron entá cueves nin cuévanos que puedan dar una meyor llectura cronolóxica de los estratos correspondientes a la era cuaternaria”. Los materiales descubiertos en dellos sectores del xacimientu apaecen destruyíos, estazaos y arrallaos pola aición de los tractores mientres el laboreo de les tierres.
Con éses por cuenta de la precariedá de cómo foi topada esta industria lítico y tres les comprobaciones de los últimos descubrimientos apaecíos en Atapuerca, nun duldar que nun futuru próximu, pueda retrasase entá más la so antigüedá. Ye posible qu'ente los habitantes de Castrillo, pueda topase dalgún ciudadanu que lleve nos sos xenes el mesmu ADN, que'l d'aquellos primeros pobladores d'estes zones y que un día bien alloñáu emigraron d'África, en distintes folaes migratories y ye posible qu'hasta tres especies d'homínidos convivieren na mesma dómina xuntos o separaos n'otros llugares.
Instrumentos líticos topaos en Castrillo: Bifaz, Buril, Chopper, Choping-Tool, Cantares tallaos, Denticulado, Epanele, Lasca, Nucleu, Melladura, Percutor, Poliedru, Proto Bifaz, Punta, Arrascador y Raspador.
Nel añu 2004 l'equipu d'investigación d'Atapuerca, encabezáu por Marta Navazo, afayó un xacimientu al campu col nome de “El Hundidero” y próximu a Castrillo del Val. Ye un rexistru que ta perbién estremáu y en distintos niveles. Tenemos Paleolíticu Mediu, Inferior, que sería equivalente al xacimientu de la Galería, y material de Paleolíticu Inferior antiguu, similar al del nivel TD-6 de Gran Dolina. Trátase d'una terraza del ríu Arlanzón bien antigua del Pleistocenu Inferior que tien 780.000 años –fecha en que vivió'l Homo antecesor- y nella hubo delles ocupaciones dende'l Pleistocenu Inferior hasta hai 20.000 años.
Los restos atopaos nesti xacimientu van dexar reconstruyir la evolución de les ferramientes qu'emplegaron los homínidos. “Estos coyíen un cantar y cutíenlo. Tenemos el cantar que cutía y estrayíense les lascas. Tenemos les lascas, bien de retocaos y les brigueres de talla, que nos indiquen que lo tallaron nesti llugar asina que tenemos tola cadena”.
L'estudiu d'estos restos va dexar conocer d'onde coyíen el material, cómo lo tallaben y les distintes téuniques qu'emplegaben. “La industria lítico da pa enforma porque ye lo que queda y da la información, la pena que nun quede fauna. Lo más importante ye que'l xacimientu ta al campu lo que dexa comparar los afayos colos de Dolina o Galería. Nes cueves tenemos los trés periodos en distintos xacimientos y equí tener na mesma secuencia. Los antepasaos facer tou al campu: cazar, recoyer la materia primo o recoyer. A les cueves solo entraben pa determinaes coses”.
Según los primeros nicios, el llugar qu'ocupa'l xacimientu d'El Hundidero ye l'ideal pal asentamientu de los homínidos al tar al llau del ríu, tener materia primo y tar nun llugar altu.
Pa rematar dicir que, con toa esta reseña y la tema de los fósiles, Castrillo ye toa una enciclopedia pa estudiar el nuesu pasáu.
Castrillo anguaño
[editar | editar la fonte]Vamos centranos no que ye'l cascu urbanu de Castrillo; Esta cuenta con 165 cases de les que 80 tán habitaes tol añu, unes 30 son de xente residente en Burgos polo que vienen de cutiu, otres 30 son de residentes fora de Burgos que vienen pel branu y fiestes señalaes y 25 que por diversu motivos tán vacíes. A diferencia de pueblos vecinos, equí nun se fixeron urbanizaciones anejas al pueblo si non que se foi construyendo adulces, bien seya reformando y engrandando les antigües o tirando vieyos edificios de tenadas, payares etc, y asina dir quitando les ruines que son lo que más enfea a los pueblos. Tien casa rural “Les Caliendes”.Unos asturianos bien simpáticos arrendar en 2012
Si xunto al cascu urbanu nun hai urbanizaciones si tenemos a 3 km, la de Los Tomillares, que como vemos en reseñar demográfica, aumenta en bon númberu los habitantes del conceyu.
Ente esta urbanización y el pueblu atopa La Cerca de Santoxenia; Esti pobláu cuenta con 81 cases les cualos ocúpense sobremanera en dómina braniza anque dalgunos moren tol añu. Empezó a construyise pel añu 1980 y daes les sos singulares carauterístiques aína ocupóse na so totalidá sobremanera por xente de Burgos, que vio equí un llugar cercanu pa la so diversión y relaxo. Les sos guapes y peculiares cases, los sos cuidos y floriaos xardinos, los sos frondosos árboles, les sos granibles güertes etc, faen que seya una visita obligada non solo pa los castrillanos sinón pa visitantes, amigos y demás. Otra entidá de población que como vemos vien perteneciente al conceyu ye, El Prioratu. Hasta l'añu 1964 tolos sos habitantes pertenecíen y faíen les sos xestiones nel conceyu de Castrillo, inclusive había un molín, pero a partir d'esi añu ensin saber perbién como, pasó a pertenecer a San Medel.
Siguiendo cola tema, dicir que tamién pertenecen al conceyu la Base Militar del Cid Campeador conocida como de Castrillo del Val, que ta enclavada frente a Los Tomillares; y na parte S O'l monesteriu de San Pedro de Cardeña. Vamos agora coles obres y meyores realizaes nel pueblu a partir del añu 2000 una y bones les anteriores queden reflexaes nel llibru “Historia de Castrillo del Val “.
Por anguaño refórmase la tabierna quedando como “Mesón San Juan” y se amplia'l llocal del conceyu asitiáu enriba, quitando la vivienda qu'usaben los taberneros. En 2001 refórmase l'antigua casa del médicu faciendo un consultoriu en condiciones y lo mesmo faise nes antigües escueles que se reformen y faise un centru social y cultural y pocu dempués un telecentro, poniendo na campa aneja un parque infantil y tamién se reformen los fornos.
En distintos años van faciéndose más obres; Engrándase'l campusantu, faise una carretera en condiciones hasta Cardeñajimeno, una y bones l'antigua yera bien estrecha lo que dio llugar a dellos accidentes hasta con muertos, y siguíu faise la variante del pueblu que magar puede repercutir nos chigres del pueblu esta gana en tranquilidá sobremanera polos neños. Faise un gran depósitu d'agües y conéctase la rede a la de Burgos yá que antes traer de manantiales polo que pel branu arralecía. Siguíu anuévense les canalizaciones d'accesu a les cases yá que habíen quedáu obsoletas lo que yera motivu de delles fugues. Consíguese tamién que'l pueblu tenga serviciu d'autobús 4 vegaes al día y asítiase una antena pa la telefonía móvil. Ente les obres o proyeutos que quedaron pel camín tán: La reforma de la plaza del pueblu inclusive s'espunxeron tres tipos de fotografíes pa ver cual escoyía la xente, la depuradora, viviendes sociales pa los mozos del pueblu y una carretera o camín en condiciones que xuniría la carretera de Logroño o Camín de Santiago col monesteriu de Cardeña o Camín del Destierru.
Tamién hai 6 años, nes eres amiestes al pueblu urbanizáronse 32 parceles cuasi toes pertenecientes a xente del pueblu, pero por diversu causes entá nun se construyó en nenguna.
Nel cascu urbanu hai dos chigres, el mentáu Mesón San Juan y el Chigre Sandra anque hai otros seis nel so términu: El Cántaru nel monesteriu, el de La Cerca, y yá na carretera de Logroño; la sidrería Vuelta y Vuelta, Los Adobes, el suntuosu Los Braseros y l'hotel Camino de Santiago en Tomillares, tamién equí esta'l Centru Social que cunta con guardería, ximnasiu etc, y aneja una pista de padel que ye usada por mozu de Castrillo. Tamién nel pueblu hai una pista polideportiva pero al tar un pocu alloñada ye pocu frecuentada, ta asitiada xunto al campu de fútbol y sobre esti deporte dicir qu'anguaño'l Castrillo F.C. participa de siempre nel troféu “Diputación” pero hasta hai 10 años tuvo tamién otru equipu que participaba na Ciudá de Burgos” xugando 4 vegaes la final n'El Plantío ganándola 2 años.
Siguiendo col deporte dicir qu'en 1994 y 1955 pasaron pequí los participantes nel campeonatu d'España de triatlón y en distintos años la vuelta ciclista a España y Burgos. Tamién estos dos últimos branos celebra una carrera pedestre entamada pol conceyu y Diputación pa distintes categoríes.
Los neños que moren nel pueblu van n'autobús al colexu de Fontes Blanques anque dalgunos prefieren lleva-yos pola so cuenta a otres instituciones de Burgos.
El médicu atiende nel consultoriu de llunes a vienres y les recetes suministrar a casa la farmacia de Cardeñajimeno. Nel añu 1998 crear col nome de Sociedá Cultural y Recreativa Castillejo” y al traviés d'ella entámense distintes actividaes: formatives, culturales, esposiciones, escursiones, la cabalgata de reis, amarutes etc.
Ref: Justino González Hortigüela
Fiestes y tradiciones
[editar | editar la fonte]Domingu de Ramos
[editar | editar la fonte]El Domingu de Ramos celébrase procesión, participando los conceyal ye con ramos de lloréu ente que los vecinos llevar de sebe . Tamién se celebren estos actos de devoción en Xueves Santu y Domingu de Resurreición .
Fiestes patronales
[editar | editar la fonte]La fiesta patronal ye'l 24 de xunu, San Xuan Bautista teniendo como principal actu la foguera que se fai nel altu Castillejo y nel que los caricotes son saltaes polos mozos produciéndose dalguna vegada dalgún accidente. Esi día dempués de misa'l conceyu agasaya a tola xente con un lunch y otres fiestes señalaes son: l'últimu sábadu de mayu en que nos xuntamos dellos pueblos nel monesteriu de Cardeña y dempués de misa fai una procesión pa bendicir los campos y darréu el conceyu allántanos con un ensundiosa paella acompañada poles sos respeutives bébores, postres, café y copa, tamién nos ponen les meses y sielles mientres los nuesos vecinos los militares móntennos una gran carpa pa evitar les rayaes, polo que con esto, nós solo ponemos los platos cubiertos y la fame. Esto mesmu asocede l'últimu sábadu d'agostu nel pueblu nel que celebramos el día d'Aición de Gracies.
Una costume bien enraigonada ye, qu'a los recién casaos xunto colos padrinos, a la salida de la ilesia móntase-yos nun carru de gües afatáu con plantes y flores iguando dalgún motivu eróticu; dos cebolles y un pepinu etc, pasiándolos pol pueblu hasta'l chigre. Otra ye, el “pericu payes”; Celebrar n'antroxu; Con sacos y paya ellabora una figura humana, pasiándo-y pol pueblu y dedicándo-y toa clase d'insultos y vexames p'acabar quemar, con gran allegría de la xente, . Esto vien a colación cola gran representación del Judas qu'hasta principios del sieglu pasáu facer en Castrillo y qu'anguaño se fai en dellos pueblos; Lerma, Villadiego que tenía gran repercusión tantu nos pueblos cercanos como na capital.
Ilesies
[editar | editar la fonte]Ilesia de San Xuan Bautista
[editar | editar la fonte]Son munches les ilesies nes que'l monte tien un significáu sagráu. Na Sagrada Escritura son frecuentes les alusiones a un monte como llugar d'alcuentru con Dios; Hored nel Sinaí onde Moisés atopar con Dios y establez l'alianza col Pueblu escoyíu, el Monte de Tabor nel que Jesús se tresfigura y amuesa la so divinidá a los sos discípulos y el Gólgota, llugar de Redención na cruz, son afitaos importantes na Historia de la Salvación.
Na falda del Altu Castillejo, el monte más emblemáticu de Castrillo del Val atópase emplazada la ilesia de San Xuan Bautista, el Precursor, que convida a los fieles a caminar al alcuentru de Dios, tou un símbolu d'ayuda a xubir hasta llegar al visu de la perfeición cristiana.
El color abuxáu de la so piedra afaise perfectamente al paisaxe de les sos tierres parduces, el verde del valle y l'azul del cielu, creando un cromatismu equilibráu y de gran guapura.
Arte: Trátase d'una construcción en sillares de piedra, de murios robustos y grandes estribos, que contribúin a dar gran solidez a un edificiu que, gracies a estes carauterístiques, pudo caltenese de pies mientres esi periodu de tiempu nel que'l so teyáu y bóvedes llegaron a fundise. L'esfuerzu ya ilusión de los vecinos del pueblu consiguieron una restauración de bóvedes y cubiertes. Desapaecíu yá'l peligru de fundimientu, sigui esperando una restauración interior que faiga posible'l so usu y vuelta al cultu relixosu pal que foi construyíu.
Foi construyíu, bien entráu yá'l sieglu XVI, n'estilu renacentista. La so planta ye una cruz llatina. La nave llonxitudinal ta formada por cuatro cuerpos: l'ábside, cruceru, cuerpu entemediu y coru, y la nave tresversal con dos cuerpos llaterales forma esa cruz llatina qu'en planta ye símbolu de la Redención.
Les bóvedes son del mesmu altor y bien variaes. Atopamos bóvedes sexpartitas, estrellaes y de terceletes, con claves afataes con escudos y rosetas. Namái nel cruceru sostiénense sobre columnes y pilastres, nel restu los nervios arrinquen de ménsulas fondiaes nos murios de les naves.
L'ábside ye rectangular nel interior y pentagonal nel esterior. Nel muriu del fondu dos pechinas y como allongamientu de les mesmes vieires.
Últimes referencies: Nun sabemos con exactitú cuando se dexaría de faer cultu continuu, yá que antes cada barriu tenía la so propia ilesia, sí sabemos qu'hasta 1950 dicíase misa los díes de la Santa Cruz, el 3 de mayu y 14 de setiembre y el día de la fiesta del santu patronu San Xuan Bautista, y hasta 1960 solo'l día 24 de xunu que foi cuando se dixo per última vegada. En 1998 reparóse la cubierta o teyáu yá que taba práuticamente fundíu.
Nel añu 2004 con una inversión de 480.000 € y sobre una superficie de 1.600 metros cuadraos fíxose una gran ampliación del campusantu, anexu al anterior que taba totalmente llenu, y nel que s'asitiaron 306 nichos y 207 tumbes quedando asina cubiertes les necesidaes de siquier dos sieglos. Esti campusantu ta asitiáu a unos 50 metros d'esta ilesia. N'abril de 2005 asocedió un fechu interesáu: daquién atopó nel suelu la imaxe de piedra de S.Juan, que cayera de la fornica que ta na parte esterior enriba de la puerta principal d'entrada a esti templu, a un altor d'unu 4 m y que gracies a Dios nun sufrió nengún desperfecto.
Anque la hipótesis de la Guardia Civil apuntó a que cayó pol so propiu pesu, los vecinos nun opinaron lo mesmo una y bones esta ilesia nun sufre mal de piedra y achacar a un intentu de robu, como asocedió por estes feches en pueblos cercanos, en que robaron y n'otros intentar, delles talles de madera, inclusive nel vecín pueblu de Los Ausines una talla de piedra que coronaba'l campanariu de la ermita de la Virxe del Castiellu.
Tallada esta imaxe de S.Juan en 1699 mide 15 dm d'altu y pesa unos 350 kg . Ente delles persones treslladar a la ilesia de Sta.Eugenia onde s'asitió debaxo del coru.
L'interior d'esta ilesia de San Xuan ta totalmente deterioráu y duldamos que nin a curtiu nin mediu plazu vuelva tener cultu.
Comentariu: ante esti curiosu incidente de la cayida del santu y el dilema de si cayóse o lu tiraron, voi dexar faer una pequeña reflexón con un pocu d'humor: ¿Nun va ser que al tar la so ilesia ensin cultu y un pocu alloñada del pueblu tiraríase él solo con síntomes de depresión, al nun haber naide que s'avere, pa face-y un pidimientu o reza-y una oración?
Foru d'opinión: como lleemos, esta imaxe o estatua de piedra foi treslladada a la otra ilesia y asitiada debaxo del coru onde queda un tanto escondida, una y bones la xente al entrar dirixe la so vista escontra l'altar quedando'l coru a los sos llombos. Ante esto y yá que asitiala nel mesmu sitiu nun procedería dempués del incidente y más como dicimos al ser perdifícil qu'esta ilesia vuelva tener cultu. Colo cual ¿nun sería bona idea asitiala na cai, nel xardín qu'hai nel so barriu a la entrada del pueblu? Creo que como otres tantes estatues qu'hai pel mundu -nel monesteriu ensin dir más allá- pa eso sería concebida y esculpida. Con esto ganaríamos dos cuesas, una, que si agora tenemos dos puntos emblemáticos El Cruceru y la fonte de la Águila pa semeyes y demás, sería unu más y otra que podíen alicar vieyes tradiciones y el día de San Xuan podría faese una procesión hasta esti puntu similar a la de los nuesos vecinos de La Cerca con Sta. Eugenia- inclusive podría faese una ufrienda floral –tamos en plena primavera- siendo los principales ofertantes, amás de les autoridaes, los reis de les fiestes y los neños que fixeren la primer comunión.
Esta ilesia de Santoxenia queda emplazada nel centru del pueblu. Ye la casa de toos y escontra ella conflúin toles cais, como convidando al alcuentru o, más bien, como arteries a les qu'esti edificiu emblemáticu, corazón de la villa, unvia la so sangre por que tolos miembros tengan vida común.
Arte: nun pueblu nel que les sos cases tán construyíes en piedra de sillería bien llabrada, tamién la ilesia foi edificada con sillares perfectamente encaxaos, que manifiesten el remangu d'unos canteros conocedores del so oficiu. Ye del estilu clasicista, amosando entá les muertes d'austeridá y grandor que, a partir de la Contrarreforma, presentaron los edificios relixosos españoles de finales del XVI y principios del XVII.
Trátase d'una construcción de planta basilical, d'una sola nave rectangular. Nel so interior apaez estremada en tres cuerpos, sosteníos por arcos fajones, a los que correspuenden nel esterior sólidos contrafuertes.
L'ábside ye cuadrangular, siguiendo la tradición visigótica, y ta empobináu escontra l'este nel so altar mayor, según la más estricta costume de la Ilesia, por que los fieles dirixan la so vista escontra'l sol naciente, símbolu de Cristu.
Presenta un alzáu de gran altor en proporción al anchor de la nave, creando nos fieles una sensación de solemnidá y grandor. Coronen la cubrición bóvedes estrellaes y de terceletes con nervios y elementos de piedra bien trazaos, anque dalgunos fueron restauraos con cementu qu'intenten asemeyar los orixinales. Sostiénense estes bóvedes sobre pilastres y columnes adosaes amás de ménsulas. Les claves nun edificiu que camina escontra'l barrocu tán afataes con escudos y rosetas.
Construyóse un pórticu pa protexer la portada de la ilesia de la erosión d'un clima de rigorosos iviernos y fuertes xelaes. Probablemente sirvió a los vecinos como llugar d'encuentro antes d'entrar nel templu y hasta para xuntes conceyiles.
La portada construyir nel añu 1607. Según los gustos d'esta dómina tien forma de cubu, enmarcada por dos pilastres xóniques, con arcu de mediu puntu y coronada por un frontón triangular. La ornamentación ye de pirámides y boles. Ye de reseñar la fornica, na que quixo asitiase la imaxe de la patrona, Santoxenia. Trátase d'una bona talla en piedra, que nun pudo aguantar los avatares del tiempu y güei atópase descabezada.
De la mesma dómina, principios del XVII, ye tamién la torre, de planta cuadrangular y formada por trés cuerpos, dixebraos por una cordelera. Ye una torre de gran robustez, ensin apenes baldíos nos cuerpos inferiores, namái nel campanariu abren dellos ventanales con arcos de mediu puntu. Repitir na crestería la ornamentación de pirámides y boles.
Cristu Crucificáu
[editar | editar la fonte]Anónimu hispanu-filipín. Segunda metá del sieglu XVII, (marfil). 65X63,5X16 cm (Cristu); 123X70 cm (cruz).
Correspondiente a esta ilesia ye, un pervalible Cristu Crucificáu que tuvo espuestu en “Les Edaes del Home”, y del cual faemos una amplia reseña:
La incorporación de Les Filipines a la Corona Española, na dómina de Felipe II, dio llugar a un intensu tráficu comercial A estes islles llegaben en grandes cantidaes caniles d'elefante procedentes de, China ya Indochina y tamién a los puertos indios que recibíen esti productu dende África. Una vegada nel archipiélagu, podía esportase en brutu a Europa o manufacturarse. Sabemos que yá, nel sieglu XVII, esistíen nestos territorios, cualificaos maestros que se dedicaben a tallar esti material. Quiciabes, nos primeros momentos, fueron artistes y artesanos procedentes de China (sangleyes) los que s'encargaron de realizar les primeres escultures cristianes d'esti tipu yá que esti país, col que se caltuvieron estrechos contactos comerciales, tenía una mayor tradición nos trabayos eborarios. Nelles entemeció la tradición occidental cola oriental. Los modelos formales procedentes d'Europa –conocíos al traviés de talles españoles y flamenques y grabaos europeos que llegaron a estes tierres- convertir en fonte d'inspiración pa estos artistes qu'al empar dexaron traslucir, nos sos trabayos, les sos bases cultural y racial. Na redolada d'estos artífices fueron surdiendo otros locales que s'encargaríen de producir obres que satisfixeron les necesidaes d'ilesies y conventos. Igualmente empezó un procesu d'esportación de talles de tema cristiana que llegaron en cantidaes a la Península Ibérica, estes fueron treslladaes por relixosos misioneros a la vuelta de los sos viaxes evanxelizadores, o por, comerciantes que les embarcaben nel famosu Galeón de Manila hasta'l puertu d'Acapulco, dende onde, al llombu de caballeríes, yeren llevaes a Veracruz pa ser unviaes a España.
Nun sabemos como llegó esti Cristu a la ilesia de Santoxenia, pudo ser traíu por dalgún relixosu venceyáu al pueblu a la so vuelta d'Oriente, o quiciabes foi mercada.
El crucificáu, talláu en marfil, oldea con el color negru de la cruz nudosa sobre la qu'apaez claváu. La escultura consta de tres pieces; na primera que se correspuende cola parte más importante del canil, apaez la cabeza, el tueru y les piernes; los brazos tán esculpíos n'otros dos pieces. La cabeza ye la zona más espresiva; llixeramente empobinada escontra'l Cielu, presenta una llarga melota que la enmarca y una barba de calter simétricu; la boca queda entreabierta y dexa ver los dientes; la ñariz perfilada en formes triangulares, y los güeyos resgar y narquiáu, contribúin a dotar la cara d'unes formes racial que la alloñen del mundu occidental. Lleva corona d'escayos curtios, de tipu zarzoso, llabrada sobre'l mesmu material, xunida a la bóveda cranial, que la venceya al modelu que, según Francisco Pacheco, fuera utilizáu na Pasión. La policromía del pelo, barba y ceyes, el remarcáu de los güeyos, qu'apaecen reflexaos xusto nel momentu antes de la muerte, y los tonos coloraos de les manches de sangre que percuerren la cara y el pescuezu y la fondura de la boca, faen que la resultancia final seya por demás espresivu. Por cuenta de toos estes traces, esta imaxe hai d'incluyise nel tipu iconográfico de “Cristu Expirante”. El torso presenta formes llixeramente pronunciaes siendo especialmente visibles les costielles y l'epigastriu llevemente fundíu; los cadriles tán selemente marcaes xenerando un incipiente movimientu. El pañu de pureza tien un interesante plegáu, dotáu d'un ciertu virtualismo, quedando suxetu por un gran plega central que lu rellaciona con delles imáxenes como'l Cristu Expirante de los Agustinos Filipinos de Valladolid. Nel llateral derechu, una parte de la tela apaez voltiada pol vientu dando llugar a una sensación de dinamismu; les piernes carauterizar pol so canon curtiu; la derecha monta sobre la izquierda yá que se trata d'un Cristu de tres clavos qu'escarez de subpedáneo; los brazos tienen tamién un ciertu calter espresivu, tando bien modelaos na zona de les axilas, na unión ente brazu y antebrazu siendo visibles los músculos y les venes. Les manes, clavaes a la cruz, presenten los deos meñique y anular contraíos, ente que'l pulgar, índiz y corazón tópense tirantes. Una mancha de policromía colorada, a manera de sangre, contribúi a reafitar la sensación de dramatismu; nel remate de la cruz asítiase la cartela col INRI realizáu en marfil.
Les formes d'esta talla amuesen los calteres típicos de les producciones relixoses filipines del sieglu XVII que tanto ésitu llograron na España del momentu. Les formes un tanto astractes, simplificaes, cuasi icónicas y el reflexu d'un dolor non yá físicu sinón, sobremanera espiritual, ensin demasiaes estridencies, convirtieron estes producciones n'oxetos qu'amenaben una notable devoción. Esti Cristu guarda munches semeyances con otros crucificaos de marfil de la mesma procedencia pertenecientes a la variante de los expirantes, que se caltienen na Península como los de la parroquia de la Madalena de Sevilla y el de la Catedral de Toledo, fechaos a finales del sieglu XVI y redolada al 1600 respeutivamente. Otros bien similares –dependiendo del taller y la fecha d'execución- son: El Cristu de la clausura del Conventu de San Esteban de Salamanca, el de la ilesia de Santiago'l Real de Medina del Campo, el de Mula (Murcia) el de los Peligros de Belmonte (Cuenca), o la pieza central del Calvariu de la Ilesia de Santa Maria de Belorado.
Ermites: No que fai a esta tema relixosa significar qu'hasta 5 ermites tuvo Castrillo polos sieglos XV y XVI. Trés asitiábense cerca de la ilesia de San Xuan; San Miguel, Santa Vera Cruz y La nuesa Señora del Castillejo, mientres les otres 2 taben más alloñaes del pueblu, la de San Esteban que bien pudo ser la ilesia del desapaecíu pueblu de Castrillo de la Vega, que tuvo asitiáu no que güei ye La Cerca de Santoxenia y la de San Mamés, que taba instalada nel términu de Llano San Pedro cerca del monesteriu de Cardeña. Non se si toos pero esta postrera siquier llevantaríase por cuenta de les pelegrinaciones a Santiago. Anque güei Castrillo queda fora del itinerariu d'esti camín, antes nun foi asina, yá que yeren munchos los pelegrinos, sobremanera al atapecer, que dende'l camín que llevaba hasta Burgos y que pasaba xunto al ríu Arlanzón esviábense y pasando por Castrillo llegaben hasta'l monesteriu de San Pedro de Cardeña, qu'anque agora ta habitáu polos Cistercienses, entós yeren los Benedictinos -orde famosa pola so hospitalidá- y onde s'atopaben con un hospital, botica y hospedería. Anque va unos años treslladóse'l Cruceru –símbolu del Camín- al centru del pueblu, antes taba asitiáu na picota d'un cuetu por que fuera bien visible por dichos pelegrinos.
Últimes referencies: Nel añu 1972 fíxose una fonda reforma nel interior; Retocáronse toles parés, tiróse'l púlpitu, camudóse la pila bautismal, se entarimó el suelu y pa dar mas amplitú quitaron dos altares llaterales dedicaos al Santu Cristu y a la Virxe del Pilar, inclusive quixo ponese el retablu de la ilesia de S.Juan que yera mas llucíu pero al nun dar les dimensiones vender pa pagar estes obres.
En 1989 púnxose un reló nuevu y automáticu na torre; en 1999 con aportación de les coleutes, donaciones y l'apurra del conceyu dotar de calefaición; nel 2005 por iniciativa de la Diputación y nel taller de restauración sito nel monesteriu de San Agustín restauraron los retablos de San Roque y de la Virxe del Rosario, con cuatro talles cada unu, un Calvariu y delles imáxenes sueltes que s'asitiaron en distintes peanas dientro del templu; en 2009 asitióse un mecanismu pal toque automáticu de les campanes.
No que fai a esta tema relixosa significar qu'hasta 5 ermites tuvo Castrillo polos sieglos XV y XVI. Trés asitiábense cerca de la ilesia de San Xuan; San Miguel, Santa Vera Cruz y La nuesa Señora del Castillejo, mientres les otres 2 taben más alloñaes del pueblu, la de San Esteban que bien pudo ser la ilesia del desapaecíu pueblu de Castrillo de la Vega, que tuvo asitiáu no que güei ye La Cerca de Santoxenia y la de San Mamés, que taba instalada nel términu de Llano San Pedro cerca del monesteriu de Cardeña. Non se si toos pero esta postrera siquier llevantaríase por cuenta de les pelegrinaciones a Santiago.
Anque güei Castrillo queda fora del itinerariu d'esti camín, antes nun foi asina, yá que yeren munchos los pelegrinos, sobremanera al atapecer, que dende'l camín que llevaba hasta Burgos y que pasaba xunto al ríu Arlanzón esviábense y pasando por Castrillo llegaben hasta'l monesteriu de San Pedro de Cardeña, qu'anque agora ta habitáu polos Cistercienses, entós yeren los Benedictinos -orde famosa pola so hospitalidá- y onde s'atopaben con un hospital, botica y hospedería. Anque va unos años treslladóse'l Cruceru –símbolu del Camín- al centru del pueblu, antes taba asitiáu na picota d'un cuetu por que fuera bien visible por dichos pelegrinos.
Referencia: Justino González Hortigüela (Añu 2010)
Recursos naturales
[editar | editar la fonte]Les cueves
[editar | editar la fonte]Como lleemos en reseñar de los montes, dientro d'estos atópense emplazadas delles cueves naturales. Estes atópense a unos 2 km direición SSE y llegamos a elles caminando pol valle de les mesmes “Valdecuevas”. La primera qu'atopamos ye la del Carrascal bien visible yá que delantre tien un terrén desiertu ye dicir ensin vexetación. Lleemos diversos informes del Grupu Espeleolóxicu Edelweiss, que nel añu 2002 fixo un estudiu d'estos cuévanos y que con anterioridá, yá se fixeren prospecciones per parte d'este mesmu grupu, pola Agrupación Arqueolóxica de Girona y pol equipu d'investigación d'Atapuerca:
Esta cueva del Carrascal ye un ampliu abrigu que cunta con cuatro entraes y un trazáu llaberínticu. Tolos sos accesos tienen pequeños murios de zarramientu qu'alluguen sedimentos arqueolóxicos. Ello ye que nesta cueva toparon una pequeña lasca cortical de xil que podría corresponder a un restu de talla y un molar de carnívoru ensin fosilizar. Los espertos atoparon a la entrada del xacimientu un pequeñu fragmentu oseu fósil correspondiente a un güesu llargu de macrofauna indeterminada procedente del removíu interior del cuévanu.
Frente a esta y cada vez más tapaes pola vexetación, atópense les del Portal de Belén. Son trés y cunten con xacimientos prehistóricos de la Edá del Bronce. Nestes cueves realizáronse cates y sondeos de los que se llograron muestres de fauna.
Edelweis tamién constata la presencia d'un xacimientu paleontolóxicu del Pleistocenu y tamién de la Prehistoria recién.
En 1997, Salvador Strohecker -n'otra reseña falamos d'él- afayó al llau d'esta cueva, dos molares de “equus caballus” –espuestos na vitrina fosilizaos y fora de la so estratigrafía orixinal, al ser revueltu'l sosuelu por distintos animales.
En 1998 tamién foi visitada esta cueva por Eudal Carbonel y llegó a la conclusión de que pudo ser un eremitorio o ilesia rupestre, esto ye, usada p'actos relixosos.
Siguiendo per un senderu direición sur, a unos 750 m. atopamos con un camín llamáu de los molineros utilizar los de los pueblos que nun teníen molín pa dir al de San Millán- y a la derecha na marxe izquierda, tamién cada vez más tapada pola maleza, atopamos con Cueva Carrera. Na cata realizada nesta, púnxose de manifiestu la esistencia d'un xacimientu arqueolóxicu desconocíu hasta la fecha. Ente los sedimentos removíos de la cata recuperóse un fragmentu de galbo de cerámica a mano con un motivu decoráu, que podía enmarcase dientro de la Prehistoria recién, y un fragmentu de cantu rodáu de cuarcita y dellos güesos.
Na superficie apaecieron dellos fragmentos de cerámica de dómina medieval y posmedieval próxima y cerámiques pertenecientes a una o dos vasija, que podríen rellacionase con una pieza p'almacenar agua, lo que evidenciaría el so usu etnográficu quiciabes como abellugu de pastores na dómina medieval o posmedieval. Miguel Ángel Martín de Edelweis aseguró qu'en Castrillo del Val pueden topase restos fósiles y cuévanos de gran interés, d'ende que s'unvie'l so estudiu a Xunta y Diputación.
Dos notes más p'acabar con estes cueves una, cunten los mayores qu'oyeron a los sos padres qu'una vegada un perru meter pola cueva del Portal de Belén y apaeció en Cueva Carrera. ¿lleenda o realidá? Y otra que toles navidaes, antes de Nuechebona, móntase un belén na cueva del so nome y retírase dempués de reis, Van delles persones mayores pero sobremanera neños, llevando pal eventu chocolate, diverses viandes y hasta xampán, faciendo asina una pequeña escursión amena y risondera.
Foru d'opinión: Son munchos los amantes del monte y cazadores de Castrillo que comenten que ye una pena que se tea apexando'l pasu pola maleza a estes cueves del Portal de Belén y Cueva Carrera. Si como dixo l'alcalde Jorge Minguez cuando la tema de les canteres “los recursos que brinda'l conceyu son p'aprovechalos y esfrutar”, yá que tenemos bien pocos, estos tan guapos que nos dio de baldre la naturaleza, creo qu'habría dellos castrillanos dispuestos a llimpiar esta maleza, primero que los matos sían más grandes, inclusive podíen señalizase por que les contemple quien deseye yá que si non, col tiempu nin se va a poder instalar el belén.
El grupu Edelweiss, afaya dos cueves artificiales y un menhir.
Esti grupu, que como lleemos n'otra seición, tuvo cuando la movida del intentu d'instalación de les canteres nel añu 2002, afayó dos cueves artificiales y un menhir que nun taben rexistraes nel inventariu de la Xunta. La primera alcontrar xunto a la carretera que baxa al ríu Arlanzón, denomináu esa paraxa como La Caleya y a unos 50 m. de la curva que da vista a la ponte de los Desterraos y denomada como Cueva del Arenal. Afayar por primer vegada n'ochobre de 1970 cuando se realizaben trabayos d'estraición de sable d'esta pequeña gravera. Trátase d'un cuévanu de trazáu serpenteante con 32 metros de desenvolvimientu total, escavada n'estractu de caliar y con un altor d'apenes un metro.
Cuando'l grupu Edelweiss visitó la cueva n'abril de 2002, parte d'ella habíase fundíu, lo que favoreció otra entrada dende l'esterior, ente que la so entrada orixinal práuticamente fuera despintada por bloques. Los miembros del grupu Ana I. Ortega y Miguel A. Martín repararon delles inscripciones grabaes de mala trescripción. Metanes la gravera repararon restos d'otru cuévanu práuticamente fundíu na so totalidá.
La otra atópase na parte NE del Altu Castillejo y esta apaeció de resultes del plantíu de pinos nesti cuetu. La máquina produció'l fundimientu d'una bóveda artificial, qu'hasta agora yera desconocida nel pueblu. L'estrechu fundimientu orixinal foi engrandáu por unos mozos de Castrillo qu'intentaron desobstruir el fundimientu final, según buscar una posible continuación al otru llau d'una gran llosa qu'ellí ta puesta de manera vertical y que paez sellar la galería.
Quiciabes tenga daqué que ver con esta tema, lo que lleemos nel llibru: “Arquiteutura Fortificada na provincia de Burgos” de Inocencio Cadiñanos: Al norte del pueblu, cerca del ríu Arlanzón, sobre una nidia eminencia qu'algama cuasi los 1.000 metros, permanez entá l'alcordanza de la fortaleza cola denominación del “Castillejo”. Cercanu ta la Ponte de los Desterraos”, que bien pue ser continuación d'otru primitivu al que controlaba'l castiellu.
Ante esta afirmación preguntamos ¿ va ser verdá que nesti monte hubo instaláu un castiellu quiciabes de pequeñes dimensiones d'ende'l nome de Castillejo?. La verdá qu'a diferencia de los sos vecinos Les Rojas na so parte O, que ye una llomba que llega hasta la llende con Cardeñajimeno y el Picu'l Gallu na so parte E, qu'aína s'enfusa nel monte, este ta solitariu teniendo bona visibilidá pa detectar a cualesquier que s'avere. Asocede lo mesmo cola castiza cai de Palacios. Vemos como nel añu 971 el conde Garci Fernández dona al monesteriu de Cardeña el so palaciu de Castrillo del Val. ¿va provenir d'ende'l nome d'esta cai?. Yá que nomemos a esti conde vamos resumir la so vida en poques llinies: Garci Fernández superó n'enforma'l calter heroicu del so proxenitor Fernan González, y sería xusto considera-y como'l mayor y más puru de los héroes castellanos inclusive con más méritos que'l mesmu Cid Campedor.. Con estos antecedentes y les sos connotaciones con Castrillo abogo que si dalguna vegada hai ocasión, bien merez el dedica-y el nome de dalguna cai o plaza nel conceyu. A lo último dexamos equí estes cróniques pa si dalguna vegada quierse o puede esplorar pa resolver estos enigmes.
Menhir: Ye la forma más senciella de monumentu megalíticu. Consiste nuna piedra polo xeneral allargada, en brutu o mínimamente tallada dispuesta de manera vertical y col so parte inferior soterrada nel suelu pa evitar que se caya. El nome ye orixinariu de Francia y resulta de la unión de dos pallabres del idioma bretón men (piedra) y hir (llarga). Foi adoptáu polos arqueólogos nel sieglu XIX.
El menhir de Castrillo ta alcontráu a escasos 2 quilómetros del pueblu pel camín de les abeyes –yá que hai una instalación d'estos inseutos- na zona del Carrascal y nel términu de Peñalada. Ta allugáu frente a unos cuévanos naturales esistentes nes roques de bien poca fondura y creaes pola erosión y denominaes como Les Cocines y a unos 50 metros d'estes, Tien 2 metros d'altor visibles a los qu'hai qu'añader otru cachu que s'esprendió de la so parte cimera. Según aseguren los miembros de Edelweis trátase d'una parte del estratu nel que s'alcuentren los citaos cuévanos que foi movíu hasta la so posición actual y fincáu verticalmente.
Los montes de Castrillo del Val
[editar | editar la fonte]El sotobosque del monte de Castrillo toma la cuarta parte del so términu, son 500 hectárees de terrén, una y bones partiendo del Monesteriu de Cardeña llega hasta dar vista al ríu Arlanzón, lo que significa un gran pulmón verde y non solo pa este pueblo si non que al tar a 10 quilómetros de Burgos tamién pa los de la capital.
Si enfusamos por esti monte, anque hai dalgún carbayu, práuticamente cuasi tou ta pobláu de encines destacando tantu pola so edá como pol so porte y elegancia. Ente les carrasques crecen les coscojas, árgomes, espín negru, prunos, majuelos, dalgún caxigal aislláu etc. Tocantes a la fauna estos montes son sobrevolaos pol azor el gavilán, el arrendrajo común, el palombu torcaz el cucu, el raitán etc, mientres pel so suelu verbenen: melandros, papalbes, corpuspinos, coneyos, llebres…. y yá de más envergadura jabalí, foinos y corzos.
Significar al respeutu que cada vez se tán poblando y tupiendo mas estos montes al nun haber per una parte, animales que coman los tarmos tienros y por otra que cada vez se corta menos lleña yá que la xente prefier la comodidá, polo que les calefaiciones agora en cuenta de lleña son de gasoil, propanu etc. asina que cada vez van quedando menos caminos y senderos práuticamente los de la parcelaria que son transitaos polos tractores que van a les distintes tierres de llabranza, y que son aprovechaos, como dicimos al ser un bon pulmón, por cantidá de burgaleses, andarines, ciclistes, motoristes, caballeros y por los nuesos vecinos los militares pa faer les sos marches.
Faciendo un pocu d'historia reseñar que nel conceyu de Castrillo caltiénense y queden reflexaos nel llibru “Historia de Castrillo del Val” varios pleitos y pleitos, dacuando con armes pel mediu, de los monxos de Cardeña colos vecinos y conceyos de los pueblos que lu arrodien allá pol sieglu X, sobremanera polos cortes de lleña, meter a pastiar el ganáu, mover moyones, roturar tierres de campera etc, bastante ye que por esti sieglu X la esplotación del monte yera unu de los recursos de los llabradores. El monte, amás de sirvir como alimentu pal ganáu, apurría amás de la caza, materiales que yeren cada vez más necesarios; lleña pal fueu, pa los fornos y talleres, resina pa les antorches, corteces qu'utilizaben los cordeleros, cal, ceniza, carbón pa les fragües, inclusive cola estensión de los viñeos provocaba una fuerte demanda de madera pa la fabricación de cubes, toneles etc. D'ende que los monxos intentaben estender los sos dominios sobre estos montes, dacuando con compres otres cola exención de pagos y servicios que teníen los conceyos col monesteriu y otres per mediu de xente influyente como foi'l casu nesti citáu sieglu en que'l conde Garci Fernández concedió-yos dellos privilexos, polo que con estos calteres quedaba formada y consolidada la más estensa propiedá forestal del dominiu cardiense. Col nome de monte Elcineto nel que s'incluyía esti citáu Carrascal y pasando por Modubar, Revilla del Campo y Los Ausines llegaba hasta Palazuelos de la Sierra.
Si daquella pasaba esto, mil años dempués y nel recién 2002 hubo otra movida que punxo a los vecinos de Castrillo “de pies de guerra”.
Por parte de la empresa Piedres y Mármoles S.L. solicitóse permisu pa la estraición de piedra caliar ornamental nuna zona que toma 500 hectárees de terrén equivalente a 500 campos de fútbol, práuticamente na so totalidá de monte de carbayos y encines, espaciu clasificáu como protexíu natural y non urbanizable y que, amás de ser un gran pulmón verde supón la cuarta parte del términu municipal, ye una zona qu'atesora un gran valor cinexéticu, vexetal, arqueolóxicu y onde s'atopaben los manantiales que surtíen d'agua potable al pueblu.
Anque alloñáu en llinia recta unos 8 quilómetros de los xacimientos de la sierra d'Atapuerca, podríase sicasí falar d'un espaciu na zona d'influencia d'aquella y ello ye que los codireutores de les escavaciones visitaron esta paraxa onde abonden cueves de piedra natural, confundíes col paisaxe, nes que s'atoparon fósiles d'animales y especies animales marines de más de 200.000 años d'antigüedá, amás d'alcontrase instrumentos y restos de seres humanos del Neolíticu y del Paleolíticu. Motivos abondos a los que se suma la presencia del monesteriu de Cardeña. El conceyu de Castrillo, anque taba totalmente en contra, tenía que dar trámite a la solicitú yá que asina-y obligaba una sentencia de Tribunal Cimeru de Xusticia. Como dixo l'alcalde Jorge Mínguez, tratar d'un asuntu polémicu dende va años, una y bones la empresa tenía una concesión minera de 1997 pa esplotar 5 partícules, pero al solicitar otres 19 refugar, polo que la empresa empecipió un procesu xudicial solicitando al Consistoriu 72 millones de pesetes por daños y perxuicios.
Alce estes premises formó una Coordinadora d'actuación pa caltener los valores históricos, artísticos, culturales y medioambientales de Castrillo y na que s'integraron práuticamente tolos vecinos del pueblu y dellos allegaos; los de la Sociedá El Castillejo, los cazadores y llabradores que nesta paraxa tienen les sos finques. Encabezaos por Jesús de Roba y Nuria Martín empecipiaron delles actuaciones; punxeron pancartes per tol pueblu con “cantera non”, delles marches hasta les cueves llantando encines magar les inclemencies del tiempu - yera'l mes de febreru ayudaos pol grupu Ecoloxistes n'Aición, cróniques en diversos medios de comunicación, personóse'l Grupu Espeleolóxicu Edelweiss que fizo unos interesantes descubrimientos que reseñamos n'otra crónica y llograron la visita del codireutor de les escavaciones d'Atapuerca, Eudal Carbonell qu'espunxo ante la Xunta de Castiella y Lleón la otomía que con esta actuación cometíase, Como perbién dixo Eudal: Tenemos De atopar la manera de que, ensin causar efeutos económicos negativos a los particulares y a los conceyos de la Sierra d'Atapuerca y la so redolada si ye posible, les actividaes d'ellí sían científiques, culturales y les tradicionales de ganadería y agricultura.
N'ochobre de 2002 el Tnal. Sp, de Xusticia tornó la reclamación que faía la empresa Piedres y Mármoles que reclamaba al conceyu 435.213 euros. Mientres se siguíen unviando informes p'anular la estraición de piedra bastante ye qu'había delles entidaes arreyaes na tema: Comisión Territorial de Patrimoniu de la Xunta, Comisión d'Actividaes Clasificaes, Confederación Hidrográfica del Duero, Unidá d'Ordenación y Meyora del Mediu Natural y Comisión Territorial d'Urbanismu. Quiciabes sería por esto pero dempués de más de 2 años, en xineru de 2005, esta última institución refugó la esplotación de la cantera alegando que, tolos informes yeren desfavorables y que'l llugar onde pensaba actuase yera consideráu como “Espaciu Protexíu Natural”.
Como dixo Jorge Mínguez; Con esto cierra un capítulu qu'enllenó de molición a los vecinos y qu'agora lo importante ye aprovechar y esfrutar d'estos recursos naturales qu'ufierta'l conceyu de Castrillo del Val.
Los fósiles
[editar | editar la fonte]Fosilización: Cuando muerre cualesquier ser orgánicu, destruyir nun periodu de tiempu más o menos curtiu, yá seya porque ye atacáu por bacteries putrefactivas, o axentes mecánicos, oxidantes o combinación de toos estos factores. Por que esto asoceda, ye necesariu que los restos orgánicos queden incluyíos en dalgún material proteutor, que los caltenga de los axentes esternos, pero aun así les partes blandes raramente caltiénense, faciéndolo namái les dures, como güesos, dientes, recubrimientos quitinosos, etc.
En ciertes ocasiones atopen animales completos, cuando sufrieron dalgún procesu de mineralización, por casu, los inseutos incluyíos n'ámbare. Otres vegaes por conxelación, como los mamuts atopaos nos xelos de Siberia. Con éses el fósil ye una evidencia d'una vida n'otres dómines. Tal evidencia soler atopar reflexada nos güesos, conches etc, químicamente yá alteriaos pol so enterramientu, xeneralmente en roques sedimentaries. Tamién se considera fósil, a les buelgues o restos d'actividaes de distintos animales o organismos. Son los llamaos pseudofósiles.
Lleemos en delles cróniques referentes a esta tema: Na redoma de Castrillo del Val no que fai diez millones d'años -na dómina del Miocenu- foi un someru mar, atopamos restos de delles especies de gasterópodos que se fueron depositando no fondero del mesmu.
La espectacularidá del xacimientu ye tal, que ta consideráu como una de les más importantes concentraciones de fósiles del Terciariu.
Tomamos como referencia un programa que patrocinó la Diputación y promovió l'Asociación Geocientífica de Burgos y analizamos tou esto:
Descripción: Nos sedimentos del Terciariu de la Conca del Duero apaecen dellos tramos que contienen una abondosa fauna fósil de Gasterópodos, acompañaos de dellos Bivalvos y otros organismos. La capa sedimentaria que los contién ye d'unos 28 m. d'espesura y ta perbién espuesta na redoma de Castrillo del Val.
L'estudiu detalláu d'estos sedimentos, lo mesmo que del so conteníu paleontolóxico, dexó la reconstrucción de los ambientes del pasáu xeolóxicu onde se formaron estos depósitos. La gran cantidá d'exemplares, el so bon estáu de caltenimientu, la diversidá faunística y el so significáu como indicadores ecolóxicos del pasáu, dexen valorar el notable interés d'esti llugar.
Valoración y Tipu d'interés del puntu: Tipu de traza:Paleontolóxicu y Sedimentológico. Tipu d'interés: Didácticu y Científicu. Grau d'interés: Nacional. Valoración: Alta. Fraxilidá: Bien alta.
Midíes de proteición-caltenimientu: El xacimientu escarez d'una proteición específica y solo queda amparáu nel réxime común de proteición establecíu na Llei 12/2002, de 11 de xunetu, del Patrimoniu Cultural de Castiella y Lleón, nel que s'integren los bienes del Patrimoniu paleontolóxicu y científicu. Dada la importancia ya interés d'esti xacimientu sería deseable que los visitantes evitaren recoyer fósiles.
Estratigrafía y sedimentología del depósitu: Los materiales qu'aprucen pela redolada de Castrillo del Val correspuenden a sedimentos continentales del Terciariu del cantu nororiental de la Conca del Duero, concretamente d'edá Neógena (Astaraciense cimera-Vallesiense inferior, fai 12 a 9,5 millones d'años). Esti conxuntu de sedimentos foi denomináu “Facies Cuestes” . Y la so composición litolóxica ye de margas, magres y caliares, que nesta zona presenten una espesura máxima d'unos 80 metros. El principal interés y la so traza más notable ye la gran bayura de restos fósiles de moluscos continentales, ostrácodos y foraminíferos, que-y converten n'unu de los meyores xacimientos paleontolóxicos de la Conca del Duero. Yá conocíu dende antiguu, foi mentáu per primer vegada por LARRAZET, en 1894 que destacó'l so notable conteníu paleontolóxico.
Nestes Facies fueron descrites dos tipos de secuencies sedimentaries, per un sitiu les aniciaes n'ambientes lacuestres de poca fondura y per otru llau les aniciaes n'ambientes lluviales. La parte más baxa de la secuencia sedimentaria que nos ocupa ta integrada por sedimentu margosos yesíferos y carbonatos; formaos en zones bien someres del llagu que quedaben remanecíes dacuando y yeren colonizaes pola vexetación.
Sobre los sedimentos descritos tán aquellos aniciaos n'ambientes fluviales, que correspuenden a un sistema deltaico formáu pola llegada de cursos d'agua duce con apurra de sedimentos margosos y limosos caliares, restos esqueléticos y organismos vivos arrastraos, que se depositaben formando acumuladures na desaguada.
Descripción de la fauna y l'ambiente de formación: Esiste una alternativa de faunes fósiles d'agües salines y duces; según una alternativa de sedimentos que contienen restos tresportaos d'organismos completos y bien calteníos, con otros estazaos.
Nunos tramos la fauna fósil ye bien abondosa y ta constituyida por bien de individuos pertenecientes a taxones propios d'agües salines o salobres (Potamides y Hydrobia), alternando con otres faunes propies d'agües oligohalinas (con pocos sales) y de medios hipersalínicos (con escesu de sales).
N'otros tramos la macrofauna (gasterópodos) nun ye tan abondosu y ta constituyida polos xéneros Melanopsis, Theodoxus y Gyraulus, amestaos a medios lagunares con apurras d'agua duce, esto ye, menos salinos que los anteriores. Gyraulus ye amás habitual en medios ricos en vexetación.
Esta alternativa esplicar por una marcada estacionalidad del clima y reflexa socesives aveníes fluviales d'agua duce, amestaes a agües estacionales, qu'abasnen consigo sedimentos limosos caliares, restos esqueléticos y organismos vivos dende les zones palustres axacentes al llagu. La sedimentación tendría llugar en condiciones salines, onde solo los xéneros Potamides y Hydrobia atópase en condiciones óptimas. Estes condiciones veríense atayaes por curtios episodios d'entrada d'agua duce nes estaciones más lluvioses qu'abasnen consigo restos de ostrácodos, caráceas y gasterópodos d'ambientes pocu salinos, xunto con fangos de les zones menos fondes. La entrada d'agua duce menguaría, por dilución, el salín de l'agua del llagu, favoreciendo'l leve desenvolvimientu de comunidaes comenencioses de comunidaes d'individuos arrastraos con vida, mesmes d'agües más duces -+(melanopsis, Theodoxus, Gyraulus…). Estes comunidaes nutriríense primeramente de los organismos arrastraos dende rexones más esternes y multiplicaríense hasta la reinstauración del salín nel ambiente, qu'aumentaría de nuevu y tornaría la so actividá vital abriendo pasu a les faunes salobres o salines.
Conteníu fósil: Microfósiles, Gasterópodos llacustres con pulmones asignaos a los xéneros; Potamides, Hydrobia, Melanopsis, Limeña, ente otros, de la familia Helicidae. Detectáronse tamién fósiles de pexes, mamíferos, aves ya inseutos.
La especie más abondosa ye Potamides tricinctus. Carauterizar por tener una plega columelar. Esisten tamién exemplares d'otra especie que ye Potamides munien. Microfósiles: Ostrácodos y abondosos girogonitos, que son oogonios fosilizaos d'algues carófitas pertenecientes a la División Charophyta.
Icnofósiles: Un bon númberu de los gasterópodos topaos nesti xacimientu apaecen bioperforados. Trátase de marques de depredación, realizaes tamién por gasterópodos.
Tafonomía: Realizáronse estudios tefonómicos (de lo qu'asocede a los organismos tres la so muerte y hasta la so fosilización) de poblaciones de niveles ricos en Melanopsis y Potamides. Nellos hanse reparáu qu'apaecen tolos estadios de crecedera que se rellacionen con distintes edaes, y que les curves de sobrevivencia son típiques de les poblaciones de gasterópodos (con un máximu de mortalidá n'estadios xuveniles).
Los gasterópodos nun amuesen signos de tresporte nin abrasión (la mayoría tán completos y nun presenten frayatos), lo qu'indica que vivieron nel llugar en que los atopamos. Dalgunos d'ellos caltuvieron el color, evidenciando un enterramientu bien rápido tres la muerte y una escasa alteración posterior.
Nota: Con bien bon criteriu, el conceyu de Castrillo del Val asitió unes vitrines nel portal de dichu conceyu, con toes estes especies que van apaeciendo dedicaes a l'Arqueoloxía y Paleontoloxía, pa quien quiera contemplales.
Referencia: Justino González Hortigüela (Añu 2010)
Valores culturales
[editar | editar la fonte]Representación del destierru del Cid
[editar | editar la fonte]Nel añu 2006 y per mediu de la Sociedá Cultural El Castillejo creóse'l grupu de teatru Potamides que dende entós y so la direición d'Ernesto Pérez Calvo pon n'escena la obra “El destierru del Cid”.
Esta obra, na que participa cuasi un centenar de persones de Castrillo, tien cuatro eje d'escenificación; El xuramentu del Cid a Alfonsu VI sobre la muerte del so hermanu; la partida escontra'l destierru cola despidida emotiva de los sos fíos; la muerte de Diego –fíu del Cid- y el desafortunáu matrimoniu de les fíes colos condes de Carrión y la muerte del Cid, faciendo la entrada a los actos cola esposición d'un xuglar.
Nos entreactos vanse escenificando aspeutos de la vida cotidiana de la xente; el procesu de la llana, dimo, cardáu, filáu etc, la llavadura y demás de les ropes y distintos aspeutos tocantes a la llabranza, mientres Jimena fai llabores y charra coles muyeres de Castrillo y los neños xueguen colos demás, pos como diz el Cid na so despidida del monesteriu de San Pedro de Cardeña; “los neños nun tán pa faer vida monacal llevales a que xueguen colos de Castrillo del Val”, tou ello acompañáu por cantares castellanos referentes a Castrillo y a los avatares del Cid.
Como referencia a esta obra dicir en primer llugar que, los actores pa ser aficionaos faen una interpretación maxistral, que tolos años representar en Castrillo los víspores de San Juan y que se representó n'otros pueblos; dientro del monesteriu de Cardeña y como colofón anguaño, xunto a la catedral allumada de Burgos con una espectación inusitada y, que per mediu de l'Asociación El Castillejo averóse a dellos colexos la figura del Cid participando los neños y asina axenciando material escolar qu'esta sociedá unvia a Benín (África). Pa rematar dicir que, fai bien pocu tributóse-y un merecidísimo homenaxe nel so pueblu natal de Castrillo de Murcia al verdaderu promotor y alma d'esta obra Ernesto Pérez –cura párrocu de Castrillo que xunto con otros dos oficien distintos actos relixosos de los pueblos estremeros- y que tamién dirixe los grupos; La Formiga de Lerma, L'Espliegu de Villadiego, Encaxe etc, con actuaciones nel estranxeru. En fin tou un líder na divulgación de la cultura y el folclor castellanu.
Referencia: Justino González Hortigüela (Añu 2010)
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Códigu INE 086
- ↑ El Retrospective Inventory - Associated Components, ellaboráu en 2014, puede consultase n'en el sitiu oficial de la UNESCO, na entrada «Routes of Santiago de Compostela: Camín Francés and Routes of Northern Spain», nel apartáu Documentos, nel archivu «Nomination file 669bis» (285 MB), disponible en llinia en: http://whc.unesco.org/es/list/669/documents/. Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.
- ↑ ORDE de 19 d'avientu de 1986