Astúricu
Pues collaborar con Wikipedia fusionando esti artículu con Llingua astur. |
L'astúricu foi una llingua paleohispánica del tueru indoeuropéu falada por los antigos astures nel so territoriu, y conocida poles inscripciones epigráfiques, y topónimos y teónimos tresmitíos poles fontes clásiques.
Rellación con otres llingües
[editar | editar la fonte]Ún de los mayores problemes nel momentu d'asignar l'astúricu a una familia llingüística dala, ye'l so asitiamientu ellí onde confluin los ámbitos de les dos úniques llingües indoeuropées de la Península Ibérica, de les que nos llegáren testus escritos . Esto ye, el lusitanu y el celtíberu. Asina, les sos carauterístiques dirixen dacuandu nún u otru sen, ensiendo el caltenimientu o perda del fonema /P/ la principal isoglosa pa xebrar dambes llingües. Con tou, la mayoría de los autores[1] afiten pal astúricu un aniciu célticu, y darreú dello, lu encuadren xunta les llingües vecines de los Vettones, Cántabros, Galaicos y Vacceos, nel nomáu subgrupu Hispanu-celta occidental. Endientro d'élli, l'astúricu nun dexa de presentar trazos orixinales que-y dan el so fustaxe propiu.
Consonantismu
[editar | editar la fonte]Consonantes indoeuropées
[editar | editar la fonte]- *p > p?: Esti ye'l trazu que mayores duldes ufre, pues xunta claros exemplos de conservación, paecen dase casos d'escaezu. Valen pal primer casu los exemplos de Progeneo 'pariente, allegáu' < *Pro-gen-eio, qu'en célticu conséñase como *ro-gen-eio ‘pariente’ o Provesica 'la que tien sabencia' <*Pro-weid-t-ika, onde vese el célticu rovesia 'sabencia' <*ro-weid-t-y-am (antiguu irlandés rofess). Un casu de perda evidente dase na xente de los Cilurnigos <* Kel(p)urn-i-kom, y quicés nos Onnakos si ye que el so nome naz del ríu Onna 'Gueña', pal que se-y señala un aniciu nel célticu onna 'ríu' < *(p)on-na.
- *bʰ > b: L'astúricu tresformaba en /b/ el fonema billabial aspiráu indoeuropéu /bʰ/, trazu que lu asemeya mesmu al lusitanu qu'al celtibéricu, pero que lu xebraba del Llatín que facía esti grupu en /f/. Asina amuesen los astures Bergidum 'llugar en altu' < *bʰerg-y-dom, o B(a)laeso 'lluminosu' < *bʰ(a)lH-so.
- *dʰ > d: Trazu esti que lu avera a les llingües celtes y lu xebra del llatín que fay un resultáu /f/. L'angüañu ríu Dobra y antiguu Dubra 'riu fondu' < *dʰeubʰ-ro.
- *gʷ > b: La oclusiva llabio-velar /gʷ/ camudó a /b/. Concuaya asina col lusitanu, celtibéricu y llatín. Bovecius 'como un büe' < *gʷou-i-k-y-os (llatín bovis y célticu bou). Astúricu bādiom 'bañu' <*gʷōdʰ-y-om, célticu común bādiom.
- *d > d: Mesmu resultáu que nel conxuntu indoeuropéu occidental Dēua 'diosa' (güe ríos y regatos de nome Deva) <* dēiw-eh₂, y quiciés l'asturianu de güe xana < *dēuana 'divina'.
- *t > t: Mesmu resultáu que nel conxuntu indoeuropéu occidental Tritio 'terceru' < *tr̥t-y-os.
- *kw > kw: Asina y dende un conxetural *equos 'caballu' < *ekwos, según amuesa la llábana dedicada pa los dioses equeunos < *ekwe-un-ubos. Esti ye un trazu común a toles llingües paleo-hispániques, asina como al llatín y al célticu goidélicu. Pero nun al britónicu que fay un resultáu en /p/ (ex. Epona < ekwo-na).
- *w > w: Mesmu resultáu que nel conxuntu indoeuropéu occidental Vernesga 'Bernesga' < *wĕrn-ēska 'ríu d'álamos', y Vinico 'familiar' < *weni-k-os y Venino < *weni-n-os, dambos igüaos sobre *Venia 'familia' < *wen-y-eh₂.
tratamientu de grupos
[editar | editar la fonte]- grupu *dy > z: Avérase al celtibéricu cola fechura fricativa. Asina, Zoela 'celestial' < *dyow-y-la, amuesa el mesmu resultáu que'l celtíberu ozeom <* (p)ody-om. A la escontra asítiense'l lusitanu (Ioveai <*dyow-y-ai) y llatín (Iouis < *dyow-is y Iūlius < *dyow-y-ly-os) que presenten cayída de la dental. Ye trazu que xebra astúricu y lusitanu.
- grupu *dw > w: La perda concueya col galu y conséñase en Vacoria 'la que tien dos exércitos'[2], nome propiu que tien que ponese en rellación colos galos vocorios, petrucorios y tricorios (de dos, cuatro y tres exércitos). Asina, wacoria hubo d'entamar dende *dwa-coria, onde espéyase'l numberal femenín en célticu britónicu uā 'dos' <*dwā.
- grupu *kt > t(t): trazu común nel hispánicu (ex. Vettones < *Vekt-ones). Esti resultáu conséñase nel astúricu Ambatus 'sirviente' < *h₂embʰi-akt-os.
- grupu *ks > s(s): Ye esti un trazu común col Celtíberu y Celta insular, que lu xebra del Llatín. Asina vese nos Dessonkos, onde albídrase l'indoeuropéu *dekswo ‘sur, derecha’. L'Astur concuaya col resultáu de la ciudá vaccea de Dessobriga < *dekswo-bʰr̥gʰ-eh₂y col vieyu Irlandes Dess ‘sur’, a la escontra del llatín dekster.
- grupu *tt, *dt, *dd > s(s): trazu común al célticu y llatín. Conso < *komdto < *kom-dʰh1-to. Provesica < Prowess-ika < Pro-weid-t-ika.
- grupu *ns > s(s): Cosso < Conso < *komdto < *kom-dʰh1-to. Ye trazu que comparte col Galaicu (Asseconia 'propicia' < *n̥s-ek-on-y-a) y Lusitanu (Assaeco 'propiciu' < *n̥s-aik-o).
- grupu nd, mb = nd, mb: L'astúricu guardó los grupos orixinales ón cuando'l Célticu entamó a mudalos en /nn/ y /mm/. Asina conséñase, Candamios 'el más rellumante' < *KandHm-y-o, y Ambatus 'sirviente' < *h₂embʰi-akt-os, que han comparase colos irlandeses cann y ammaig. Tamién l'ellementu benda 'picu, cumal' < *bh₁end-a qu'apaez en dellos topónimos de loa astures Vagabrobenda, Caldobenda, Voligobenda, etc. tien que ponese en rellación col vieyu irlandés benna < *bh₁end-a 'picu, cumal'. Sin embargu dacuandu danse casos d'asimilación -nn-: Ablonnio 'brétigu' < *aplom-d-y-o.
- grupu *ln > ll: Trazu común nel indoeuropéu occidental. Asina, Collacinos de la ciudá Colla-ka o Colla-ntium' onde albídrase l'ellementu *colla 'llomba' (Llatín collis <*Kol-nis, Irllandés Coll <*Kol-nos).
- grupu *pl > bl: Ye carauterística intermedia ente'l Celtícu común (con escaezu de /p/) y el Lusitanu y llatín (con caltenimientu). Conséñase'n Ablonnio 'brétigu' < *aplom-d-y-o. tamién ente los pueblos vecinos. Los cántabros Blendios 'rellumantes' < *s-plēnd-y-os han rellacionase col Llatín s-plendeo ‘brillar’ con fonema sordu, y col Irlandés lainnech “rellumante” < *s-(p)lǝndiāko, onde vese'l escaezu de la oclusiva. Lo mesmu val pa la ciudá vettona de Bletisama 'perllana' < *plet-isam-eh₂, llindante colos astures y a rellacionar col llatín planum y col célticu comúm (P)Letisama.
- grupu *pr > br: Vese'n Cabruagenigos 'la xente de Cabruageno' < *Kaprwa-gen-os. Ye de nuevu carauterística intermedia ente'l Celtícu común (con escaezu de /p/) y el llatín (con caltenimientu) según amuesen los resultaos llatín caprī y célticu ca(p)ora[3].
Asimilaciones
[editar | editar la fonte]- Asimilación de la serie *n...bʰ > n...m: Ye esti un trazu célticu conseñáu na deidá Nimmedus 'sagráu' < *nebʰe-tos y nel topónimu Nemetobriga 'ciudá sagrada' < *nebʰe-to-bʰr̥gh-eh₂, mesmu que nel Célticu común nemos 'cielu' < *nebʰos y nemetom 'santuariu' < *nebʰ-etom .
- Asimilación de les series *tn > nt y *dʰn > ndʰ: Ye trazu común al Célticu y Llatín, conseñáu nos mons Vindios 'albos' < *win-dʰ-yo < *widʰ-n-yo (Comparar col Llatín Fundo < *bʰun-dʰo < *bʰudʰ-no)[4].
Desendolcos consonánticos secundarios
[editar | editar la fonte]- Primer grau de llenición –*k- > -g-: sonorización de les oclusives sordes intervocáliques. Son exemplos Bovegio / Bovecio, Vago / Vaco, Degantia < Dekamtia, o el cambéu de los sufixos -iko = -igo, Cilurnigom < *Kel(p)urn-ikom, Cabruagenigom < *Kaprwa-gen-ikom, y -*ako > -ago: Seddiago < *Seddiako.
- Primer grau de llenición –*t- > -d-: sonorización de les oclusives sordes intervocáliques dentales. Asina en Nimmedus < Nemetos, Tridio < Tritio, Do(v)idero / Dovitero, Cludamo / Clutamo, Ambadus / Ambatus, Pedilico / Pitilico.
- Cayída de la fricativa intervocálica: -*w- > -Ø-: Dáse nos grupos o(w)a: Noanios 'novenu' = Novanios < *nown̥-y-os. Grupu o(w)i: Doidena= Dovidena, Zoela 'celestial' = Zovila < *dio(w)ila. Grupu a(w)i Nailo 'Nalón, ríu navegable' < *na(w)ilo (igüau sobre nava 'barca' < *nawa), Pintaius = Pintavius, etc. Y fuera del territoriu astur, en Lugo pal grupu a(w)u flumen Sa(w)uris (anguaño ríu Sor) y Cántabros pal grupu e(w)o Deobriga = Devobriga. Quiciés en Noega, Noiga o Noika Ucesia 'nueva Ucesia' si ye que Noega, entama dende *nowika (cif. llatín novi-ky-a).
Trátase dun fenómenu que espárdese pel norte cantábricu y que pierde puxu nes rexones más meridionales, xenerando una riestra diptóngos que mesmu que acontez en Galu nun pueen consideráse etimolóxicos[5].
- Confusión de les oclusives llabiales b = p: Asina, vese nel Borma/Porma 'Puerma' < *Bʰorm-a, trazu común al irlandés (bus/pus 'llabiu') y al asturianu modernu (búcara/púcara). M. Sevilla[6] esplica esti fenómenu como un ñiciu del escaezu célticu de la /p/. Asina, en ausencia de /p/ nun tien xacíu fonolóxicu distinguir les oclusives, y per ende la confusión.
- Ausencia de betacismu -*w- ≠ -b-: Si el betacismu ye la respuesta a la deseguranza que pa los falantes yera'l fonema /w/ ye normal que l'astúricu nun amuese trazos d'esti fenómenu, pues la mesma deseguranza yera resuelta cola so cayida. Asina, cayida de fricativa y betacismu son dos fenómenos que respuenden al mesmu problema y darréu déllo escluyentes. El betacismu ye un fenómenu meridional que nel cursu del Taxu,dase nes tierres de vettones y lusitanos. El distintu resultáu s'amuesa nel nortizu galaicu Saurium y el carpetanu Con-Sabura (dambos de *sawur-).
- Caltenimientu xeneral de la intervocálica: -*g- > -g-[7]: Mesmu que los Cántabros y a la escontra del Galaicu, dase tendencia a la conservación de la /-g-/ enantes de vocal. Asina conséñase Bergidom < *bʰerg-y-dom, frente al galaicu Beriso[8]. < *bʰerg-y-som, Magilo frente al galaicu Mailo <*mh₂eg-y-lo, Segimo y Segisama frente al galaicu Sesmo < *segʰi-samo, etc.
Vocalismu
[editar | editar la fonte]Vocales indoeuropées
[editar | editar la fonte]- *a / *h₂e > a. Mesmu resultáu pal celta y llatín. abia 'ríu' < *h₂eb-y-a, célticu abon 'ríu' <* h₂ebon-a, llatín amnis 'ríu' < *h₂eb-nis. L'Astur Attio 'tíu' < *h₂ett-y-os, vieyu irlandés aite. Alio 'otru, segundu' < *h₂el-y-os, vieyu irlandés aile.
- *ā / *eh₂ > ā con posible desendolcu secundariu ae: Asina en Brigaetium = Brigātium < *bʰr̥gʰ-eh₂-t-y-om. Blaeso = Blāso < *bʰlH-s-o, y el sufixu célticu -āko que desendolca dacuando en -aeko.
De Bernardo[9] sin embargu, camienta que esti diptongu ae / ai tien aniciu nun fenómenu d'asimilación anticipatoria, dende sufixos de mena ak-y-a, de miente que Brigaeka / Brigayka = *bʰr̥gʰ-ak-y-a.
- *e / *h₁e > e. Bergidum 'llugar en altu' < *bʰh₁erg-y-dom.
- *ē / *eh₁ > ī. Per conocíu trazu del célticu gracies al exemplu rix 're' en oposición al llatín rēx, y presente'n Sīlo 'seruga, fíu' < *seh₁-lo. Vieyu irlandés Sīl.
- *i > i. Virio 'homiegu' < *wir-y-os, mesmu qu'en llatín vir, y vieyu irlandés fer < *wir-os.
- *o / *h₃e > o. Borma/Porma 'Puerma' < *bʰh₃er-ma.
- *ō / *eh₃ > ā. De nuevu carauterísticu trazu célticu conseñáu en la ciudá de Baedunia = Bādunia 'balneariu' < *gʷōdʰ-un-y-a. En célticu común Bād-y-om. El nome propiu Blattia < *bʰlōt-y-eh₂ 'florida' contién el nome de la flor blato < *bʰlōto. Célticu común blato, llatín floris <*bʰlō-ris. A lo cabero, el numberal femenín duā 'dos' <*dwō, que ta presente nel nome (d)Uacoria 'la que tien dos exércitos' ha comparase col célticu común duā 'dos' y col llatín duo.
- *H > a. La llarinxal indoeuropea, representada por H, collorea en /a/. Asina, Elano 'ciervu' < *h₁elHn-o (galés elain). Ablaidacos 'per pálidos' < ad-bʰlHi-dos.
Diptongos
[editar | editar la fonte]- *ei / *ēi > ē. Mesmu que nel celta común, xebra al astúricu del llatín (que reduz el diptongu en /ī/) y del celtíberu (que guarda el vieyu diptongu /ei/). Asina el ríu Deva 'diosa' < *deiw-a, a la escontra del llatín dīva y celtíberu teivo. El tamién ríu Esva 'ríu rápidu' < *eis-wa. Provesica < *pro-weid-t-ika.
- *eu / *ēu > ou con desendolcu secundariu en u. Lucocadia 'fortaleza? alba' < *lewko-kad-y-a. Clouto y Cluto 'famosu' < *klew-tos, Lougeos 'negros, cuervos?' < *lewg-y-os.
Vocalización del grau cero
[editar | editar la fonte]- *r̥ ante oclusiva > ri. La fechura vocálica en /ri/ de la sonante llíquida en grau cero r̥ ye un resultáu célticu dafechu, a la escontra del llatín que vocaliza'n /or/ /ur/. Brigaetium < *bʰr̥gʰ-ā-t-y-om, o Tritio < *tr̥t-y-os.
- *n̥ > an. La fechura vocálica en /an/ de la nasal en grau cero n̥ ye tamién un resultáu célticu, a la escontra del llatín que vocaliza'n /en/. Asina, Arganticaenos igüau sobre argantom 'plata' < *argn̥-t-om frente al llatín. argentum, o l'astur No(w)anio 'novenu' < *nown̥-y-os, frente al llatín novenus. Mandica 'egüa, diosa de los potros' < *mn̥d-y-ka, galu mandos 'potru' < *mn̥d-os, frente al llatín iovi menzana 'xúpiter de los sacrificios de caballos' < *mn̥d-y-ono.
- *m̥ > am. Mesma fechura vocálica en /am/ de la nasal en grau cero m̥ a la escontra del llatín /em/. Asina, la deidá Degantia `décima' < *dekm̥-t-y-a < igüau sobre decam 'diez' < *dekm̥ frente al llatín decem, y los superlativos del astúricu -(is)amos < *is-m̥-os, frente al llatín -isimus/-isemus.
Desendolcos vocálicos secundarios
[editar | editar la fonte]- Tendencia al piesllu vocálicu e > i. Asina en Vinicos < *Venikos (conséñase Venica ente los vettones). Nimmedus / Nemetos, Cilurnigos < *kelurnikos, etc.
- Cambéu de la postónica i > e. Ye esti un desendolcu exclusivu del astúricu, que foi vistu por Prosper[10]. La autora afita-y al fenómenu un aniciu célticu rellacionau col abrimientu del proto-celta /i/ cuando nun-y sigue una vocal palatal: Tillegus = Tillicus (en Dijon), Careca = Carica (en Soria, Ávila y Toledo), Ableca = Ablicos (en Cáceres), Lougeos < *lougios, Parameco < *Paramico etc.
- e(...)a > a(...)a[11]. Per conocíu fenómenu célticu d'armonía vocálica nomáu como llei de Joseph, y conseñáu indireutamente nel topónimu de güe Sanabria < Sanabriga 'castru vieyu' < *sena-bʰr̥gʰ-eh₂, y que opónse a Senabria (Viseu) y Xiabre (Pontevedra) < *sena-bʰr̥gʰ-s
Morfoloxía
[editar | editar la fonte]No que cinca a la morfoloxía o cadarma de les pallabres, malpenes conocemos dellos casos de los nomes en tema -o.
- Nominativu singular en -os. viros 'el home'. Célticu común viros.
- Xenitivu singular en -i. viri 'del home'. Célticu común viri.
- Xenitivu plural en -om. virom 'de los homes'. Célticu común virom.
Les xentilidaes de la mena ablaidacorum, cilurnigorum, viromenigorum, son xenitivos plurales llatinos igüaos sobre anteriores xenitivos astures *Cilurnigom, *Viromenigom, etc. D'estamiente Medugeno nun yera de la xente de los Cilurnigos sinón de la xente de los Cilurnos.
- Dativu singular en -ue. virue 'pal home'. Célticu común virui.
- Dativu plural en -ubos. virubos 'pa los homes'. Célticu común virobo.
Vocabulariu curtiu
[editar | editar la fonte]Astúricu | Proto-celta | Llatín |
---|---|---|
abiā 'ríu' <*h₂eb-y-eh₂ | abā 'agua' <*h₂eb-eh₂ (v. ir. ab) | amnis 'ríu' <*h₂eb-nis |
alio 'otru' <*h₂el-yo | alio 'otru' <*h₂el(i)yo (v. ir. aile) | alius <*h₂el-yo |
argantom 'plata' <*h₂ergn̥-t-om | argantom 'plata' <*h₂ergn̥-t-om (v. ir. arggat) | argentum <*h₂ergn̥-t-om |
attio 'tíu' <*h₂ett-y-os | attio 'tíu' <*h₂ett-y-os (v. ir. aite) | |
bādiom 'bañu' <*gʷōdʰ-y-om | bādiom 'bañu' <*gʷōdʰ-y-om (v. ir. baidim) | |
bādunia 'balneariu' <*gʷōdʰ-un-y-eh₂ | ||
benda 'picu, cumal' < *bh₁end-a | benda 'picu, cumal' < *bh₁end-a (v. ir. benna) | |
blāto 'flor' <*bʰlōto | blāto 'flor' <*bʰlōto (v. ir. blāth) | flos,-ris <*bʰlō-s |
blaido 'pálidu' <*bʰlHi-dos | Illiriu. Blaedarus | |
bleto 'planu' <*plh₁et-o | leto 'planu' <*(p)lh₁et-o (bre. let) | planta <*plh₂ent-eh₂ |
briga 'castru' <*bʰr̥gʰ-eh₂ | briga 'llomba' <*bʰr̥gʰ-eh₂(v. ir. brig) | for(g)tos <*bʰr̥gʰ-tos |
kabro 'cabra' <*kh₂ep-r-o | kaera 'cabra' <*kh₂e(p)e-r-o (v. ir. cáer) y kabros 'cabra' <*kh₂ep-r-o (v. ir. gabor) | caper,-pri <*kh₂epe-r |
kando 'llumiegu' <*kn̥d-o ó *kh₂end-o | kando 'llumiegu' <*kn̥d-o ó *kh₂end-o (v. ir. cann) | candeō 'rellumar' <*kh₂end-y-o |
kloutos 'famosu, nomáu' <*kleu-t-os | kloutos 'famosu' <*kleu-t-os (v. ir. cloth) | in-clutos 'illustre' <*kleu-t-os |
doubro 'agües fondes' <*dʰeubʰ-ro | doubro 'agües fondes' <*dʰeubʰ-ro (v. ir. dobur) | |
dekam/degam 'diez' <*dekm̥ | dekam 'diez' <*dekm̥ (v. ir. deich) | decem <*dekm̥ |
dekamtos/degamtos 'décimu' <*dekm̥-tos | dekametos 'diez' <*dekm̥(e)-tos (v. ir. dechmad) | decimus <*dekm̥-os. |
desso 'derecha, sur' <*deks-wo | desso 'derecha, sur' <*deks-wo (v. ir. dess) | dexter <*deks-te-r |
dēvā 'diosa' <*dēiw-eh₂ | dēva 'diosa' <*dēiw-eh₂ (v. ir. día) | dīva <*dēiw-eh₂ |
dēvanā 'divina' <*dēiw-an-eh₂ | dēvona 'divina' <*dēiw-on-eh₂ | dīviana 'Dīana' <*dēiw-y-an-eh₂ |
elano 'ciervu' <*h₁elHn-o | elano 'ciervu' <*h₁elHn-o (gal. elain) | |
ekuos 'caballu' <*h₁ekwos | ekuos 'caballu' <*h₁ekwos (v. ir. ech) | equus <*h₁ekwos |
kel(p)urno 'calderu' <*kh₁elp-ur-nos | kelurno 'calderu' <*kh₁elp-ur-nos (v. ir. cilurnn) | calpar <*kalp-ari? |
korio 'tropa, exércitu' <*kor-y-os | korio 'tropa, exércitu' <*kor-y-os (v. ir. cuire) | |
lema 'umeru' <*lh₁em-eh₂ | lema 'umeru' <*lh₁em-eh₂ | ulmus <*l̥m-os |
lougo 'prietu' <*leug-os | lougo 'cuervu' <*leug-os | |
loukā 'llume, lluz' <*leuk-eh₂ | louka 'llume, lluz' <*leuk-eh₂(gal. llug) | lux,-ucis/luceo <*leuk-is/ <*leuk-e-y-o |
magilos 'noble, prince' <*mh₁eg-y-los | magalos 'noble' <*<*mh₁eg-H-los (v. ir. mal) | |
mandika 'egüa' ? <*mn̥d-y-ka | ||
mando 'potru' <*mn̥d-os | mando 'potru' <*mn̥d-os | menzana (iovi) <*mn̥d-y-on-o |
nāvā 'barcu' <*neh₂u-eh₂ | nāvā 'barcu' <*neh₂u-eh₂(v. ir. nau) | nāvis <*neh₂u-is |
nāvilo 'navegable' <*neh₂u-y-lo | ||
nemetos 'sagráu' <*nebʰ-etos | nemetom 'santuariu' <*nebʰ-etom (v. ir. nemed) | nemus <*nebʰ-os |
novan 'nueve' <*novm̥ | novan 'nueve' <*novm̥ (v. ir. noi) | novem <*novm̥ |
novanios 'novenu' <*novm̥-y-os | novametos 'novenu' <*novm̥(e)-tos (v. ir. nomad) | novenus <*novm̥-y-os |
okelo 'cantu' | okero | |
progeneio 'pariente' <*pro-gene-y-o | rogeneies 'parientes' <*(p)ro-gene-y-es | progenies <*pro-gen-y-es |
provesa 'conocencia' <*pro-weid-t-am | rovesa 'conocencia' <*(p)ro-weid-t-am (v. ir. rofess) | |
sego 'prindar, vencer' <*sh₁egʰ-o | sego 'prindar, vencer' <*sh₁egʰ-o (v. ir. seg) | |
segio 'fuerte' <*sh₁egʰ-y-o | ||
sīlo 'fíu, semilla' <*seh₁-lo | sīlo 'fíu, semilla' <*seh₁-lo (v. ir. sil) | |
trīs 'tres' <*treh₁s | trīs 'tres' <*treh₁s (v. ir. tri) | trēs <*treh₁s |
tritio 'terceru' <*tr̥t-y-os | tritio 'terceru' <*tr̥t-y-os (gal. trydydd) | tertius <*tr̥t-y-os |
verna 'chopu' (en Vernesga) <*vh₁ern-eh₂ | verna 'chopu' <*vh₁ern-eh₂(o. ir. fern) | |
vindo 'albu' <*win-dʰ-o | vindo 'albu' <*win-dʰ-o (o. ir. find) | |
vindio 'albiegu' <*win-dʰ-y-o | ||
virio 'homiegu' <*wir-y-os | viro 'home' <*wir-os (o. ir. fer) | vir <*wir-os |
vā 'femenín de dos' <*dwā | vā 'dos' <*dwā | |
vo 'masculín de dos' <*dwo | vo 'dos' <*dwō (gal. gwo) | duo 'dos' <*dwō |
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Patrizia de Bernardo Stempel "Centro y áreas laterales: La formación del celtibérico sobre el fondo del celta peninsular hispano" Palaeohispánica 2 (2002)
- ↑ Francisco Villar "Vascos, celtas e indoeuropeos: genes y lenguas" Acta Salmanticensia Estudios filológicos. V. 307. Ed. Universidad de Salamanca (2005)
- ↑ Donald MacAulay "The Celtic languages" (Px. 3) Ed: Cambridge University Press (1992)
- ↑ . Blanca M. Prosper “Lenguas y religiones prerromanas del occidente de la Península Ibérica” (Px. 158). Ed. Universidad de Salamanca (2002)
- ↑ . Xavier Delamarre "Les noms du compagnon en gaulois" (Px. 47) Studia Celtica Finnica nº II, Ed: Finnish society for celtic studies (2005) La diphtongue oi est certainement secondaire en gaulois tardif, cf. Doiros à Couchey (L133) qui doit être pour *Duwiros ‘Mauvais Homme’, en voie de disparition comme on l'observe dans les doublets Doviccus /Doeccus, Divo/Dio,Bivo/Bio,Novio/Noio,namet(os) à La Graufesenque pour *nawametos 'neuvième' .
- ↑ Martín Sevilla "Los hidrónimos porma/puerma" Archivum: Revista de la Facultad de Filología (Px. 689-694). Ed. Universidá d'Uviéu. (1981)
- ↑ Blanca María Prósper “Varia céltica epigraphica” Palaeohispanica 7. (Px. 161-174) 2007 no produce ya pérdida de /g/ en zona astur, aunque si desde luego entre los celtas galaicos
- ↑ Esti trazu da abondo puxu a les postures que alleguen un aniciu galáicu pal castru de Beriso de la triba de los Cabarcos, según la llábana atopada en Salas (CIL II 5739).
- ↑ Patrizia de Bernardo Stempel "Grafemica e fonologia del Celtiberico: Una nuova legge fonetica che genera dittonghi" (px. 319-334) Religión, lengua y cultura prerromanas de Hispania (2001)
- ↑ (Prosper 2002. Px. 140) parece pues posible que la pronunciación de /i/ en posición intervocálica postónica era /e/.
- ↑ (Prosper 2002. Px. 424)