Saltar al conteníu

Astúricu

De Wikipedia

L'astúricu foi una llingua paleohispánica del tueru indoeuropéu falada por los antigos astures nel so territoriu, y conocida poles inscripciones epigráfiques, y topónimos y teónimos tresmitíos poles fontes clásiques.

Llábana de Medugeno de la xente de los Cilurnigos atopada'n Xixón.

Rellación con otres llingües

[editar | editar la fonte]

Ún de los mayores problemes nel momentu d'asignar l'astúricu a una familia llingüística dala, ye'l so asitiamientu ellí onde confluin los ámbitos de les dos úniques llingües indoeuropées de la Península Ibérica, de les que nos llegáren testus escritos . Esto ye, el lusitanu y el celtíberu. Asina, les sos carauterístiques dirixen dacuandu nún u otru sen, ensiendo el caltenimientu o perda del fonema /P/ la principal isoglosa pa xebrar dambes llingües. Con tou, la mayoría de los autores[1] afiten pal astúricu un aniciu célticu, y darreú dello, lu encuadren xunta les llingües vecines de los Vettones, Cántabros, Galaicos y Vacceos, nel nomáu subgrupu Hispanu-celta occidental. Endientro d'élli, l'astúricu nun dexa de presentar trazos orixinales que-y dan el so fustaxe propiu.

Consonantismu

[editar | editar la fonte]

Consonantes indoeuropées

[editar | editar la fonte]
  • *p > p?: Esti ye'l trazu que mayores duldes ufre, pues xunta claros exemplos de conservación, paecen dase casos d'escaezu. Valen pal primer casu los exemplos de Progeneo 'pariente, allegáu' < *Pro-gen-eio, qu'en célticu conséñase como *ro-gen-eio ‘pariente’ o Provesica 'la que tien sabencia' <*Pro-weid-t-ika, onde vese el célticu rovesia 'sabencia' <*ro-weid-t-y-am (antiguu irlandés rofess). Un casu de perda evidente dase na xente de los Cilurnigos <* Kel(p)urn-i-kom, y quicés nos Onnakos si ye que el so nome naz del ríu Onna 'Gueña', pal que se-y señala un aniciu nel célticu onna 'ríu' < *(p)on-na.
  • *bʰ > b: L'astúricu tresformaba en /b/ el fonema billabial aspiráu indoeuropéu /bʰ/, trazu que lu asemeya mesmu al lusitanu qu'al celtibéricu, pero que lu xebraba del Llatín que facía esti grupu en /f/. Asina amuesen los astures Bergidum 'llugar en altu' < *bʰerg-y-dom, o B(a)laeso 'lluminosu' < *bʰ(a)lH-so.
  • *dʰ > d: Trazu esti que lu avera a les llingües celtes y lu xebra del llatín que fay un resultáu /f/. L'angüañu ríu Dobra y antiguu Dubra 'riu fondu' < *dʰeubʰ-ro.
  • *gʷ > b: La oclusiva llabio-velar /gʷ/ camudó a /b/. Concuaya asina col lusitanu, celtibéricu y llatín. Bovecius 'como un büe' < *gʷou-i-k-y-os (llatín bovis y célticu bou). Astúricu bādiom 'bañu' <*gʷōdʰ-y-om, célticu común bādiom.
  • *d > d: Mesmu resultáu que nel conxuntu indoeuropéu occidental Dēua 'diosa' (güe ríos y regatos de nome Deva) <* dēiw-eh₂, y quiciés l'asturianu de güe xana < *dēuana 'divina'.
  • *t > t: Mesmu resultáu que nel conxuntu indoeuropéu occidental Tritio 'terceru' < *tr̥t-y-os.
  • *kw > kw: Asina y dende un conxetural *equos 'caballu' < *ekwos, según amuesa la llábana dedicada pa los dioses equeunos < *ekwe-un-ubos. Esti ye un trazu común a toles llingües paleo-hispániques, asina como al llatín y al célticu goidélicu. Pero nun al britónicu que fay un resultáu en /p/ (ex. Epona < ekwo-na).
  • *w > w: Mesmu resultáu que nel conxuntu indoeuropéu occidental Vernesga 'Bernesga' < *wĕrn-ēska 'ríu d'álamos', y Vinico 'familiar' < *weni-k-os y Venino < *weni-n-os, dambos igüaos sobre *Venia 'familia' < *wen-y-eh₂.

tratamientu de grupos

[editar | editar la fonte]
  • grupu *dy > z: Avérase al celtibéricu cola fechura fricativa. Asina, Zoela 'celestial' < *dyow-y-la, amuesa el mesmu resultáu que'l celtíberu ozeom <* (p)ody-om. A la escontra asítiense'l lusitanu (Ioveai <*dyow-y-ai) y llatín (Iouis < *dyow-is y Iūlius < *dyow-y-ly-os) que presenten cayída de la dental. Ye trazu que xebra astúricu y lusitanu.


  • grupu *dw > w: La perda concueya col galu y conséñase en Vacoria 'la que tien dos exércitos'[2], nome propiu que tien que ponese en rellación colos galos vocorios, petrucorios y tricorios (de dos, cuatro y tres exércitos). Asina, wacoria hubo d'entamar dende *dwa-coria, onde espéyase'l numberal femenín en célticu britónicu uā 'dos' <*dwā.
  • grupu *kt > t(t): trazu común nel hispánicu (ex. Vettones < *Vekt-ones). Esti resultáu conséñase nel astúricu Ambatus 'sirviente' < *h₂embʰi-akt-os.
  • grupu *ks > s(s): Ye esti un trazu común col Celtíberu y Celta insular, que lu xebra del Llatín. Asina vese nos Dessonkos, onde albídrase l'indoeuropéu *dekswo ‘sur, derecha’. L'Astur concuaya col resultáu de la ciudá vaccea de Dessobriga < *dekswo-bʰr̥gʰ-eh₂y col vieyu Irlandes Dess ‘sur’, a la escontra del llatín dekster.
  • grupu *tt, *dt, *dd > s(s): trazu común al célticu y llatín. Conso < *komdto < *kom-dʰh1-to. Provesica < Prowess-ika < Pro-weid-t-ika.
  • grupu *ns > s(s): Cosso < Conso < *komdto < *kom-dʰh1-to. Ye trazu que comparte col Galaicu (Asseconia 'propicia' < *n̥s-ek-on-y-a) y Lusitanu (Assaeco 'propiciu' < *n̥s-aik-o).
  • grupu nd, mb = nd, mb: L'astúricu guardó los grupos orixinales ón cuando'l Célticu entamó a mudalos en /nn/ y /mm/. Asina conséñase, Candamios 'el más rellumante' < *KandHm-y-o, y Ambatus 'sirviente' < *h₂embʰi-akt-os, que han comparase colos irlandeses cann y ammaig. Tamién l'ellementu benda 'picu, cumal' < *bh₁end-a qu'apaez en dellos topónimos de loa astures Vagabrobenda, Caldobenda, Voligobenda, etc. tien que ponese en rellación col vieyu irlandés benna < *bh₁end-a 'picu, cumal'. Sin embargu dacuandu danse casos d'asimilación -nn-: Ablonnio 'brétigu' < *aplom-d-y-o.
  • grupu *ln > ll: Trazu común nel indoeuropéu occidental. Asina, Collacinos de la ciudá Colla-ka o Colla-ntium' onde albídrase l'ellementu *colla 'llomba' (Llatín collis <*Kol-nis, Irllandés Coll <*Kol-nos).
  • grupu *pl > bl: Ye carauterística intermedia ente'l Celtícu común (con escaezu de /p/) y el Lusitanu y llatín (con caltenimientu). Conséñase'n Ablonnio 'brétigu' < *aplom-d-y-o. tamién ente los pueblos vecinos. Los cántabros Blendios 'rellumantes' < *s-plēnd-y-os han rellacionase col Llatín s-plendeo ‘brillar’ con fonema sordu, y col Irlandés lainnech “rellumante” < *s-(p)lǝndiāko, onde vese'l escaezu de la oclusiva. Lo mesmu val pa la ciudá vettona de Bletisama 'perllana' < *plet-isam-eh₂, llindante colos astures y a rellacionar col llatín planum y col célticu comúm (P)Letisama.
  • grupu *pr > br: Vese'n Cabruagenigos 'la xente de Cabruageno' < *Kaprwa-gen-os. Ye de nuevu carauterística intermedia ente'l Celtícu común (con escaezu de /p/) y el llatín (con caltenimientu) según amuesen los resultaos llatín caprī y célticu ca(p)ora[3].

Asimilaciones

[editar | editar la fonte]
  • Asimilación de la serie *n...bʰ > n...m: Ye esti un trazu célticu conseñáu na deidá Nimmedus 'sagráu' < *nebʰe-tos y nel topónimu Nemetobriga 'ciudá sagrada' < *nebʰe-to-bʰr̥gh-eh₂, mesmu que nel Célticu común nemos 'cielu' < *nebʰos y nemetom 'santuariu' < *nebʰ-etom .
  • Asimilación de les series *tn > nt y *dʰn > ndʰ: Ye trazu común al Célticu y Llatín, conseñáu nos mons Vindios 'albos' < *win-dʰ-yo < *widʰ-n-yo (Comparar col Llatín Fundo < *bʰun-dʰo < *bʰudʰ-no)[4].

Desendolcos consonánticos secundarios

[editar | editar la fonte]
  • Primer grau de llenición –*k- > -g-: sonorización de les oclusives sordes intervocáliques. Son exemplos Bovegio / Bovecio, Vago / Vaco, Degantia < Dekamtia, o el cambéu de los sufixos -iko = -igo, Cilurnigom < *Kel(p)urn-ikom, Cabruagenigom < *Kaprwa-gen-ikom, y -*ako > -ago: Seddiago < *Seddiako.
  • Primer grau de llenición –*t- > -d-: sonorización de les oclusives sordes intervocáliques dentales. Asina en Nimmedus < Nemetos, Tridio < Tritio, Do(v)idero / Dovitero, Cludamo / Clutamo, Ambadus / Ambatus, Pedilico / Pitilico.
  • Cayída de la fricativa intervocálica: -*w- > -Ø-: Dáse nos grupos o(w)a: Noanios 'novenu' = Novanios < *nown̥-y-os. Grupu o(w)i: Doidena= Dovidena, Zoela 'celestial' = Zovila < *dio(w)ila. Grupu a(w)i Nailo 'Nalón, ríu navegable' < *na(w)ilo (igüau sobre nava 'barca' < *nawa), Pintaius = Pintavius, etc. Y fuera del territoriu astur, en Lugo pal grupu a(w)u flumen Sa(w)uris (anguaño ríu Sor) y Cántabros pal grupu e(w)o Deobriga = Devobriga. Quiciés en Noega, Noiga o Noika Ucesia 'nueva Ucesia' si ye que Noega, entama dende *nowika (cif. llatín novi-ky-a).

Trátase dun fenómenu que espárdese pel norte cantábricu y que pierde puxu nes rexones más meridionales, xenerando una riestra diptóngos que mesmu que acontez en Galu nun pueen consideráse etimolóxicos[5].

  • Confusión de les oclusives llabiales b = p: Asina, vese nel Borma/Porma 'Puerma' < *Bʰorm-a, trazu común al irlandés (bus/pus 'llabiu') y al asturianu modernu (búcara/púcara). M. Sevilla[6] esplica esti fenómenu como un ñiciu del escaezu célticu de la /p/. Asina, en ausencia de /p/ nun tien xacíu fonolóxicu distinguir les oclusives, y per ende la confusión.
  • Ausencia de betacismu -*w--b-: Si el betacismu ye la respuesta a la deseguranza que pa los falantes yera'l fonema /w/ ye normal que l'astúricu nun amuese trazos d'esti fenómenu, pues la mesma deseguranza yera resuelta cola so cayida. Asina, cayida de fricativa y betacismu son dos fenómenos que respuenden al mesmu problema y darréu déllo escluyentes. El betacismu ye un fenómenu meridional que nel cursu del Taxu,dase nes tierres de vettones y lusitanos. El distintu resultáu s'amuesa nel nortizu galaicu Saurium y el carpetanu Con-Sabura (dambos de *sawur-).


  • Caltenimientu xeneral de la intervocálica: -*g- > -g-[7]: Mesmu que los Cántabros y a la escontra del Galaicu, dase tendencia a la conservación de la /-g-/ enantes de vocal. Asina conséñase Bergidom < *bʰerg-y-dom, frente al galaicu Beriso[8]. < *bʰerg-y-som, Magilo frente al galaicu Mailo <*mh₂eg-y-lo, Segimo y Segisama frente al galaicu Sesmo < *segʰi-samo, etc.

Vocalismu

[editar | editar la fonte]

Vocales indoeuropées

[editar | editar la fonte]
  • *a / *h₂e > a. Mesmu resultáu pal celta y llatín. abia 'ríu' < *h₂eb-y-a, célticu abon 'ríu' <* h₂ebon-a, llatín amnis 'ríu' < *h₂eb-nis. L'Astur Attio 'tíu' < *h₂ett-y-os, vieyu irlandés aite. Alio 'otru, segundu' < *h₂el-y-os, vieyu irlandés aile.
  • *ā / *eh₂ > ā con posible desendolcu secundariu ae: Asina en Brigaetium = Brigātium < *bʰr̥gʰ-eh₂-t-y-om. Blaeso = Blāso < *bʰlH-s-o, y el sufixu célticu -āko que desendolca dacuando en -aeko.

De Bernardo[9] sin embargu, camienta que esti diptongu ae / ai tien aniciu nun fenómenu d'asimilación anticipatoria, dende sufixos de mena ak-y-a, de miente que Brigaeka / Brigayka = *bʰr̥gʰ-ak-y-a.

  • *e / *h₁e > e. Bergidum 'llugar en altu' < *bʰh₁erg-y-dom.
  • *ē / *eh₁ > ī. Per conocíu trazu del célticu gracies al exemplu rix 're' en oposición al llatín rēx, y presente'n Sīlo 'seruga, fíu' < *seh₁-lo. Vieyu irlandés Sīl.
  • *i > i. Virio 'homiegu' < *wir-y-os, mesmu qu'en llatín vir, y vieyu irlandés fer < *wir-os.
  • *o / *h₃e > o. Borma/Porma 'Puerma' < *bʰh₃er-ma.
  • *ō / *eh₃ > ā. De nuevu carauterísticu trazu célticu conseñáu en la ciudá de Baedunia = Bādunia 'balneariu' < *gʷōdʰ-un-y-a. En célticu común Bād-y-om. El nome propiu Blattia < *bʰlōt-y-eh₂ 'florida' contién el nome de la flor blato < *bʰlōto. Célticu común blato, llatín floris <*bʰlō-ris. A lo cabero, el numberal femenín duā 'dos' <*dwō, que ta presente nel nome (d)Uacoria 'la que tien dos exércitos' ha comparase col célticu común duā 'dos' y col llatín duo.
  • *H > a. La llarinxal indoeuropea, representada por H, collorea en /a/. Asina, Elano 'ciervu' < *h₁elHn-o (galés elain). Ablaidacos 'per pálidos' < ad-bʰlHi-dos.

Diptongos

[editar | editar la fonte]
  • *ei / *ēi > ē. Mesmu que nel celta común, xebra al astúricu del llatín (que reduz el diptongu en /ī/) y del celtíberu (que guarda el vieyu diptongu /ei/). Asina el ríu Deva 'diosa' < *deiw-a, a la escontra del llatín dīva y celtíberu teivo. El tamién ríu Esva 'ríu rápidu' < *eis-wa. Provesica < *pro-weid-t-ika.
  • *eu / *ēu > ou con desendolcu secundariu en u. Lucocadia 'fortaleza? alba' < *lewko-kad-y-a. Clouto y Cluto 'famosu' < *klew-tos, Lougeos 'negros, cuervos?' < *lewg-y-os.

Vocalización del grau cero

[editar | editar la fonte]
  • *r̥ ante oclusiva > ri. La fechura vocálica en /ri/ de la sonante llíquida en grau cero r̥ ye un resultáu célticu dafechu, a la escontra del llatín que vocaliza'n /or/ /ur/. Brigaetium < *bʰr̥gʰ-ā-t-y-om, o Tritio < *tr̥t-y-os.
  • *n̥ > an. La fechura vocálica en /an/ de la nasal en grau cero n̥ ye tamién un resultáu célticu, a la escontra del llatín que vocaliza'n /en/. Asina, Arganticaenos igüau sobre argantom 'plata' < *argn̥-t-om frente al llatín. argentum, o l'astur No(w)anio 'novenu' < *nown̥-y-os, frente al llatín novenus. Mandica 'egüa, diosa de los potros' < *mn̥d-y-ka, galu mandos 'potru' < *mn̥d-os, frente al llatín iovi menzana 'xúpiter de los sacrificios de caballos' < *mn̥d-y-ono.
  • *m̥ > am. Mesma fechura vocálica en /am/ de la nasal en grau cero m̥ a la escontra del llatín /em/. Asina, la deidá Degantia `décima' < *dekm̥-t-y-a < igüau sobre decam 'diez' < *dekm̥ frente al llatín decem, y los superlativos del astúricu -(is)amos < *is-m̥-os, frente al llatín -isimus/-isemus.

Desendolcos vocálicos secundarios

[editar | editar la fonte]
  • Tendencia al piesllu vocálicu e > i. Asina en Vinicos < *Venikos (conséñase Venica ente los vettones). Nimmedus / Nemetos, Cilurnigos < *kelurnikos, etc.
  • Cambéu de la postónica i > e. Ye esti un desendolcu exclusivu del astúricu, que foi vistu por Prosper[10]. La autora afita-y al fenómenu un aniciu célticu rellacionau col abrimientu del proto-celta /i/ cuando nun-y sigue una vocal palatal: Tillegus = Tillicus (en Dijon), Careca = Carica (en Soria, Ávila y Toledo), Ableca = Ablicos (en Cáceres), Lougeos < *lougios, Parameco < *Paramico etc.
  • e(...)a > a(...)a[11]. Per conocíu fenómenu célticu d'armonía vocálica nomáu como llei de Joseph, y conseñáu indireutamente nel topónimu de güe Sanabria < Sanabriga 'castru vieyu' < *sena-bʰr̥gʰ-eh₂, y que opónse a Senabria (Viseu) y Xiabre (Pontevedra) < *sena-bʰr̥gʰ-s

Morfoloxía

[editar | editar la fonte]

No que cinca a la morfoloxía o cadarma de les pallabres, malpenes conocemos dellos casos de los nomes en tema -o.

  • Nominativu singular en -os. viros 'el home'. Célticu común viros.
  • Xenitivu singular en -i. viri 'del home'. Célticu común viri.
  • Xenitivu plural en -om. virom 'de los homes'. Célticu común virom.

Les xentilidaes de la mena ablaidacorum, cilurnigorum, viromenigorum, son xenitivos plurales llatinos igüaos sobre anteriores xenitivos astures *Cilurnigom, *Viromenigom, etc. D'estamiente Medugeno nun yera de la xente de los Cilurnigos sinón de la xente de los Cilurnos.

  • Dativu singular en -ue. virue 'pal home'. Célticu común virui.
  • Dativu plural en -ubos. virubos 'pa los homes'. Célticu común virobo.

Vocabulariu curtiu

[editar | editar la fonte]
Astúricu Proto-celta Llatín
abiā 'ríu' <*h₂eb-y-eh₂ abā 'agua' <*h₂eb-eh₂ (v. ir. ab) amnis 'ríu' <*h₂eb-nis
alio 'otru' <*h₂el-yo alio 'otru' <*h₂el(i)yo (v. ir. aile) alius <*h₂el-yo
argantom 'plata' <*h₂ergn̥-t-om argantom 'plata' <*h₂ergn̥-t-om (v. ir. arggat) argentum <*h₂ergn̥-t-om
attio 'tíu' <*h₂ett-y-os attio 'tíu' <*h₂ett-y-os (v. ir. aite)
bādiom 'bañu' <*gʷōdʰ-y-om bādiom 'bañu' <*gʷōdʰ-y-om (v. ir. baidim)
bādunia 'balneariu' <*gʷōdʰ-un-y-eh₂
benda 'picu, cumal' < *bh₁end-a benda 'picu, cumal' < *bh₁end-a (v. ir. benna)
blāto 'flor' <*bʰlōto blāto 'flor' <*bʰlōto (v. ir. blāth) flos,-ris <*bʰlō-s
blaido 'pálidu' <*bʰlHi-dos Illiriu. Blaedarus
bleto 'planu' <*plh₁et-o leto 'planu' <*(p)lh₁et-o (bre. let) planta <*plh₂ent-eh₂
briga 'castru' <*bʰr̥gʰ-eh₂ briga 'llomba' <*bʰr̥gʰ-eh₂(v. ir. brig) for(g)tos <*bʰr̥gʰ-tos
kabro 'cabra' <*kh₂ep-r-o kaera 'cabra' <*kh₂e(p)e-r-o (v. ir. cáer) y kabros 'cabra' <*kh₂ep-r-o (v. ir. gabor) caper,-pri <*kh₂epe-r
kando 'llumiegu' <*kn̥d-o ó *kh₂end-o kando 'llumiegu' <*kn̥d-o ó *kh₂end-o (v. ir. cann) candeō 'rellumar' <*kh₂end-y-o
kloutos 'famosu, nomáu' <*kleu-t-os kloutos 'famosu' <*kleu-t-os (v. ir. cloth) in-clutos 'illustre' <*kleu-t-os
doubro 'agües fondes' <*dʰeubʰ-ro doubro 'agües fondes' <*dʰeubʰ-ro (v. ir. dobur)
dekam/degam 'diez' <*dekm̥ dekam 'diez' <*dekm̥ (v. ir. deich) decem <*dekm̥
dekamtos/degamtos 'décimu' <*dekm̥-tos dekametos 'diez' <*dekm̥(e)-tos (v. ir. dechmad) decimus <*dekm̥-os.
desso 'derecha, sur' <*deks-wo desso 'derecha, sur' <*deks-wo (v. ir. dess) dexter <*deks-te-r
dēvā 'diosa' <*dēiw-eh₂ dēva 'diosa' <*dēiw-eh₂ (v. ir. día) dīva <*dēiw-eh₂
dēvanā 'divina' <*dēiw-an-eh₂ dēvona 'divina' <*dēiw-on-eh₂ dīviana 'Dīana' <*dēiw-y-an-eh₂
elano 'ciervu' <*h₁elHn-o elano 'ciervu' <*h₁elHn-o (gal. elain)
ekuos 'caballu' <*h₁ekwos ekuos 'caballu' <*h₁ekwos (v. ir. ech) equus <*h₁ekwos
kel(p)urno 'calderu' <*kh₁elp-ur-nos kelurno 'calderu' <*kh₁elp-ur-nos (v. ir. cilurnn) calpar <*kalp-ari?
korio 'tropa, exércitu' <*kor-y-os korio 'tropa, exércitu' <*kor-y-os (v. ir. cuire)
lema 'umeru' <*lh₁em-eh₂ lema 'umeru' <*lh₁em-eh₂ ulmus <*l̥m-os
lougo 'prietu' <*leug-os lougo 'cuervu' <*leug-os
loukā 'llume, lluz' <*leuk-eh₂ louka 'llume, lluz' <*leuk-eh₂(gal. llug) lux,-ucis/luceo <*leuk-is/ <*leuk-e-y-o
magilos 'noble, prince' <*mh₁eg-y-los magalos 'noble' <*<*mh₁eg-H-los (v. ir. mal)
mandika 'egüa' ? <*mn̥d-y-ka
mando 'potru' <*mn̥d-os mando 'potru' <*mn̥d-os menzana (iovi) <*mn̥d-y-on-o
nāvā 'barcu' <*neh₂u-eh₂ nāvā 'barcu' <*neh₂u-eh₂(v. ir. nau) nāvis <*neh₂u-is
nāvilo 'navegable' <*neh₂u-y-lo
nemetos 'sagráu' <*nebʰ-etos nemetom 'santuariu' <*nebʰ-etom (v. ir. nemed) nemus <*nebʰ-os
novan 'nueve' <*novm̥ novan 'nueve' <*novm̥ (v. ir. noi) novem <*novm̥
novanios 'novenu' <*novm̥-y-os novametos 'novenu' <*novm̥(e)-tos (v. ir. nomad) novenus <*novm̥-y-os
okelo 'cantu' okero
progeneio 'pariente' <*pro-gene-y-o rogeneies 'parientes' <*(p)ro-gene-y-es progenies <*pro-gen-y-es
provesa 'conocencia' <*pro-weid-t-am rovesa 'conocencia' <*(p)ro-weid-t-am (v. ir. rofess)
sego 'prindar, vencer' <*sh₁egʰ-o sego 'prindar, vencer' <*sh₁egʰ-o (v. ir. seg)
segio 'fuerte' <*sh₁egʰ-y-o
sīlo 'fíu, semilla' <*seh₁-lo sīlo 'fíu, semilla' <*seh₁-lo (v. ir. sil)
trīs 'tres' <*treh₁s trīs 'tres' <*treh₁s (v. ir. tri) trēs <*treh₁s
tritio 'terceru' <*tr̥t-y-os tritio 'terceru' <*tr̥t-y-os (gal. trydydd) tertius <*tr̥t-y-os
verna 'chopu' (en Vernesga) <*vh₁ern-eh₂ verna 'chopu' <*vh₁ern-eh₂(o. ir. fern)
vindo 'albu' <*win-dʰ-o vindo 'albu' <*win-dʰ-o (o. ir. find)
vindio 'albiegu' <*win-dʰ-y-o
virio 'homiegu' <*wir-y-os viro 'home' <*wir-os (o. ir. fer) vir <*wir-os
'femenín de dos' <*dwā 'dos' <*dwā
vo 'masculín de dos' <*dwo vo 'dos' <*dwō (gal. gwo) duo 'dos' <*dwō

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Patrizia de Bernardo Stempel "Centro y áreas laterales: La formación del celtibérico sobre el fondo del celta peninsular hispano" Palaeohispánica 2 (2002)
  2. Francisco Villar "Vascos, celtas e indoeuropeos: genes y lenguas" Acta Salmanticensia Estudios filológicos. V. 307. Ed. Universidad de Salamanca (2005)
  3. Donald MacAulay "The Celtic languages" (Px. 3) Ed: Cambridge University Press (1992)
  4. . Blanca M. Prosper “Lenguas y religiones prerromanas del occidente de la Península Ibérica” (Px. 158). Ed. Universidad de Salamanca (2002)
  5. . Xavier Delamarre "Les noms du compagnon en gaulois" (Px. 47) Studia Celtica Finnica nº II, Ed: Finnish society for celtic studies (2005) La diphtongue oi est certainement secondaire en gaulois tardif, cf. Doiros à Couchey (L133) qui doit être pour *Duwiros ‘Mauvais Homme’, en voie de disparition comme on l'observe dans les doublets Doviccus /Doeccus, Divo/Dio,Bivo/Bio,Novio/Noio,namet(os) à La Graufesenque pour *nawametos 'neuvième' .
  6. Martín Sevilla "Los hidrónimos porma/puerma" Archivum: Revista de la Facultad de Filología (Px. 689-694). Ed. Universidá d'Uviéu. (1981)
  7. Blanca María Prósper “Varia céltica epigraphica” Palaeohispanica 7. (Px. 161-174) 2007 no produce ya pérdida de /g/ en zona astur, aunque si desde luego entre los celtas galaicos
  8. Esti trazu da abondo puxu a les postures que alleguen un aniciu galáicu pal castru de Beriso de la triba de los Cabarcos, según la llábana atopada en Salas (CIL II 5739).
  9. Patrizia de Bernardo Stempel "Grafemica e fonologia del Celtiberico: Una nuova legge fonetica che genera dittonghi" (px. 319-334) Religión, lengua y cultura prerromanas de Hispania (2001)
  10. (Prosper 2002. Px. 140) parece pues posible que la pronunciación de /i/ en posición intervocálica postónica era /e/.
  11. (Prosper 2002. Px. 424)

Ver tamién

[editar | editar la fonte]