Idioma talosanu

Talossan
Faláu en
Númberu de falantes
Falantes Tipu Añu valor desconocíu
Datos
Sistema d'escritura	alfabetu llatín
Reguláu por	Comità per l’Útzil del Glheþ (es)
Códigos
ISO 639-3	tzl

L'idioma talosanu (Autoglotónimu: El Glheþ Talossan) ye una llingua construyida creada por R. Ben Madison en 1980 pa la micronación qu'él mesmu fundó, el Reinu de Talossa. L'Asociación d'Organizaciones del Idioma Talosanu (ATLO poles sos sigles n'inglés) caltienen el sitiu web talossan.com, este sitio web describe l'idioma pa nuevos aprendices, aproviendo información avera del idioma, investigación y traducción escontra y dende l'inglés. El talosanu ye l'exemplu más conocíu del xéneru d'idiomes construyíos pa micronaciones. L'idioma ye faláu y usáu nel Reinu de Talossa (El Regipäts Talossan), una monarquía constitucional la cual tien el so propiu parllamentu y una llexislatura de dos cámares, foi credo por Madison el 26 d'avientu de 1979, que tamién ye'l fundador de la República de Talossan (La Repúblicâ Talossan), formada por ex ciudadanos del Reinu de Talossa. El talosanu ye unu de los Llinguaxes artísticos más conocíos d'Internet. daqué particularmente interesante del idioma ye'l so vocabulariu, con unes 28.000 pallabres nel so diccionariu oficial, lo que lo fai unu de los idiomes construyíos más detallaos.

L'idioma ye reguláu pol Comità per l'Útzil del Glheþ (CUG; comité pal usu del idioma talosanu), un grupu formáu nel Reinu de Talossa por Madison en 1980. Esti grupu frecuentemente faen arestadas (reformes) nes cualos describen y documentan los cambeos nel usu del idioma y el vocabulariu. El CUG caltién un sitiu web multilingue el cual dexa l'accesu a encamientos recién del comité. Nel Reinu'l llinguaxe caltiénse vivu gracies al Talossan-Language project (Proyeutu llinguaxe talosanu), que construyó un diccionariu n'internet Inglés-Glheþ, Glheþ-Inglés; y tamién per mediu de la l'Icastolâ, La escuela del llinguaxe talosanu na Academia d'Artes y ciencies de Talossa, que foi establecida'l 9 d'agostu de 2005. L'idioma y el so correspondiente micronación, son mentada nel llibru Conquering Consumerspace: Marketing Strategies for a Branded World ('Conquistar l'espaciu consumidor: estratexes de márketing pa un mundu de marca') de Michael R. Solomon, y l'idioma ye documentáu en dos gramátiques publicaes.

El desenvolvimientu significativu más recién nel llinguaxe foi la emisión de la arestada del 12 d'avientu de 2007. Esta arestada reglamentó l'usu de dellos estranxerismos, simplificó'l conxuntu de vocales pa reconocer delles lletres como alófonos d'otres vocales, y esanicia delles combinaciones estrañes de lletres. Esta arestada ye aceptada nel Reinu, pero l'usu del llinguaxe na ex-República con frecuencia caltenía les convenciones pre-arestada.

Propiedaes llingüístiques

El talosanu ye un idioma galorromance construyíu, inspiráu nel francés y l'occitanu y bien naturalista (con poques irregularidaes). Nun esfuerciu por crear un tipu de mitoloxía nacional» pa la so micronación, Madison afayó en 1985 a una de les sub-tribus berebere de Marruecos llamada Talesintt, y decidió que los talosanes tuvieren «inesplicable y inextricablemente coneutaos de dalguna manera a los bereberes». Esto resultó en que'l llinguaxe talosanu fuera inspiráu polos llinguaxes berebere. Más apocayá inclusive, pallabres derivaes de raíz romances dióse-yos un toque francés/occitanu (dalgunes tamién con influencies rumanes). La pallabra «talossa» nun ye en si mesma una pallabra romance, sinón d'orixe finés: vien de la pallabra finés pa «dientro de la casa» (el talosanu empezó na habitación de Madison).

Sistema d'escritura

L'alfabetu del talosanu ye romanu, pero contién delles lletres que nun s'atopen nel inglés, la xermana ß (conocida como esseta nel talosanu), les islándicas thorn (þ) y eth (ð), la ce cedilla (ç). La eseta puede ser reemplazada pol dígrafu equivalente ss, y thorn puede ser reemplazada de la mesma pol dígrafu tg. Anterior a la arestada del 2007, la eth yera frecuentemente escrita usando'l dígrafu th, pero depués d'esta arestada reconocióse que eth podía ser reemplazada pola lletra d.

Les lletres del alfabetu modernu del talosanu son:

a, ä, b, c, ç, d, ð, y, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, q, r, s, ß, t, o, ü, v, w, x, z, þ

Nesti orde gramatical, c y ç nun s'estremen l'unu del otru, nin tampoco lo faen s y ß nin dalguna otra vocal de la so contraparte. Al traviés de la arestada del 2007, el sistema de vocales foi simplificáu por aciu l'adopción d'una reglamentación estándar de tensión, que fai que la tensión seya solo explícitamente necesaria en pallabres de tensión irregular. La arestada adicionalmente estandariza el sistema de marcáu de tensión de cuenta que les vocales a, y, i, o, y o son marcaes con acentos agudos o graves (como en á o à), y les vocales ä, ö, y ü son marcaes usando circunflexos (como en ô y û).

Nel talosanu anterior a la arestada, delles otres formes de vocales reteníense (como en ê, ë, å, y î), y nun esistía una regla de tensión. Nesti talosanu, les pallabres yera regularmente marcaes con múltiples diacríticos, que frecuentemente teníes distintos significaos, delles vegaes indicaben tensión, otres vegaes una pronunciación distinta, y n'otres significaba dambes coses, y en dalgunes la mesma marca nun significaba nada. La consonante ñ foi removida na arestada del 2007.

Na fala, el talosanu exhibe un sistema de mutación de consonantes (Lenición y eclipsis) bien similar al que s'atopa nel Gaélicu Irlandés. Esti sistema ta indicáu na ortografía namái en rares ocasiones, polo xeneral namái nes frases preposicionales, y aun así polo xeneral namái colos pronomes. Por casu, el pronome talosanu el to ("Tu" n'español) esperimenta lenición dempués d'una vocal y pasa a pronunciase como "hu" (esta mutación indícase ortográficamente escribiendo la pallabra como Thu), y esperimenta eclipsis dempués d'una consonante pasando a pronunciase como "du" (indicáu ortográficamente como Dtu. Polo que à thu significa «a ti» y per dtu significa «pa ti».

En adición a esti sistema de mutación de consonantes, el talosanu exhibe delles otres combinaciones inusuales de consonantes, incluyendo c'h, gn (la cual antes de la arestada de 2007 escribíase como gñh) , glh, rh, tx, y xh.

Léxicu

El diccionariu completu del talosanu tien unes 28.000 pallabres. El talosanu rique namái una sola pallabra pa dicir «amor a la primer vista» o <<flechada>> (fieschada).

Crítiques

Les crítiques al talosanu inclúin:

• Tanto'l vocabulariu como la gramática son inventaos y nun tienen una derivación natural del llatín, desmintiendo l'afirmación de que'l talosanu ye una llingua romance. Los simpatizantes, sicasí, afirmen que se ven influencies Xermanes y Celtes ( una traza esplicada pol calter míticu migratories de la llingua), esti argumentu ye refutado por consistir n'obvies semeyances ente pallabres talosanas y pallabres cognaes de delles llingües rumanu y descendiente de llingües romances.

• L'usu de munchos acentos innecesarios y combinaciones de lletres, anque depués d'una series de revisiones na arestada del 2007 resolvióse esti problema.

Estáu del llinguaxe

L'estudiu más estensivu del talosanu ta realizáu na edición n'inglés del llibru A Complete Guide to the Talossan Language (Ün Guizua Compläts àl Glheþ Talossan, 'Una guía completa del llinguaxe talosanu'); la primer publicación d'esti llibru vio la lluz nel 2008 y una segunda versión apaeció en 2011. Tamién esiste material d'estudiu n'Internet.

Exemplu

Xuan 3:16

Xuan 3:16 en Talosanu y otres llingües romances, ya inglés:

Llatín	Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sei habeat vitam æternam.
Talosanu (Post-Arestada)	Cair Díeu sa ameva el mundeu, qe O zoneva sieu Figlheu viensplet, qe qissensevol créa in Lo non pieriçarha, mas tischa la vida eternal.
Talosanu (Pre-Arestada)	Cair Dïeu så ameva el mundeu, që O zoneva sieu Figlheu viensplet, qe qissensevol créa în Lo non pieriçarha, más tischa la vidâ eternál.
Francés	Car Dieu a tellement aimé le monde, qu'il a donné son Fils unique, afin que quiconque croit en lui ne périsse point, mais qu'il ait la vie eternelle.
Occitanu	Car Diéu a tant ama lou mounde que i'a douna soun Fiéu soulet, per que tout ome que crèi en éu noun perigue, mai enagüe la vido eternalo.
Catalán	Car talment hai estimat Déu el món, que donà son Fill unigènit, a fi que tot el qui creu en ell nun ye perdi, ans tingui vida eterna.
Esperantu	Ĉar Dio tiel amis la mondon, ke Li donis Sian solenaskitan Filon, por ke ĉiu, kiu fidas al li, ne pereu, sei havu eternan vivon.
Español	Porque de tal manera amó Dios al mundu, que dio al so Fíu unigénito, por que tou aquel que cree nél, nun pereza, más tenga vida eterna.
Portugués	Porque assim amou Deus ao mundu, que lhe deu seu Filho unigénito, por que tou o que crê nêle não pereça, mas tenha a vida eterna.
Italianu	Infatti Dio hai talmente amato il mondo da dare il suo Figliuolo unigenito, affinchè chiunque crede in Lui non perisca, ma abbia la vita eterna.
Rumanu	Fiindcă atât de mult a iubit Dumnezeu lumea, că a dat pe singurul Lui Fiu, pentru că oricine crede în El, să nu piară, ci să aibă viaţǎ eternǎ.
Rhaeto-Romance	Perche cha Deáis hai tant amâ il muond, ch'l'hai dat seis unigenit figl, acio cha scodün chi craja in el non giaja a perder, ma haja la vita eterna.
Inglés	For God so loved the world that he gave his one and only Son, that whoever believes in him shall not perish but have eternal life.

Oda al vientu del Oeste

Los siguientes son los dos primeros tercines de les primeres estrofes de "Oda al vientu d'Oeste, de Percy Bysshe Shelley

Post-Arestada:

Oh traversa salvatx, el to and d'Otogneu s'yßençù,

El to da qissen presençù unvidat els listopätsilor

Sint driveschti com'els spiritzen d'iens encanteir escapind,

Vermel, ye negreu, ye brançéu, ye roxh gripesc,

Pestidonça-cünsütats plenitüds! Oh el to,

Qi apoartás à lor auscür þivereu lict.

Pre-Arestada:

Ô traversâ salvátx, tu ånd d'Otogñheu s'yßençù,

Tu da qissen presençù ûnvidat els listopätsilor

Sînt driveschti, com'els spiritzen d'iens encantéir escapînd,

Vermél, és negreu, és brançéu, és roxh gripesc,

Pestidonça-cünsütats plenitüds! Ô tu,

Qi apoartás à lor auscür þivereu lict.

Inglés:

O WILD West Wind, thou breath of Autumn's being

Thou from whose unseen presence the leaves dead

Are driven like ghosts from an enchanter fleeing,

Yellow, and black, and pale, and hectic rede,

Pestilence-stricken ensames! O thou

Who chariotest to their dark wintry bed

Ver tamién: Llingua construyida y Llingua artística

Enllaces esternos

• Datos: Q1063911