Ver la fonte de Reinu ziyánida de Tlemecén

{{Ficha d'estáu desapaecíu |nome_oficial
 = ''مملكة تلمسان''<br />''الزيانيون'' <small>([[árabe clásicu|ar]])</small>
|nome_completu = Reinu ziyánida de Tlemecén<br />Dinastía ziyánida
|nome_común = Reinu de Tlemecén
|religión = Islam suní
|yera = [[Edá Media]]
|añu_entamu = 1235
|añu_fin = 1556
|eventu_empecipio = Independencia del Imperiu almohade
|eventu_fin = Anexón al Imperiu otomanu |p1
 = Imperiu almohade
|bandera_p1 = Flag of Morocco 1147 1269.svg
|s1 = Reinu d'Aragón
|s2 = Rexencia d'Arxel
|bandera_s1 = Siñal d'Aragón.svg
|bandera_s2 = Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg
|imaxe_bandera = Dz tlem2.png
|mapa = Zayyanids1300-1500.png
|aclaración_mapa = El reinu ziyánida (o abdalwádida) en verde, ente 1300 y 1500.<ref>[http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_carte.php?carte=carte-07 Mapa de los Estaos del Mediterraneu en 1300]</ref><ref>[http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_carte.php?carte=carte-08 Mapa de los Estaos del Mediterraneu en 1400]</ref> 
|capital = Tlemecén
|forma_de_gobiernu = Sultanatu |títulu_líder
 = Sultán
|líder1 = [[Abu Yahya I bin Zayyán]]
|añu_líder1 = [[1236]]-[[1283]]
|líder2 = [[Al-Hasan ben Abu Muh]]
|añu_líder2 = [[1550]]-[[1556]] 
|eventu1 = 
|fecha_eventu1 =
|añu_eventu1 = 
|idioma_principal = [[Llingües bereberes|Bereber]] [[Llingües bereberes septentrionales|septentrional]], [[Idioma árabe|árabe]]
|notes = 
}}

El '''Reinu ziyánida de Tlemecén''' foi un antiguu reinu [[moru]] no que güei ye'l noroeste d'[[Arxelia]], que'l so territoriu estender dende la ciudá de [[Tlemecén]] hasta [[Chlef]] y [[Arxel]] na [[Cabilia]] arxelina,<ref>[http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=603&lang=es The Abdelwadids (1236-1554)], on qantara-med.org</ref><ref name="Simon 175">[https://books.google.fr/books?id=V31-r9820IQC&pg=PA175#v=onepage&q&f=false L'Algérie au passé lointain - De Carthage à la Régence d'Alger, p175]</ref> y llegó nel so cenit al [[ríu Muluya]] al oeste, [[Siyilmasa]] al sur y el [[ríu Soummam]] al este.<ref>[http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=603&lang=en The Abdelwadids (1236–1554)], on qantara-med.org</ref><ref name="Simon 175">[https://books.google.fr/books?id=V31-r9820IQC&pg=PA175#v=onepage&q&f=false L'Algérie au passé lointain – De Carthage à la Régence d'Alger, p175]</ref>

El reinu tuvo rexíu polos '''Ziyánidas''', '''Zayyánidas''', '''Banu Zayan''' (n'[[idioma árabe|árabe]]: زيانيون, Ziyānyūn), '''Abdalwadíes''' o '''Abdelwádidas''' (n'[[idioma árabe|árabe]]: بنو عبد الواد, ''banū ʿabd al-wād''), foi una dinastía bereber [[zenata]].<ref>Phillip Chiviges Naylor, ''North Africa: a history from antiquity to the present'', (University of Texas Press, 2009), 98.</ref>

== Historia ==
[[Ficheru:Flag of the Kingdom of Tlemcen 1338-1488.png|thumb|150px|left|Bandera del reinu de Tlemecén ente 1338 y 1488.]]
[[Ficheru:Dz tlem2.png|thumb|150px|left|Bandera del reinu de Tlemecén ente 1235 y 1338, 1488 y 1556.]]
[[Ficheru:Magrèb sègle XV-es.svg|El Magreb nel sieglu {{SIEGLU|XV}}, col reinu ziyánida y los sos vecinos [[benimerines]] y [[hafsíes]].|miniatura]]
Tres el colapsu del [[Imperiu almohade]], el reinu de [[Tlemecén]] volvióse independiente.<ref>Delfina S. Ruano (2006), ''Hafsids'', in Josef W Meri (ed.), ''Medieval Islamic Civilization: an Encyclopedia''. Routledge., p. 309.</ref> Cayó dos veces ante les fuercies invasores de [[Marruecos]], pero los invasores fueron incapaces de caltener el dominiu sobre la rexón.

La capital del reinu, [[Tlemecén]], xacía na principal ruta esti oeste ente [[Marruecos]] y [[Ifriqiya]]. Tamién foi un centru na ruta comercial de norte a sur ente [[Orán]], na mariña mediterránea, y el [[África subsaḥariana]]. Como centru comercial prósperu, atraxo l'atención de los sos vecinos más poderosos. En distintos momentos, los marroquinos dende l'oeste, ifriqiyanos dende l'este y aragoneses del norte invadieron y ocuparon el reinu.

Col pasu del tiempu, el reinu ziyánida foi vasallu de los [[Háfsidas]] de [[Tunicia]], los [[Benimerines]] de Marruecos o del [[reinu d'Aragón]].<ref name="Hrbeck">I. Hrbek (1997), ''The disintegration of political unity in the Maghrib'', in Joseph Ki-Zerbo & Djibril T Niane (eds.) (1997), General History of Africa, vol. IV: Africa from the Twelfth to the Sixteenth Century (abridged ed.) UNESCO, James Curry Ltd., and Univ. Calif. Press., pp. 34-43.</ref> 

En 1509, los españoles tomaron la ciudá costera d'[[Orán (Arxelia)|Orán]] y llueu avanzaríen escontra la capital de Tremecén en [[1543]], fallando nel intentu de tomala.

Finalmente'l reinu cayó so poder otomanu en [[1556]].

== Cronoloxía d'eventos ==
* 1236: Independencia del [[Imperiu almohade]].
* 1272: [[Uchda]] y [[Siyilmasa]] son cedíes a los [[meriníes]].{{harvnp|Caverly|2008|p=45}}
* 1299-1307: Tlemecén ye asediada polos marroquinos.{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* Sieglu XIV: [[Uchda]] ye recapturada a los [[meriníes]].
* 1313: [[Arxel]] ye amestada al Reinu de Tlemecén.{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1337-1348: Primer periodu d'ocupación marroquina.
* 1352-1359: Segunda periodu d'ocupación marroquina.
* 1366: La espedición a [[Bugía]] ye ganada.
* 1389-1424: Los ziyánidas reconocen la [[suzeranía]] meriní.{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1424-1500: Los ziyánidas reconocen [[suzeranía]] [[Háfsidas|háfsida]].{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1427-1429: Guerra civil.
* 1505-1510: [[Mers el Kebir]] y [[Orán]] piérdense a favor d'España.{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1510: Tlemecén ye ocupáu polos españoles.{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1512: Tlemecén convertir en vasallu de la [[corona d'Aragón]].{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1517: Tlemecén ye sitiada pol exércitu d'[[Aruj]].{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1518: Restáurase la independencia dempués de la victoria de Aruj sobre los españoles.{{harvnp|Political Chronologies of the World|pp=1-18}}
* 1543: Ocupación española.
* 1543-1544: Tercer periodu d'ocupación marroquina.
* 1550: Tlemecén ye ocupada polos turcos otomanos.
* 1554: El Reinu de Tlemcén convertir nun protectoráu otomanu.
* 1556: [[Arxelia]] occidental convertir nun [[beylik]] de la [[Rexencia d'Arxel]].

== Referencies ==
{{llistaref}}

== Enllaces esternos ==
* [https://web.archive.org/web/20141008033842/http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=603&lang=fr Los Abdelwádidas]
{{commonscat|Zayyanid dynasty}}

{{Tradubot|Reino ziyánida de Tlemecén}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Estaos y territorios fundaos en 1235]]
[[Categoría:Estaos y territorios sumíos en 1556]]
[[Categoría:Antiguos imperios d'África]]
[[Categoría:Historia medieval d'Arxelia]]
[[Categoría:Historia de Marruecos]]
[[Categoría:Dinastíes d'Arxelia]]
[[Categoría:Dinastíes de Marruecos]]
[[Categoría:Dinastíes islámiques]]
[[Categoría:Zenata]]