Quechumara

Quechumara o quechuamarán ye una hipotética macrofamilia de llingües indoamericanas conformada por dos families de los Andes Centrales: la quechua y l'aymara.

Independientemente de la validez d'esti grupu de llingües, reconozse qu'en virtú del desenvolvimientu de les cultures andines, esiste como resultáu un contautu y convivencia nel tiempu y l'espaciu,^[1] pos presenten sieglos d'interacción y espardimientu mutuu.

La validez d'esta macrofamilia nun tien consensu, sicasí, comparances de tipu estructural morfolóxicu, sintácticu y semánticu dan abonda solidez a la opinión del orixe común, como la más probable.^[2]

La familia quechumara foi propuesta por Terrence Kaufman,^[3] foi puesta en dulda por Willem Adelaar, quien piensa que les semeyances son productu del préstamu llingüísticu,^[4] ente que Lyle Campbell abarrunta que la propuesta ye válida, anque considera que nun foi demostrada de manera concluyente.^[5]

Evidencies

Considérase que los sistemes fonéticos son casi idénticos, sacantes el proto-quechua nun presenta la llateral (l) y el quechua nun tien la nasal velar intervocálica (ŋ).

Na reconstrucción del proto-quechua y del proto-aimara, atópase qu'un 25% del léxicu ye virtualmente idénticu, incluyendo'l cultural y el de naturaleza básica, anque'l restu ye bien distintu. Amás la estructura morfolóxica de dambes families ye puramente la mesma.

Les diferencies son tamién bien importantes, y atópense na estructura de la pallabra, del raigañu y de la sílaba.^[2]

La siguiente ye una comparanza ente delles pallabres d'usu frecuenteː

Castellán	Quechua	Aymara
ñoqa	naya
qam	juma
él	pay	jupa
güeyu	nawi	nalra
chukcha	ñikuta
ruk'ana	luk'ana
comer	mikuna	manq’ayaña
beber	ukyay, ukyana	umaña
amar	munayi, waylluy	munaña, amawaña

Parentescu

Haise teorizado que les llingües quechues y aimaras perteneceríen a un grupu mayor llamáu andín por semeyances a nivel de les traces tipolóxiques. Ésti de la mesma formaría parte de la revesosa macrofamilia de les llingües amerindies.

Referencies

↑ Walter Paz 2008, La rellación quechumara, estructures paraleles de les llingües aimara y quechua.
↑ ^2,0 ^2,1 PROEL 2013, CAÑA QUECHUAMARÁN Proel | Estremáu 49050 - 28080 Madrid
↑ Kaufman, Terrence (1990). "Language History in South America: What we know and how to know more". In David L. Payne. Amazonian Linguistics. Austin: University of Texas Press. pp. 13–74.
↑ Adelaar, Willem (1992). "Quechuan Languages". In W. Bright. Oxford International Encyclopedia of Linguistics. 3. New York, Oxford: Oxford University Press. pp. 303–10.
↑ Campbell, Lyle (1997). American Indian languages: the historical linguistics of Native America. Oxford: Oxford University Press. pp. 188, 273–283. ISBN 0-19-509427-1

[1] Walter Paz 2008, La rellación quechumara, estructures paraleles de les llingües aimara y quechua.

[proel-2] 2,0 ^2,1 PROEL 2013, CAÑA QUECHUAMARÁN Proel | Estremáu 49050 - 28080 Madrid

[3] Kaufman, Terrence (1990). "Language History in South America: What we know and how to know more". In David L. Payne. Amazonian Linguistics. Austin: University of Texas Press. pp. 13–74.

[4] Adelaar, Willem (1992). "Quechuan Languages". In W. Bright. Oxford International Encyclopedia of Linguistics. 3. New York, Oxford: Oxford University Press. pp. 303–10.

[5] Campbell, Lyle (1997). American Indian languages: the historical linguistics of Native America. Oxford: Oxford University Press. pp. 188, 273–283. ISBN 0-19-509427-1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]