Maullín
 Maullín | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  Chile | ||||
| Rexón | Rexón de Los Lagos | ||||
| Provincia | Llanquihue (es)  | ||||
| Tipu d'entidá | comuña de Chile | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 41°37′00″S 73°36′00″W / 41.6167°S 73.6°O | ||||
  Maullín Maullín (Chile)  | |||||
| Superficie | 860.8 km² | ||||
| Altitú | 17 m | ||||
| municipalidadmaullin.cl | |||||
 | |||||
Maullín (Mapudungún: inmutación de mau y de lliuñ, y significa saltu d'agua o cascada d'agua.[1][2][3]) ye una ciudá y comuña de la Rexón de Los Lagos de Chile. Esiste ciertu discutiniu sobre'l so añu de fundación, esistiendo distintes versiones que la daten ente los añu 1560[4] y 1620.[5][6]
Historia[editar | editar la fonte]
Fundación[editar | editar la fonte]
Nel añu 1603 —un añu dempués de la despoblación de la ciudá d'Osorno por cuenta de la rebelión mapuche de 1598— el capitán español Francisco Hernández Ortiz Pizarro dirixe la construcción de los fuertes San Antonio de Carelmapu y San Miguel de Calbuco, pa defender dende'l continente a les poblaciones españoles sobrevivientes de la destrucción de Osorno. Dellos autores proponen que'l Fuerte de Maullín fundaríase como una centinela de sofitu a estes poblaciones en redol al añu 1620,[6] ente que la Municipalidá de Maullín defende una hipotética primer fundación el 12 de febreru de 1560.[4] Pola escasez de fontes, nun esiste consensu sobre la fecha exacta en qu'asocedió esti sucesu.[5]
Dómina colonial[editar | editar la fonte]
En mayu de 1789 el fuerte ye visitáu pol marín español José de Moraleda, quien lo describe como:
"Un hexágonu equilláteru amenorgáu, con doce ángulo, seis entrantes y seis salientes. El so revestimiento esterior ye de cuartones y l'interior de pequeña estacada, y nun ta acabáu, sinón per partes el terremplén ente unu y otru revestimiento. El foso que lo circuye ta daqué escaváu en partes y cerrar una estacada simple".[7]
Nel so reporte Moraleda tamién lo describe asitiáu "sobre una puntilla de sable tan rasu, qu'apenes se llevanta del nivel del mar trés vares",[7] y que sería reconstruyíu a principios de 1787.[7]
En 1797 la llocalidá vuelve ser visitada por Tomás O'Higgins, quien alluga'l fuerte n'en la "rivera del ríu Maullín, en paraxa arenosa, por causa de quien fáense na so estacada grandes fiendas" y menta la esistencia de cuatro cañones operativos y dolce milicianos a cargu del fuerte.[8] Tamién fai mención a la práctica del balseo dende Lolcura con una piragua, y al so orixe como una fortificación contra los indíxenes en sieglos anteriores.[8] Mientres esta dómina la llocalidá yera una importante parada del antiguu Camín Real que comunicaba la isla de Chiloé cola ciudá de Valdivia, yá que yera'l puntu d'embarque pa cruciar el Ríu Maullín.[9][10]
Incorporación a Chile[editar | editar la fonte]
Mientres la guerra d'independencia de Chile, dende Maullín partiría l'exércitu realista que se dirixía a tratar de recuperar la zona sur (Valdivia y Osorno) que taba yá apoderada polos Patriotes; enfrentándose nel combate d'El Toro en marzu de 1820, siendo esta la batalla definitiva pol control de la rexón que s'estiende ente Valdivia y el ríu Maullín.[11][12] Finalmente'l fuerte cai en manes de los independentistes el 29 de marzu de 1824, depués de la captura de Carelmapu a manes del sarxentu Manuel Riquelme.[13]
En 1874 la llocalidá ye visitada pol marín chilenu Francisco Vidal Gormaz, quien nes sos esploraciones realiza los primeros llevantamientos topográficos de la cuenca del ríu Maullín. Coles mesmes, rellata la mayor crecedera de la villa comparada al otrora mayor pobláu de Carelmapu, y la sobrevivencia d'antigües tradiciones, como la navegación en bongos y dalcas, y l'estendida creencia en lleendes chilotas como la del camahueto.[14]
Alministración y política[editar | editar la fonte]
El 22 d'ochobre de 1861 ye creada la Provincia de Llanquihue, segregando al Departamentu de Carelmapu de la Provincia de Chiloé, y collo a la subdelegación de Maullín que dependía d'él. Darréu, por aciu el Decreto de Creación de Municipalidaes de 1891, esti territoriu llograría'l rangu de conceyu. Ente 1927 y 1937, por aciu el DFL 8.582, la comuña vuelve depender de la Provincia de Chiloé al traviés del Departamentu de Llanquihue, pa finalmente cola Llei 6.027 consolidar la so actual dependencia cola Provincia de Llanquihue. Hasta 1927 Maullín tamién incluyó'l territoriu de l'actual comuña de Fresia, y hasta 1962 el de Les Mormeres.
En 1992 realícense primeres eleiciones municipales democrátiques depués de la dictadura militar, resultando electu Chofik Sade de l'Alianza Humanista Verde. En 1996 foi asocedíu por Juan Cárcamo del Partíu Demócrata Cristianu, quien sería reelecto darréu en trés causes, rematando la so alministración l'añu 2012.
Dende l'añu 2012 el so alcalde ye Jorge Westemeier, del Partíu Demócrata Cristianu, y los sos conceyales: Julio César Asenjo (PRI), Eduardo Mansilla (PRO), Alejandro Medina (PS), Claudio Ojeda (DC), Mónica Navarro (independiente/UDI) y Miguel Ángel Barrera (independiente/RN).
Curiosos turísticos[editar | editar la fonte]
Ente'l 24 de xineru y el 2 de febreru de cada añu, na llocalidá de Carelmapu, perteneciente a la comuña de Maullín, celébrase la fiesta n'homenaxe a la Virxe de la Candelaria. Ye una de les celebraciones relixoses más antigües del sur de Chile, datándose los sos oríxenes a empiezos del Sieglu XVII. L'actual Ilesia de Carelmapu, onde la celebración tien llugar, foi construyida en 1913 y ye monumentu nacional dende 1993.
Nel mes de febreru, nel Parque Pangal allugáu a 4 quilómetros del centru de la ciudá, realízase'l "Festival Costumista de Maullín", famosu pola so gastronomía típica, bailles y cantares. Mientres el branu tamién s'entama'l "Festival Retro de Maullín", eventu onde participen artistes de les décades de los 60's, 70's y 80's, qu'interpreten temes d'esa mesma dómina (Especialmente de la Nueva Fola). El ganador llogra la Macha de Plata.
Otros curiosos de la ciudá son la Ilesia de La nuesa Señora del Rosario, que la so construcción actual data de 1895 y los sos archivos de 1826, un Mercáu Municipal con productos de la zona, y el pequeñu Muséu Municipal de Maullín, qu'ente les sos coleiciones cunta con un bongo o wampu del sieglu XVII.[15]
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ Diccionariu Xeográficu de la República de Chile (1899). páxina 433
- ↑ Toponimia de Chile
- ↑ Diccionariu mapudungún-castellán
- ↑ 4,0 4,1 Municipalidad de Maullín (2012). «Historia de la Comuña de Maullín». Consultáu'l 16 de xunetu de 2016.
- ↑ 5,0 5,1 Wladimir Sotu Cárcamo (16 d'abril de 2008). «Mentires y verdaes de la fundación de Maullín». Consultáu'l 16 de xunetu de 2016.
- ↑ 6,0 6,1 José D. Mansilla-Utchal Almonacid (23 de marzu de 2014). «sos-origenes.html Calbuco, Carelmapu y Maullín, les Antigües y Nobles Villes de la Provincia de Llanquihue. Notes sobre los sos oríxenes 1603-1861». Consultáu'l 16 de xunetu de 2016.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Moraleda y Montero, José (1888). Exploración Xeográfiques ya Hidrográfiques. Imprenta Nacional, páx. VIII ya IX. Consultáu'l 16 de xunetu de 2016. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ 8,0 8,1 O'higgins, Tomás (Julio-Avientu de 1942). «Fuerte-San-Francisco-Javier-de-Maullin-en-l'Informe-de-Don-Tomes-O_Higgins-14-12-1796-29-1-1797-30-1-1797.pdf Diariu del Viaxe del Capitán D. Tomás O ́Higgins, d'Orde del Virréi de la Lima, el Marqués de Osorno, 1796 - 1797». Revista Chilena d'Historia y Xeografía. http://www.documentoshistoriaxregion.cl/wp-content/uploads/2014/08/El Fuerte-San-Francisco-Javier-de-Maullin-en-l'Informe-de-Don-Tomes-O_Higgins-14-12-1796-29-1-1797-30-1-1797.pdf. Consultáu'l 16 de xunetu de 2016.
- ↑ Urbina, Ximena (2005). «La frontera" de riba" chilena y el camín de Chiloé a Valdivia, 1786-1788». Tarrezas americanistes (18). ISSN 0212-4408. https://idus.us.es/xmlui/handle/11441/18437. Consultáu'l 31 de mayu de 2016.
- ↑ Urbina, Ximena (2009). «Los tercios "de riba"», La frontera de riba en chile colonial: Interacción hispanu-indíxena nel territoriu ente Valdivia y Chiloé ya imaxinariu de los sos cantos xeográficos, 1600-1800.. Valparaíso, Chile: Ediciones Universitaries de Valparaíso / Centru de Investigación Diego Barros Arana, páx. 79.
- ↑ Diego Barros Arana, "Hestoria xeneral de Chile", Parte Octava, páx. 379
- ↑ Guillermo Feliú Cruz, "Memories militares pa sirvir a la hestoria de la independencia de Chile, del coronel Jorge Beauchef, 1817-1829", páx. 149
- ↑ Campañes de Chiloé: Reseña sobre la captura de la Batería de Carelmapu
- ↑ Vidal Gormaz, Francisco (1875). Reconocencia del Río Maullín pola comisión esploradora de Chiloé i Llanquihue. Anuariu Hidrográficu de la Marina de Chile (AHMCh), páx. 108-111.
- ↑ Xuníos por caltenimientu de wampo. El Llanquihue. 20 d'abril de 2008. http://www.diariollanquihue.cl/prontus4_nots/site/artic/20080420/pags/20080420001116.html. Consultáu'l 14 de xunetu de 2016.
Referencies[editar | editar la fonte]
- Sánchez, César; "El fuerte de Maullín", diariu El Llanquihue 20 de xunu de 1996.
- Urbina, Rodolfo; "La periferia meridional indiana Chiloé nel sieglu XVIII", ediciones universitaria, Valparaíso, 1983.
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
- Pernomada Municipalidá de Maullín
- Indicadores comunales de Maullín na Biblioteca del Congresu Nacional de Chile (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- Ciudá del Río y Tierra Verde
