Lletres solares y lletres llunares

Lletres solares y lletres llunares (n'árabe حروف شمسية ḥurūf shamsiyya y حروف قمرية ḥurūf qamariyya, respeutivamente) ye una división que se fai de les consonantes del alfabetu árabe, en función de la variación de pronunciación del artículu determináu al- al añader a pallabres qu'empiecen por consonantes d'unu o otru grupu.

Lletres solares

Son cortiles la metá de les lletres del alfabetu: tāʾ, ṯāʾ, dāl, ḏāl, rāʾ, zāy, sīn, šīn, ṣād, ḍād, ṭāʾ, ẓāʾ, lām y nūn. Al añader l'artículu al- (que se xune a la pallabra a la que determina) a una pallabra qu'empieza por lletra solar, la l (n'árabe, ل lām) del artículu enmudece y dóblase el soníu de la lletra solar que sigue. Na práctica, ye como si la l camudara'l so soníu pol de la lletra solar.

D'esta miente, التون al-tūn («l'atún») pronúnciase at-tūn; الزيت al-zayt («l'aceite») pronúnciase az-zayt, etc. Na trescripción llatina puede caltenese la l del artículu o sustituyila pola lletra solarizada. El árabe dialeutal dacuando solariza otres lletres.

Estes lletres llámense cortiles porque l'exemplu clásicu qu'ilustra nes gramátiques árabes esti femómento ye'l de la pallabra الشمس al-shams («el sol»), que se pronuncia ash-shams.

D'esti fenómenu queda constancia en munches pallabres tomaes del árabe n'español y otres llingües. Por casu, amás de les mentaes atún y aceite:

azucre < al-sukkar, pronunciáu as-sukkar.
azora < al-sūra, pronunciáu as-sūra.
Abderramán < ʿAbd al-Raḥmān, pronunciáu ʿAbd ar-Raḥmān.

Una esceición ye la pallabra Aldebarán, qu'anque vien d'un términu qu'empieza por lletra solar (al-dabarān, «la que sigue», pronunciáu ad-dabarān), caltién la l porque pasa a les llingües europees dende l'árabe escritu, que nun reflexa'l cambéu de pronunciación.

Lletres llunares

Son llunares les restantes lletres: alif, bāʾ, ǧīm, ḥāʾ, jāʾ, ʿayn, ġayn, fāʾ, qāf, kāf, mīm, hāʾ, wāw y yāʾ. Al añader l'artículu a una pallabra qu'empieza por dalguna d'estes lletres, nin la l nin la lletra llunar camuden de soníu.

Llámense llunares porque'l fenómenu ilústrase tradicionalmente nes gramátiques árabes cola pallabra القمر al-qamar («la lluna»).

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Lletres solares y lletres llunares.