Imilla

Imilla ye una pallabra procedente de la llingua aimara y que'l so significáu en castellán ye "neña" o "mozu indíxena","chica" de 6 a 25 años d'edá.^[1]

Anguaño, principalmente en países como Bolivia, onde persiste una sociedá colonizada internamente, en delles capes de la sociedá emplega l'usu de la pallabra "Imilla" como una forma d'espresión peyorativa escontra les muyeres por cuenta de qu'antes de la insurrección de 1952, la elite boliviana utilizaba al "indiu" como una fuercia de trabayu gratuita ("pongo"), y yera común utilizar a les fíes de los indios ("imillas") como trabayadores doméstiques. Sicasí, la mayor parte de la población emplega'l significáu real y lliteral de la pallabra imilla; inclusive en contestos en que se quier denotar ciñu a una muyer.

La danza imilla muniris ye una danza de cortexu y namoramientu del departamentu de Moquegua, que'l so nome en aimara significa "rapaza guapa". Empecipia la so proyeición col pagu a la madre tierra o pacha mama, rescatando elementos y personaxes somorguiaos nesti ritual dando lugar movimiento allegres, axilosos y de fuercia representando les carauterístiques de los mozos solteros en busca de pareya. Mientres el festival de la fertilidá nes comunidaes indíxenes, los mozos solteros axuntar col fin d'atopar una moza que llevaba un floríu mate. Los luxosos sombreros multicolores dan la señal de la so disponibilidad, ente que los homes averar a les neñes con poemes d'amor persuasivos y cantares.