Crucigrama
Un crucigrama ye un pasatiempu escritu que consiste n'escribir nuna plantía una serie de pallabres n'orde vertical y horizontal que se crucien ente sigo.
Historia[editar | editar la fonte]
En 1990 atópase nes ruines de Pompeya el más antiguu cuadráu sator ,tratar d'un xuegu con palíndromos que tenía un sistema similar al d'una crucigrama (anque utilizaba bustrofedones).[1][2]
En 1873, na revista St. Nicholas, un tal Hyperion empezó a publicar los «Double Diamond Puzzles» (ruempecabeces de doble diamante), que yeren una especie de crucigrama nel que nun s'apurríen los cuadrinos, sinón que l'usuariu tenía d'enxareyar les pallabres por sigo mesmu, nun papel estreme.[3] Posiblemente siguió publicando estes crucigrames mientres dellos años.[4]
El 14 de setiembre de 1890, na revista italiana Il Sécolo Illustrato della Doménica Giuseppe Airoldi publicó otru tipu de crucigrama, basáu nel cuadráu sator (anque non en llatín sinón n'italianu), y tituláu «Per il tempo passare» (‘pa pasar el tiempu’). Trátase d'una rejilla de cuatro per cuatro lletres, ensin cuadrinos avisiegos. Incluyía «pistes» p'atopar les pallabres horizontal y vertical, que correspondíen a les pallabres ripa, oder, sera, amen y rosa, idem, pere, llabren. Nun tuvo nengún ésitu, asina que nun volvió publicar se nenguna nueva versión.[5]
El 21 d'avientu de 1913, Arthur Wynne, un periodista inmigrante dende Liverpool (Inglaterra), publicó nel periódicu New York World (Estaos Xuníos) un ruempecabeces llamáu «word-cross» (‘pallabra cruz’), que se cita frecuentemente como'l primer crucigrama, y a Arthur Wynne como l'inventor.[6] Más tarde, el nome foi camudáu a «crossword» (‘crucigrama’ n'inglés).[1]
Descripción[editar | editar la fonte]
Una crucigrama consta de dos elementos:
- Una alluna (que les sos celdes ―de normal blanques― tienen númberos acomuñaos a les "referencies").
- Referencies (definiciones curties, pero exactes, que dexen venceyales a una pallabra específica a allugar n'allunar).
Pal desenvolvimientu del xuegu, el xugador tien de lleer les referencies que s'atopen estremaes en dos zones (una horizontal y otra vertical). Cada referencia tien un númberu que nun se repite y que s'atopa acomuñáu a la pallabra oculta na crucigrama.
Les pallabres atópense inxeríes talmente que munches d'elles puédense deducir cuando una o más pallabres cruciaes yá fueron escrites, facilitando d'esta miente l'armáu de la crucigrama. Al momentu de completar la crucigrama, el xugador va tener presente que les pallabres horizontales, complétense siempres d'izquierda a derecha en tolos casos y les verticales de riba escontra baxo.
Les crucigrames son un pasatiempu bien popular, polo que son publicaos en munchos diarios y revistes, y esisten amás llibros dedicaos puramente a ellos. De normal, la facilidá o la dificultá pa resolver una crucigrama va depender de qué tantes conocencies remane quién trata de resolvelo.
Variaciones[editar | editar la fonte]
- Autodefinido: crucigrama nel que les referencies atópense inscrites na mesma alluna de xuegu. Les referencies d'esti tipu de variación son muncho más curties que les crucigrames orixinarios y allúguense al entamu de la pallabra que tien de completar el xugador.
- Crucigrama blancu: crucigrama nel que nun esisten caxellos negros, onde'l mesmu participante tien d'afayar el so llocalización;
- Crucigrama translator: crucigrama p'aprender una llingua nueva;
- Crucigrama silábicu: nel qu'en cada caxellu hai d'introducise una sílaba en llugar d'una sola lletra;
- Crucigrama con personaxe: contién la semeya d'un personaxe onde una o delles de les definiciones correspuenden al nome o apellíos del mesmu;
- Crucigrama crípticu: crucigrama qu'utiliza una frase qu'escuende instrucciones pa construyir o afayar la solución d'ente les pallabres de la frase. Ye especialmente frecuente nel Reinu Xuníu, onde destaca la crucigrama de The Times.
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ 1,0 1,1 Bellis, Mary. «The History of crossword puzzles», artículu n'inglés nel sitiu web About.com. Consultáu'l 6 d'avientu de 2013.
- ↑ El cuadráu sator nun yera un «xuegu» por que un usuariu completar (como ye la crucigrama): el creador del cuadráu nun dexaba nengún aspeutu que completar, a diferencia de la crucigrama, en que'l creador dexa al xugador el desafíu de completalo.
- ↑ Páxina 719, na seición «The Riddle Box»] (caxa de acertijos) de la revista St. Nicholas (n'inglés), qu'inclúi'l ruempecabeces «double diamond puzzle». Publicáu nel sitiu web University of Florida Digital Collections. Consultáu'l 6 d'avientu de 2013.
- ↑ En esti númberu de la revista Saint Nicholas, de mayu a ochobre de 1885, apaez otru «double diamond puzzle».
- ↑ Vease la imaxe na metá del artículu «Storia delle parole crociate y del cruciverba», testu n'italianu qu'amuesa la crucigrama «Per il tempo passare», y el posterior «word-cross» d'Arthur Wynne. Consultáu'l 6 d'avientu de 2013.
- ↑ «The crossword puzzle», artículu n'inglés nel sitiu web Lemelson-Mit, qu'afirma que Wynne foi l'inventor de la crucigrama.
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Crucigrama.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q83207- Multimedia: Crosswords