Ver la fonte de Cuenca de Qaidam

{{xeografía}}
La '''cuenca de Qaidam''', tamién transcrita como ''Tsaidam'' ({{lang-mn|Цайдам}}, ''marismas salaes'' o ''valle anchu''; {{zh|s=柴达木盆地|t=柴達木盆地|p=Cháidámù Péndì}}) ye una rexón desértica del norte del [[pandu tibetanu]], una amplia cuenca o [[depresión]] [[hiperárida]]. Alministrativamente, ocupa una gran parte de la [[Prefeutura autónoma mongol y tibetana de Haixi]] na [[Qinghai|provincia de Qinghai]], nel oeste de [[China]]. La cuenca cubre una área d'aproximao 120.000 km², una cuarta parte d'ella cubierta per llagos salinos.<ref>Chen, K., Bowler, J.M., 1986, Late Pleistocene evolution of salt lakes in the Qaidam Basin, Qinghai Province, China. ''Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology,'' '''54:'''87-104</ref>

La rexón pertenecía a l'antigua provincia tradicional tibetana del [[Amdo]]. El so nome probablemente provién de ''tsa'i dam'', que significa en mongol y en tibetanu, «marisma salada».

== Xeografía ==
[[Ficheru:Tsaidam1.jpg|thumb|250px|left|Típicu paisaxe d'estepa desértica nel estremu norte de la cuenca de Qaidam]]
[[Ficheru:Yardangs in the Tsaidam Desert.jpg|thumb|250px|left|[[Yardang]]s nel desiertu de Qaidam]]

La cuenca de Qaidam forma una especie de plataforma nel llau nordeste del [[pandu tibetanu]] (pandu Qinghai-Tíbet). El pandu tibetanu tien siquier 4.250 m sobre'l nivel del mar; Qaidam atopar a una altitú ente 2.600 m y 3.300 m; y [[Gansu (China)|Gansu]], al norte, alredor de 900 a 1.200 m. Una divisoria d'agües de baxa altitú dixebra la cuenca de Qaidam de la cuenca del [[llagu Qinghai]], alcontrada al este.

Orográficamente, la cuenca de Qaidam ye una de les árees relativamente baxes de partir nordés del pandu tibetanu.<ref name=meng>{{citation | contribution=Cenozoic tectonic development of the Qaidam Basin in the northeastern Tibetan Plateau | first=Qing-Ren | last=Meng | first2= Xiang | last2=Fang | editor-first=B. C. | editor-last=Burchfiel | editor2-first= Erchie | editor2-last=Wang | publisher=Geological Society of America | añu=2008 | isbn=0813724449 | títulu=Investigations into the tectonics of the Tibetan plateau | series=Volume 444 of Special paper - Geological Society of America | url= https://books.google.com.au/books?id=BligM888ki0C&pg=PA1 | pages=1–2}}</ref> Qaidam ye una cuenca intermontana, esto ye, que ta arrodiada por tolos sos llaos per montes,<ref name=meng/> dalgunes de les cualos lleguen a los 6.000 m: nel sur, el cordal [[Kunlun]] dixebrar de la seición central del pandu tibetanu, más alta; nel norte, una serie de pequeñes crestes (Shulenanshan, etc.) dixebren la cuenca d'otru pandu más altu, más conocida polos sos cantiles septentrionales, los [[montes Qilian]]; nel noroeste, los montes [[Altyn-Tagh]] (o Altun) y les [[Nan Shan]] dixebren la cuenca de Qaidam del [[desiertu de Kumtag]], alcontráu nel sureste de [[Xinjiang]]; y nel l'este, estender hasta les cercaníes del [[llagu Qinghai|llagu Kokonor]]. D'este a oeste, mide unos 850 km y, de norte a sur, unos 300 km.

Alredor d'unos 35.000 km², cuasi un terciu de la cuenca, son un desiertu, que ye conocíu en chinu como ''Chaidamu Pendi Shamo'' (柴达木盆地沙漠), esto ye, ''desiertu de la Cuenca de Qaidam''. El llagu más grande de la cuenca Qaidam ye'l ''Dabsan Hu'', alcontráu al norte de la ciudá de [[Golmud]]. La cuantía de sal de los llagos de la cuenca Qaidam ye tal que se forma una tiez gruesa sobre la superficie, asegurándose de que los llagos nun suelen ser percibíos como tales. El sal nos llagos, n'especialmente al norte de la ciudá de Golmud, son oxetu d'una esplotación industrial a gran escala.

Les principales ciudaes son [[Golmud]] (205.700 hab.), [[Delingha]] (100.000 hab.) y [[Da Qaidam]].

== Clima ==

Por cuenta de la so altitú y a la gran distancia al mar, la cuenca Qaidam tien un clima continental. Los iviernos son llargos y bien fríos y les nubes de sable son numberoses na primavera. Les cadenes montascoses torguen la llegada d'agües, y ciertes partes de la cuenca atopar ente les rexones más seques de China. La temperatura medio en [[Golmud]] ye de 4,9 °C y la precipitación añal ye de 40 mm.

== Historia ==

Una seición alternativa de la caña sur de la [[Ruta de la Seda]] traviesa la cuenca Qaidam.<ref>[http://hudsoncress.org/html/library/china-japan/Yu%20Huan%20-%20Weilue,%20The%20Peoples%20of%20the%20West.pdf The Peoples of the West] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225223147/http://hudsoncress.org/html/library/china-japan/Yu%20Huan%20-%20Weilue,%20The%20Peoples%20of%20the%20West.pdf |date=2015-12-25 }}, A Third Century Chinese Account, Draft English translation by John Y. Hill, notes 5.3</ref>·<ref>[http://dsr.nii.ac.jp/rarebook/07/index.html.en Another Silk Road: Qinghai Route]; Silk Road in Rare Books, novembre 2007</ref> Recién escavaciones arqueolóxiques suxeren qu'esta vía, de más de 1500 años, sería más próspera que la siguida pol [[corredor de Gansu]].<ref>[http://www.chinaheritagenewsletter.org/articles.php?searchterm=001_qinghai.inc&issue=001 New discoveries in Qinghai], China Heritage Newsletter Non 1, mars 2005.</ref>

== Población ==

El desenvolvimientu d'actividaes, principalmente rellacionaes colos recursos minerales na rexón, condució a un aumentu significativu de la población, que pasó de {{formatnum:10000}} habitantes a {{formatnum:270000}} habitantes ente 1946 y 1986 .

Los pueblos nómades que viven na cuenca tán compuestos por [[tibetanos]] y [[mongoles]]. Nes rexones más afaraes, de clima particularmente grebu, solo los nómades mongoles tán presentes, por cuenta de que los sos animales (camellos, caballos, oveyes de cola grasa) soporten bien les difíciles condiciones, en contraste colos yaks y oveyes de los nómades tibetanos.<ref>''The Cultural Monuments of Tibet's Outer Provinces: Amdo'', Andreas Gruschke ([http://mdokhams.gmxhome.de/Amdo.pdf extrait en ligne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130322081724/http://mdokhams.gmxhome.de/Amdo.pdf |date=2013-03-22 }})</ref>

En 1999, el [[Bancu Mundial]] propunxera un proyeutu pa reasitiar a cerca de {{formatnum:60000}} llabradores chinos alredor del oasis de Xiangride ([[Xian de Dulan|distritu Dulan]]) proyeutu que foi abandonáu por cuenta de que tenía «el riesgu de destruyir la cultura budista propia d'esta parte occidental de China».<ref>« -y risque de détruire la culture bouddhique propre à cette partie occidentale de la Chine »[http://www.tibet.fr/old/nouvelles_juillet_2000.htm La Banque mondiale fait machine arrière sur son prêt en faveur de la province chinoise du Qinghai] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303194542/http://www.tibet.fr/old/nouvelles_juillet_2000.htm |date=2016-03-03 }}</ref>·<ref>[http://www.tew.org/development/reconstruction.formerwb.html Resettlement and Urban Reconstruction in Former World Bank Project County] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234147/http://www.tew.org/development/reconstruction.formerwb.html |date=2016-03-03 }}, Tibet Environmental Watch, février 2002</ref><ref>[http://siteresources.worldbank.org/EXTINSPECTIONPANEL/Resources/MAP30630.pdf Carte des zones de relocalisation], World Bank</ref> Los tibetanos creen que China quier resolver los sos problemes d'enerxía por cuenta de los recursos de petroleu y gas del Tíbet, acelerando'l treslláu de colonos chinos en desterciu del fráxil ecosistema y del patrimoniu cultural del Tíbet.<ref>[http://www.tibet.ca/fr/newsroom/news_releases/44 -y Congrès mondial du pétrole ravive les inquiétudes liées au développement de l'industrie pétrolière au Tibet]</ref>

== Economía: minerales y minería==
[[Ficheru:Tsaidam2.jpg|thumb|250px|right|Gran llagu saláu na cuenca de Qaidam]]
[[Ficheru:Mine in Tsaidam.jpg|thumb|left|250px|right|Mina nel desiertu de Qaidam]]

Por cuenta de los sos abondosos recursos minerales, la cuenca de Qaidam conozse como la cuenca de les ayalgues». Ente los sos munchos recursos minerales, destaquen especialmente [[petroleu]], [[gas natural]], carbón, cloruru de sodiu, [[potasiu]], [[magnesiu]], plomu, cinc y oru,<ref>[http://china.org.cn/english/environment/35924.htm Rich Resources to Open Qaidam Basin to Multiple Industries], China Internet Information Center, juillet 2002</ref> según grandes reserves d'[[asbesto]], de [[bórax]] y [[yelsu]].

Qaidam tien les mayores reserves de [[litiu]], magnesiu, potasiu y [[sodiu]] de toa China. El [[llagu Qarhan]] tien sesenta mil millones de tonelaes de sal. Fueron descubiertos 22 campos de petroleu, con unes reserves envaloraes de 225 millones de tonelaes, y seis campos de gas, que tienen 150 millones de metros cúbicos de gas.

== Instalaciones militares ==
{{VT|Arme nucléaire au Tibet}}

Piénsase que delles bases de misiles nucleares estratéxicos DF-4 podríense instalar dende l'añu 1980 cerca de [[Delingha]] y de [[Da Qaidam]].<ref>''The People's Liberation Army as Organization'', James C. Mulvenon, Andrew N. D. Yang, chap. 11 : The Chinese Second Artillery Corps: Transition to credible deterrence, páxs. 542-543 ([https://web.archive.org/web/20090301022004/http://www.rand.org/pubs/conf_proceedings/CF182/CF182.ch11.pdf voir en ligne])</ref>·<ref>[https://web.archive.org/web/20070311015046/http://www.nti.org/db/china/sac.htm Second Artillery Corps], Nuclear Threat Initiative</ref>·<ref>[http://www.fas.org/nuke/guide/china/Book2006.pdf Chinese Nuclear Forces and U.S. Nuclear War Planning], FAS & NRDC, novembre 2006, páxs. 67-70</ref>·<ref>[http://www.sinodefence.com/strategic/missile/df4.asp DF-4 Intermediate-range ballistic missile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121103103539/http://www.sinodefence.com/strategic/missile/df4.asp |date=2012-11-03 }}, sinodefence.com, mai 2006.</ref>

== Ver tamién ==
* [[Prefeutura autónoma mongol y tibetana de Haixi]]

==Referencies==
{{llistaref}}

== Referencies ==
: L'artículu de la Wikipedia n'inglés cita como referencies:
:*[http://english.people.com.cn/english/200011/30/eng20001130_56572.html People's Daily on Qaidam]
:*[http://columbia.thefreedictionary.com/Qaidam Columbia Encyclopedia on Qaidam]
:*[https://web.archive.org/web/20140817144631/http://eol.jsc.nasa.gov/sseop/efs/photoinfo.pl?PHOTO=STS040-613-11 Nasa - Qaidam Basin, China]

=== Enllaces esternos ===
{{traducíu ref|en|Qaidam Basin}}
{{traducíu ref|fr|Qaidam}}
* (n'alemán) [https://web.archive.org/web/20050325061141/http://fp.cri.com.cn/germany/2003/Jun/139388.htm Das Qinghai-Tibet-Plateau], Radio Chine internationale, juin 2003
* (n'inglés) [http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/pa/pa1324_full.html Qaidam Basin semi-desert], World Wildlife Fund, 2001
* (en francés) {{Enllaz rotu|1={title}|2={url}|date={timestamp:%B %Y}|bot=InternetArchiveBot|1=Richesses minérales du Qaidam |2=http://www.adeq.assosite-interactive.net/etudes/ecu.htm |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}, Actions pour le développement et l'étude du Qinghai, août 1998.

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Xeografía de China]]
[[Categoría:Ruta de la Seda]]
[[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]]