Ver la fonte de Xeografía de Lituania

{{Ficha de xeografía
 |imaxe = LithuaniaPhysicalMap-Detailed.png
| imaxe_tamañu = 280px
| imaxe_pie =Mapa topográficu de Lituania
|continente = [[Europa]]
|rexón = [[Europa septentrional]]
|territoriu = 65 300
|tierra = 62 680
|agua = 2 620
|fronteres_territoriales = 1 574 km
|país 1 = {{BLR}}
|frontera país 1 = 680 km
|país 2 = {{LET}}
|frontera país 2 = 576 km
|país 3 = {{POL}}
|frontera país 3 = 91 km
|país 4 = {{RUS}} ([[Kaliningráu]])
|frontera país 4 = 227 km
|llinia_de_costa = 90 km
|mar_territorial = 12 m.n.
|zona_allegante = 
|zona_económica = 
|plataforma_continental = 
|puntu_más_baxu = ([[Mar Bálticu]]) 0 m
|puntu_más_altu = 293,84 m ([[llomba Aukštojas]])
}}
[[Ficheru:Juzapines kalnas.JPG|thumb|250px|[[Llomba Juozapinė]] (''Juozapinės Kalnas''), de 292,7 [[msnm]].]]
[[Ficheru:Curonian Lagoon.jpg|thumb|250px|[[Llaguna Curoniana]].]]
'''[[Lituania]]''' ({{lang-lt|Lietuvos Respublika}}) ye un estáu d'[[Europa septentrional]] a veres del [[mar Bálticu]], ente [[Letonia]] y [[Rusia]]. Llenda con [[Letonia]] (norte), [[Bielorrusia]] (este y sur), al suroeste con [[Polonia]] y l'[[enclave]] rusu de [[óblast de Kaliningráu|Kaliningráu]] y al oeste col mar Bálticu. Ye unu de los trés [[estáu|estaos]] conocíos conjuntamente como [[Países Bálticos]], con [[Letonia]] y [[Estonia]].

Lituania suel ser clasificada como parte d'[[Europa del Este]], yá que solía incluyise na definición a los antiguos [[Estaos socialistes]]. Pero lo cierto ye que Lituania ye más occidental qu'oriental. Ello ye que que'l [[Centru xeográficu d'Europa|centro xeográficu]] del continente européu atópase en Lituania. Nel añu [[1989]] l'[[Institutu Nacional de Xeografía Francés]] destacó que'l [[centru xeográficu d'Europa]] atopar nel pueblu [[Purnuškės]] (54°54' de latitud norte y 25°19' de llargor esti {{coord|54|54||N|25|19||E}}), a 26 km de [[Vilnius]], y esto quedó afiguráu nel [[Llibru Guinness de los récores]]. Sicasí, el centru xeográficu de la [[Xunión Europea]] atopar nuna llocalidá de [[Hesse]], [[Alemaña]].<ref>{{Cita web| url = http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2676246,00.html | títulu = Gelnhausen, centru d'Europa | añu = 2007 | obra = [[Deutsche Welle]] 09.07.2007 | fechaaccesu = 23 de payares de 2007 | idioma = castellanu}}</ref>

== Xeografía física ==
=== Relieve ===
La estructura básica de [[Lituania]] ye d'unes fértiles [[llanura|llanures]] centrales dixebraes per tierres altes ondulaes que son antiguos depósitos [[glaciar]]es. Escarez, pos, de grandes [[monte|montes]]. Les poques zones altes son más bien [[llomba|llombes]] [[morrena|morrénicas]] que nun lleguen a alzase más de {{unidá|260|msnm}}. Tradicionalmente consideróse que la [[llomba Juozapinė]] (''Juozapinės Kalnas''), de {{unidá|292.7|m}}, yera'l puntu más altu de Lituania. Pero anguaño considérase que'l puntu más altu ye la [[llomba Aukštojas]] ({{unidá|293.84|m}}). Ello ye que la llomba Juozapinė ye namái'l tercer altor de Lituania, pos la segunda ye la [[llomba Kruopinė]] ([[Žybartonys]]) ({{unidá|293.65|m}}) asitiada aproximao a diez quilómetros al oeste de Juozapinė.

=== Ríos, llagos y costa ===
==== Río ====
Lituania tien 758 [[ríu|ríos]] con un llargor cimeru a los diez [[quilómetru|quilómetros]]. El principal ríu ye'l [[Nemunas]] ([[Niemen]]) con un llargor total de 917 km y que tien el so orixe en [[Bielorrusia]], colos sos afluentes el [[Dubysa]] y el [[Neris]] (510 km). Otros cursos d'agua d'importancia son el [[Río Venta|Venta]] (346&nbsp;km) y el [[Šyšupė]] (298&nbsp;km). Sicasí, namái 600 quilómetros de los ríos lituanos son navegables.
{| {{tablaguapa}}
! valign="bottom" | 
! valign="bottom" | Nome
!valign="bottom" | Llargor en Lituania<br />(km)
! valign="bottom" | Llargor total<br />(km)
|- align="right"
|1. 
| align="left" | [[Ríu Nemunas]]
| align="left" | 475 || 937
|- align="right"
|2.
| align="left" | [[Ríu Neris]]
| align="left" | 234 || 510
|- align="right"
|3.
| align="left" | [[Ríu Šyšupė]]
| align="left" | 209 || 298 
|- align="right"
|4.
| align="left" | [[Río Venta]]
| align="left" | 161 || 346
|- align="right"
|5.
| align="left" | [[Ríu Mūša]]
| align="left" | 146 || 284
|- align="right"
|}
==== Llagos ====
El paisaxe ta llaráu por munchos [[llagu|llagos]] esvalixaos d'orixe [[glaciar]], sobremanera na parte oriental del país. {{unidá|2833|llagos}} superen les {{unidá|10000|m²}} y tien {{unidá|1600}} llagunes más pequeñes. Nel nordeste atopa'l de mayor superficie, el [[Llagu Drūkšiai|Drūkšiai]]. 

==== Mariñes ====
La mariña ye baxa y arenosa. Tien un llargor d'unos 100 [[km]], de los cualos namái 40 tán abiertos sobre'l [[mar Bálticu]]. El más llamativu accidente de la mariña lituana ye l'[[ismu de Curlandia]] (''Kurskaja Kosa'') [[patrimoniu de la Humanidá]], estrecha duna arenosa que dixebra'l [[mar Bálticu]] de la [[llaguna de Curlandia]] (''Haff'' de Curlandia, ''Kurskij zaliv''), un llagu d'[[agua salobre]] que comparte col [[óblast de Kaliningráu]] ([[Rusia]]), que queda al sur.

==== Mariñes ===
La mariña ye baxa y arenosa. Tien un llargor d'unos 100 [[km]], de los cualos namái 40 tán abiertos sobre'l [[mar Bálticu]]. El más llamativu accidente de la mariña lituana ye l'[[ismu de Curlandia]] (''Kurskaja Kosa'') [[patrimoniu de la Humanidá]], estrecha duna arenosa que dixebra'l [[mar Bálticu]] de la [[llaguna de Curlandia]] (''Haff'' de Curlandia, ''Kurskij zaliv''), un llagu d'[[agua salobre]] que comparte col [[óblast de Kaliningráu]] ([[Rusia]]), que queda al sur.

=== Mediu ambiente ===
Predominen nel paisaxe lituano los [[monte|montes]] y les [[pradería|praderíes]]. Grandes zones montiegues cubren cerca del 30% del territoriu lituanu.

Conforme a la normativa de la [[Xunión Europea]], el territoriu d'esti país pertenez a la [[rexón bioxeográfica boreal]].<ref>Art. 1, lletra c), incisu iii), de la Directiva 92/43/CEE, según especifícase nel mapa bioxeográficu aprobáu'l 25 d'abril de 2005 pol Comité creáu en virtú del artículu 20 de felicidá Directiva.</ref> La zona del [[ismu de Curlandia]] (Reserva natural del golfu de ''Kursiu'' y el Parque Nacional ''Kursiu Nerija'') foi catalogáu como [[Patrimoniu de la Humanidá]] pola [[Unesco]]. {{unidá|50451|hectárees}} tán protexíes como [[güelga|güelgues]] d'importancia internacional al amparu del [[Conveniu de Ramsar]], en total, 5 sitios Ramsar: [[Cepkeliai]], [[Kamanos]], [[Delta del Nemunas]], [[Viesvilé]] y [[Zuvintas]]. Tien cinco [[Parque nacional|parques nacionales]]: [[Dzūkijos]], [[Kuršių serijos]], [[Aukštaitijos]], [[Trakų istorinis]] y [[Žemaitijos]]. 

Tocantes a les esmoliciones [[ecoloxía|medioambientales]], atópase la [[contaminación]] del [[suelu]] y de les [[agües soterrañes]] con productos petrolíferos y químicos en [[Base militar|bases militares]].

== Xeografía humana ==
[[Ficheru:Lithuanian-Counties-named(LT).svg|thumb|250px|Condaos de Lituania (nomes en [[Idioma lituanu|lituanu]]).]]
Lituania ye la más grande y poblada de los trés repúbliques báltiques. Tien una población de {{unidá|3555179|hab.}} (est. xunetu de 2009). El 67% de la población vive en zones urbanes.

Predominen los [[lituanos]] (83,4%), anque hai minoríes de [[rusos]] (6,3%), [[polacos]] (6,7%) y otros o ensin especificar (3,6%), según el censu de [[2001]]. Tocantes a la so relixón, [[Lituania]] ye predominantemente [[Catolicismu|católica]] (79%), pero esisten importantes grupos d'[[Ilesia ortodoxa rusa|ortodoxos rusos]] (4,1%) y [[protestantismu|protestantes]] (incluyendo [[luteranos]] y [[Ilesies bautistes|cristianos evanxélicos bautistes]] (1,9%), otros o ensin especificar 5,5%, nengunu 9,5%, tou ello según el censu del 2001. El [[Idioma lituanu|lituanu]] ye l'idioma oficial 82%, depués hai un 8% de fala [[idioma rusu|rusa]], 5,6% fala [[Idioma polacu|polacu]] y quedando "otros o ensin especificar" 4,4% (censu de 2001). 

La capital ye [[Vilnius]] con {{unidá|546733|hab.}}. Otres ciudaes principales son [[Kaunas]] ({{unidá|352279|hab.}}, que foi la capital provisional de Lituania cuando los polacos ocuparon Vilnius ente 1920-1939), [[Kláipeda]] (''Memel'' n'[[Idioma alemán|alemán]], {{unidá|183433|hab.}}, ye'l principal puertu del país, alcontráu na desaguada de la [[llaguna Curoniana]] ''(golfu de Kuršių)'' y [[Siauliai]] ({{unidá|126215|hab.}}).

Ta estremada alministrativamente en diez [[condáu|condaos]] (''apskritys'', singular - ''apskritis''); [[Provincia d'Alytus|Alytaus]], [[Provincia de Kaunas|Kauno]], [[Provincia de Kláipeda|Klaipedos]], [[Provincia de Marijampole|Marijampoles]], [[Provincia de Panevezys|Panevezio]], [[Provincia de Siauliai|Siauliu]], [[Provincia de Taurage|Taurages]], [[Provincia de Telsiai|Telsiu]], [[Provincia de Utena|Utenos]] y [[Condáu de Vilnius|Vilnius]].

=== Rexones etnográfiques ===
{{AP|Rexones de Lituania}}

[[Ficheru:Etnoregionai.png|thumb|right|250px|Rexones etnográfiques hestóriques]]

Lituania, dende'l puntu de vista históricu o etnográficu, considérase estremada en cinco rexones ({{lang-lt|regionai}}) de llendes imprecises una y bones nun constitúin unidaes polítiques o alministratives oficiales. El so delimitación ye cultural: tradiciones y estilos de vida locales, cantares, cuentos, etc. Son les siguientes:

*[[Alta Lituania]] o Lituania Mayor (''Aukštaitija'', lliteralmente: 'tierres altes'): rexón del nordeste de Lituania, que tamién inclúi dellos territorios lituanos históricos del suroeste de [[Letonia]] y del noroeste de [[Bielorrusia]]. La so capital ye [[Panevėžys]], tamién la ciudá más grande na rexón. 

*[[Samogitia]] (''Žemaitija'', llit. 'tierres baxes'): rexón de Lituania occidental. La so capital ye [[Telšiai]], anque la ciudá más poblada ye [[Šiauliai]].. 

*[[Baxa Lituania]] o Lituania Menor (''Mažoji Lietuva''): region costera de Lituania, que tamién inclúi los territorios lituanos históricos de lo que güei ye l'enclave rusu del [[óblast de Kaliningráu]] y parte de la [[Polonia]] septentrional. La so ciudá más grande ye [[Klaipėda]]. 

*[[Dzūkija]] o ''Dainava'' (esti últimu nome significa lliteralmente 'país de los cantares'): rexón sureste de Lituania, que tamién inclúi territorios históricos estensos de Lituania en Bielorrusia, y dalgunos en Polonia. La so capital ye [[Alytus]], y la ciudá más grande ye [[Vilnius]]. 

*[[Sudovia]] (''Sūduva'' o ''Suvalkija'' (esti últimu nome significa llit. 'Tierra de Suvalkai' y provién d'un tracamundiu, razón pola que se prefier el nome de ''Suduva''): rexón del suroeste de Lituania, que tamién inclúi una pequeña zona de lo que güei ye parte de Polonia. Ye la más pequeña de les rexones etnográfiques y la so capital ye [[Marijampole]], y la so ciudá más poblada ye [[Kaunas]].

== Xeografía económica ==
El suelu ye fértil. [[Lituania]] nun tien grandes [[recursos naturales]], llindándose básicamente a la [[turba]], el [[ámbare]] y la [[tierra arable]], que representa'l 44,81% del usu de la tierra. A colleches permanentes dedícase 0,9% y otros 54,29% ([[2005]]). El [[regadíu]] toma 70 [[quilómetru]] cuadraos ([[2003]]). 

La tierra ye rica en roca [[caliar]], [[magre]], [[sable de cuarzu]], [[arenes yesíferas]] y [[dolomites]], que son de gran utilidá na fabricación de [[cementu]], [[vidriu]] y [[cerámica]]. Tamién abonden les [[agües minerales]]. Lituania tien una gran riqueza en [[enerxía termal]] a llongura de la mariña báltica, que podría ser utilizada pa calecer decenes de millares de cases, d'igual manera que se realiza n'[[Islandia]] anque nun ye esplotada por dexadez.

Sicasí, nun tener nin grandes recursos [[enerxía|enerxéticos]] nin [[materies primes]] pa la [[industria pesao]]. Apocayá atopáronse xacimientos de [[fierro]] nes rexones sureñes de Lituania, pero la so esplotación comercial probablemente rica de mines a cielu abiertu (con gran impautu ambiental) y de teunoloxía y capital estranxeru. Na [[años 1950|década de los cincuenta]] afayáronse [[Xacimientu petrolíferu|xacimientu]]s de [[petroleu]], pero anguaño namái siguen funcionando unos pocos pozos d'estracción. Envalórase que no fondero del mar Bálticu y nes rexones occidentales de Lituania, podría atopase xacimientos de petroleu que la so esplotación fuera vidable económicamente, anque namái satisfadría aproximao'l 20% de la demanda interna de Lituania nos próximos venti años. 

[[Ficheru:Sailboat from amber.jpg|thumb|200px|left|[[Embarcación a vela|Veleru]] fechu dafechu d'[[ámbare]], nuna tienda de regalos en Lituania.]]
La composición del [[PIB]] por sector ye: [[agricultura]] 5,3%, [[industria]] 33,2% y [[Sector servicios|servicios]] 61,5% (est. 2009). L'agricultura emplega al 14% de la [[población activa]], la industria'l 29,1%y los servicios el 56,9% ([[2005]]).

La economía de Lituania creció a un ritmu mediu del 8% añal mientres los cuatro años anteriores al 2008, impulsáu pola esportación y la demanda doméstica. El desemplegu algamó'l 15% en 2009, partiendo del 4,8% en 2008. El [[PIB]] baxó casi un 17% en 2009 - los trés repúbliques báltiques qu'enantes formaben parte de la [[Xunión Soviética]] carecieron les peores cayíes económiques l'últimu añu. A pesar del accesu de Lituania a la Unión Europea, el comerciu de Lituania colos sos vecinos d'[[Europa central]] y [[Europa oriental|del Este]], y [[Rusia]] en particular, ye'l responsable d'un creciente porcentaxe nel comerciu total.

Los principales productos agrícoles son: [[ceberes]], [[pataques]], [[remolacha azucrera]], [[Linum|llinu]] y [[hortolices]]. De la [[ganadería]] llógrase [[carne de vacunu]], [[lleche]] y [[Güevu (alimentu)|güevu]]s. Igualmente llógrase [[pesca]]. Tocantes a los productos industriales, cabo citar: máquines [[ferramienta|ferramientes]] que corten [[metal]], [[motores llétricos]], [[televisión|televisiones]], [[nevera|neveres]] y [[conxelador]]es, refinamientu de [[petroleu]], construcción de [[barcu|barcos]] (pequeños barcos), fabricación de [[mueble]]s, [[Industria testil|testil]], [[industria alimenticio]], [[fertilizantes]], [[maquinaria agrícola]], [[equipu ópticu]], componentes [[Electrónica|electrónicos]], [[ordenador]]es y [[xoyería]] d'ámbare.

== Referencies ==
{{llistaref}}
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lh.html CIA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200513101013/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lh.html |date=2020-05-13 }} - ''[[The World Factbook]]'' (n'inglés)

== Enllaces esternos ==
{{commons|Geography of Lithuania}}


{{Tradubot|Geografía de Lituania}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Xeografía de Lituania| ]]