Ustedeo

El ustedeo (pallabra ensin rexistrar nel diccionariu de la Real Academia Española nin nel Diccionario panhispánico de dudas, anque la Nueva gramática sí menta'l verbu ustedear) puede referise al usu formal del pronome usté pa dirixise a dalgún interlocutor frente a los familiares tu o vos. Per otra parte, esiste un ustedeo informal que consiste en dirixise a cualquier interlocutor de usté, independientemente del grau de formalidá de la situación, como asocede en zones de Colombia (onde convive col tutéu y el voseo) y Costa Rica (onde convive col voseo). En países como Guatemala el ustedeo convive col voseo y el tutéu, pero ésti utilízase solo pa situaciones formales como'l tratu a desconocíos o a adultos, anque ente desconocíos de la mesma edá puede utilizase el voseo (masculín) o'l tutéu (femenín) ya inclusive pueden usase estos pa dirixise a adultos conocíos, dependiendo de la rellación que se tenga con esa persona.

Ustedeo y tutéu

Colos matices que pueden dase según los diversos usos hispánicos, el pronome usté usar n'español normativu pa caltener una distancia nel tratu, bien por desconocimientu del interlocutor o por respetu d'edá o estatus (xefe, policía, políticu). Sicasí, úsase tu o vos cuando esiste familiaridá con él o como amuesa d'igualdá o proximidá personal: nel tratu con familiares, amigos, inclusive con desconocíos que tienen la nuesa edá o colos cualos tenemos dalgún venceyu social o profesional (ente profesores, médicos, políticos, etc.).

En delles zones de Hispanoamérica, como casi tol interior de Colombia, en Costa Rica y delles zona d'Ecuador y Panamá , l'usu descritu enantes vese modificáu polo que denominemos ustedeo informal. En munchos falantes de les rexones enantes citaes, nun s'usa tu nin vos y el interlocutores tratar de usté en cualquier situación, sía formal o informal; falar de usté a los amigos, los padres a los fíos, inclusive a los animales y los mesmos falantes falando consigo mesmos. Nestes zones, la formalidá yá nun vien espresada por usté y surdieron nueves fórmules pa espresar respetu o formalidá escontra l'interlocutor, como por casu l'empléu del vocativu señor/a al entamu de la oración: Señor, ¿póngo-y dos o trés?.

Contrariamente a lo qu'asocede col ustedeo informal colombianu o costarricense, nel español caribeñu y ente les nueves xeneraciones d'España (quiciabes n'otres rexones tamién) surdió un usu estensivu del tu en situaciones qu'enantes esixíen usté. Por esti motivu, güei ye normal nestos países que los fíos dirixir de tu a los sos padres, a los sos güelos, tíos, inclusive a los sos maestros y frecuentemente a los desconocíos, entá ensin haber complicidá xeneracional o social aparente. N'España, por casu, ye común que la conversación empiece con un usté que se resuelve nun tu a les poques frases. Pa estos falantes, el tutéu ta desprovistu de les connotaciones negatives qu'anguaño s'acomuñar al pronome usté en dellos llugares: +edá avanzada, +distancia, escesiva formalidá ya inclusive desigualdá (yá que s'emplega de baxo escontra riba, pero non siempres ye recíprocu). Per otru llau, siquier na Península, el tu llegó a simbolizar la fala de les xeneraciones nueves y adquirió un matiz d'igualdá y modernidá que contribúi a mover una gran parte de los usos tradicionales de usté. En Costa Rica el tutéu ye mal vistu y amonestado socialmente, y el so usu ye esclusivu de los estranxeros.

Ustedeo en plural

Voseo, tutéu, ustedeo informal

Ustedes informal vs vós

En toa Hispanoamérica "ustedes" ye'l pronome de segunda persona plural, ente que n'España peninsular esta forma acútase solamente pal tratu cortés y na fala informal emplégase'l pronome "vós", sacante en delles zones d'Andalucía, onde "ustedes" ye tamién informal.

De normal conxúgase como si fora 3ª persona del plural (ustedes amen), sacante rares ocasiones nel sur d'España y nes islles Canaries. En ciertes zones rurales de La Palma y La Gomera, en Canaries, sobreviven dos tipos de formes arcaiques, conxugaes con 2ª persona del plural magar usar ustedes (ustedes amáis) y el vaivos, qu'equival a ustedes se o vós vos (Vaivos van a correr; Ustedes van a correr). Comoquier, dambes formes nun son comunes nel falar cotidianu.

Queda, por tantu llindáu l'usu del pronome personal de 2ª persona del plural vos. Nel so llugar usa'l les (3ª p. pl.). Exemplu: Quiero decirles = Quiero deciros. Tamién s'acuta'l posesivu el vuesu / vuesa; ye más avezáu l'usu del el so (d'ustedes o ellos). Exemplu: "¿Ye ésta el so casa (la d'ustedes)?".

Ver tamién

• Tutéu (gramática)
• Voseo

Referencies