Ver la fonte de Sanhaya

{{ficha de grupu humanu}}
Los '''Sanhaya''' (n'[[idioma árabe|árabe]]: صنهاجة Ṣanhāğah, en [[idioma bereber|bereber]]: Iẓnagen), '''Sanhadja''' (forma francesa) o '''Sanhaja''' (forma inglesa), fueron un conxuntu de [[tribu|tribus]] [[Etnia bereber|bereberes]], aliaes nuna confederación na zona del [[Magreb]] colos [[Zanata]] y [[Masmuda]]; de la pallabra portuguesa Sanaga que daba nome al ríu del mesmu nome deriva'l nome de [[Senegal]]. El significáu de la pallabra en bereber significa "xente de los oasis". La so forma en singular ye '''Aznag''', usáu como apellíu bastante común por munchos en dellos países del Norte d'África.

Tiense constancia de la so esistencia nel [[1000 e.C.]], cuando migraron, posiblemente, de la zona norte-central d'[[África]] escontra l'este. L'usu del [[camellu]] foi fundamental pa conquistar los territorios y mover escontra'l sur a muncha de la población negra qu'habitaba la zona. El nome de los modernos [[idioma zenaga|zenaga]] derivaría de formar bereber ''iznagen'' pa los Sanhaya.

== Historia ==
Instaláronse, probablemente en redol al sieglu {{SIEGLU|III}} y emburriaos polos romanos, na zona noroccidental d'El Sáḥara, xunto colos sos tradicionales rivales, los bereberes [[Zenata|cenetes]].{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|pp=43-44}} Movieron del territoriu a les poblaciones de piel más escuro, los [[haratin]], que lo apoderaren hasta entós.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=44}} Nesta migración tuvo gran importancia l'empléu del camellu, que s'introdució per primer vegada nesta rexón.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=44}} La meyora siguió fundamentalmente la direición nordés-suroeste, paralela al gran macizu montascosu del [[Atles (cordal)|Atles]] y algamó el [[ríu Níxer]].{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=44}} Ocupaben pos, hasta la llegada de les tribus [[Islam|islámiques]], el noroeste d'[[El Sáḥara]] y [[Sudán (rexón)|Sudán]] hasta la desaguada del [[ríu Senegal]] pel sur y parte de [[Níxer]]. 

Engarraos al [[Imperiu de Ghana]] de los [[soninké]], llegaron a arrampuña-y la población d'[[Audagost]], que fixeron la so capital.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=44}} Islamizados someramente, emplegaron la motivación relixosa pa siguir les guerres colos Estaos negros de la zona, anque estes guerres teníen tamién motivos de seguridá y económicos.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=44}} La so actividá principal yera la cría de ganáu y la participación nes rutes comerciales transaharianas, que n'ocasiones tamién asaltaben.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|pp=44-45}} Les tribus rivales de los cenetes y [[Masmuda|masmudíes]], bloquiaben el so accesu a les tierres marroquines y a les camperes del Atles.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=45}}

Subdividir en diversos grupos qu'ocupaben zones axacentes: los Refileru yeren los más septentrionales y ocupaben los oasis del Bani; los Targa topábense xunto al [[ríu Draa]]; los Gudala atopábense xunto al mar, pero mover ente'l Draa y [[Siyilmasa]]; los Masufa enseñoriaben ente esta y los territorios de Ghana; los Lamta percorríen la zona del [[ríu Los sos|Los sos]] y, a mediaos del sieglu {{SIEGLU|XI}}, apoderaben los oasis del [[monte Bani]] y el valle de la rambla del Nun; los Lamtuna, que percorríen la zona ente'l Draa el Níxer, yera la más meridional y la más importante ente los sieglos {{SIEGLU|IX}} y {{SIEGLU|XI}}.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=45}} Nesi periodu, formaron una confederación los Lamtuna, Gudala y Masufa.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=45}}

Nel [[sieglu IX]] asitiáronse tamién na [[cordal del Atles]], nos montes del [[Rif]], na mariña atlántica del actual [[Marruecos]] y zones d'[[Arxelia]]. D'elles baxen les dinastíes [[Ziríes|zirí]] y [[Hammudíes|hammudí]] que controlaron [[Ifriqiya]] hasta'l [[sieglu XII]] y que gobernaríen les [[taifas]] de [[Taifa de Granada|Granada]], [[Taifa de Málaga|Málaga]] y [[Taifa d'Alxecires|Alxecires]] hasta que fueron conquistaes polos [[almorávide]]s.

Nos entamos del [[sieglu IX]], la confederación controló les zones de camín de les caravanes transaharianas escontra'l Sudán y arrampuñaron al [[Imperiu de Ghana]] de los [[soninké]] la importante ciudá comercial d'[[Audagost]], onde instalaron la capital de la lliga tribal.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|pp=46-47}} Nel sieglu siguiente, la confederación entró en crisis, que dexó a los reinos negros del sur refaese y acosar a les tribus cenhegíes.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|pp=47-48}} A principios del sieglu {{SIEGLU|XI}} y p'enfrentase a esti peligru, restauróse l'alianza de los trés tribus mauritanes.{{harvnp|Bosch Vilá|Molina López|1998|p=48}}

Aliar colos [[almorávides]] a mediaos del [[sieglu XI]] participando con ellos na conquista de Marruecos, oeste d'Arxelia, sur d'[[España]] y l'[[Imperiu de Ghana]]. Participaron na [[guerra de Char Bouba]] contra les invasiones de tribus árabes a mediaos del [[sieglu XVII]], onde fueron derrotaos. De los enfrentamientos colos [[Beni Hassan]] nesta guerra surdieron dellos mestizajes a los que s'atribúi ser los antepasaos de los [[saḥarianu|saḥarianos]].

Cola espansión pol [[Magreb]] de los [[Banu Hilal]], fueron gradualmente arabizados. Munches de les tribus que perviven nes zones d'antiguos asentamientos de los Sanhaya heredaron parte de la so cultura na zona noroccidental d'[[África]].

== Ver tamién ==
* [[Kusaila|Aksil]]
* [[Abdallah ibn Yasin]]

== Referencies ==
{{llistaref|2}}

== Bibliografía ==
*{{cita llibru |apellíu= 
Bosch Vilá
|nome= Jacinto |enllaceautor=Jacinto |apellíu2=
 
Molina López
|nome2=Emilio |títulu=
Los almorávides
|idioma= castellanu
|añu= 1998
|editorial=Editorial Universidá de Granada |isbn=
9788433824516
|páxines=362
|url=
}}

== Enllaces esternos ==
* [https://web.archive.org/web/20130329013939/http://www.afrol.com/es/especiales/13397 Hestoria d'El Sáḥara Occidental], en Afrol News.
* (n'inglés) [https://web.archive.org/web/20070329073127/http://www.mincom.gov.ma/english/generalities/history/history.html Historia de Marruecos]. Páxina oficial del Gobiernu marroquín.
* (en francés) . Khalid Mouna. Universidá de París.
* (n'inglés) [http://www.fsmitha.com/h3/h15-af.htm African Empires], Frank Y. Smitha.










{{Tradubot|Sanhaya}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Pueblos bereberes]]
[[Categoría:Imperiu almorávide]]
[[Categoría:Etnies de Ghana]]
[[Categoría:Etnies d'Arxelia]]
[[Categoría:Etnies de Marruecos]]
[[Categoría:Etnies de Mauritania]]
[[Categoría:Etnies de Sáḥara Occidental]]
[[Categoría:Sanhaya]]
[[Categoría:Etnies de Sudán]]