Rubus idaeus

De Wikipedia
Rubus idaeus
artimoral
Clasificación científica
Reinu: Plantae
División: Magnoliophyta
Clas: Magnoliopsida
Orde: Rosales
Familia: Rosaceae
Subfamilia: Rosoideae
Tribu: Rubeae
Xéneru: Rubus
Subxéneru: R. subg. Idaeobatus
Especie: Rubus idaeus
L
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]
Artimores, crudes
Tamañu de porción
Enerxía 47 kcal 196 kJ
Carbohidratos 11.94 g
 • Zucres 4.42 g
 • Fibra alimentaria 6.5 g
Grases 0.65 g
Proteínes 1.20 g
Agua 85.75 g
Retinol (vit. A) 2 μg (0%)
Tiamina (vit. B1) 0.032 mg (2%)
Riboflavina (vit. B2) 0.038 mg (3%)
Niacina (vit. B3) 0.598 mg (4%)
Vitamina B6 0.055 mg (4%)
Vitamina C 26.2 mg (44%)
Vitamina E 0.87 mg (6%)
Vitamina K 7.8 μg (7%)
Calciu 25 mg (3%)
Fierro 0.69 mg (6%)
Magnesiu 22 mg (6%)
Fósforu 29 mg (4%)
Potasiu 151 mg (3%)
Sodiu 1 mg (0%)
Cinc 0.4 mg (4%)
% de la cantidá diaria encamentada p'adultos.
Fonte: Artimores, crudes na base de datos de nutrientes del USDA.
[editar datos en Wikidata]

L'artimoral[1] (Rubus idaeus) ye una especie del xéneru Rubus nativa d'Europa y norte d'Asia.

Artimora negra. Acuarela (1893).

Descripción[editar | editar la fonte]

Trátase d'un arbustu perenne d'ente 1,5 y 2,5 m d'altor. Crez con mayor frecuencia n'escamplaes de montes o praos, cuantimás onde'l fueu o les baltes dexaron un espaciu abiertu por qu'espollete esta colonizadora comenenciosa. Ye de bon cultivu y tien enclín a estendese nun siendo que la caltenga so control. Prefier suelos fondos y ácidos, pos los caliares producen clorosis.

El so frutu ye conocíu col mesmu nome que la planta y consiste nuna polidrupa de sabor fuerte y duce. L'artimora fructifica a finales de branu o principios de seronda. Esta fruta del monte ye paecida a la mora, pero más pequeña y blandia.

L'artimora negra (Rubus occidentalis) y l'artimora azul (Rubus leucodermis) son naturales d'América. N'Asia (dende la India hasta China) esisten alredor de 180 tipos d'artimores inda non catalogaos.

Anguaño esisten dos crucies de R. idaeus con especies americanes R. occidentalis. D'estes cruces llográronse distintes variedaes p'ameyorar la producción de frutu, que llega a los dos colleches añales (floriamientu de primavera y braniza).

Artu moral con flores.
Artu moral inmaduru.

L'artimora mariella afaise fácilmente a zones húmedes, creciendo xeneralmente en campos, zones pantanoses y en montes claros. Ye consumida davezu en países escandinavos. Presenta tres variedaes: goldie, amber y fallgold.

Propiedaes[editar | editar la fonte]

Ente otros nutrientes, les sos frutes contienen cantidaes considerables d'acedu elágico, una sustancia que podría ser beneficiosa na quimioprevención de ciertos tipos de cáncer. Les artimores escures (negres y azules) contienen cantidaes considerables d'antocianina –igual que l'acedu elágico, un biofenol– que s'aplica contra los radicales llibres d'osíxenu, los que provoquen la dexeneración de célules y de los órganos en mamíferos. Estudios de la Ohio State University empobinaos pol profesor Gary Stoner llevaron a la presentación d'una solicitú de patente nos Estaos Xuníos (USPTO), respectu de los usos del ácidu elágico y la antocianina pa combatir la dexeneración d'órganos y distintos tipos de cáncer.

Un tazón con artimores recién collechaes

Química[editar | editar la fonte]

La vitamina C y los compuestos fenólicos tán presentes nes artimores coloraes. En particular, les antocianinas cianidina-3-sophorosida, cianidina-3-(2 (G) -glucosylrutinoside) y cianidina-3-glucósido, los dos elagitaninos sanguiin H-6 y lambertianina C tán presentes xunto con niveles de traces de flavonoles, acedu elágico y hidroxicinamato.[2]

Los compuestos polifenólicos de les granes d'artimora tienen efeutos antioxidantes in vitro,[3][4] pero nun tienen efeutu antioxidante demostráu nos seres humanos.[5] A pesar de les cetonas d'artimora que s'atopen nos aceites de granes comercialícense como que tienen beneficios pa baxar de pesu,[6] nun hai evidencia clínica d'esti efeutu nos seres humanos.[7]

Taxonomía[editar | editar la fonte]

Rubus idaeus describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 492–493. 1753.[8]

Etimoloxía

Rubus: nome xenéricu que remanez del llatín que significa ‘artu’ o ‘artimora’ o de ruber ‘colloráu’.[9]

idaeus: epítetu llatín que significa "del monte Día"[10]

Variedaes
Sinonimia
  • Batidaea escurre (L.) Nieuwl.
  • Batidaea strigosa subsp. itascica Greene
  • Batidaea vulgaris Nieuwl.
  • Batidea peramoena Greene
  • Rubus acanthocladus Borb s
  • Rubus buschii (Rozanova) Grossh.
  • Rubus chrysocarpus Čelak. ex Gyer
  • Rubus × euroasiaticus Sinkova
  • Rubus fragrans Salisb.
  • Rubus frambaesianus Lam.
  • Rubus glaber Mill. ex Simonk.
  • Rubus greeneanus L.H.Bailey
  • Rubus leesii Bab.
  • Rubus obtusifolius Willd.
  • Rubus sericeus Gilib.
  • Rubus strigosus var. caudatus B.L.Rob. & J.Schrenk
  • Rubus vulgatus Rozanova[11]

Nome común[editar | editar la fonte]

Esta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés col nome común artimoral[1].

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. 1,0 1,1 URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
  2. Mullen, W.; Stewart, A. J.; Lean, M. Y.; Gardner, P.; Duthie, G. G.; Crozier, A. (2002). "Effect of freezing and storage on the phenolics, ellagitannins, flavonoids, and antioxidant capacity of red raspberries". Journal of agricultural and food chemistry 50 (18): 5197–5201. doi:10.1021/jf020141f. PMID 12188629. edit
  3. Godevac D, Tesević V, Vajs V, Milosavljević S, Stanković M., 2009. Antioxidant properties of raspberry seed extracts on micronucleus distribution in peripheral blood lymphocytes. Food Chem Toxicol. 47(11):2853-2859
  4. Aiyer HS, Kichambare S, Gupta RC 2008. Prevention of oxidative DNA damage by bioactive berry components. Nutr Cancer. 60(Suppl 1):36-42
  5. «New Roles for Polyphenols. A 3-Part report on Current Regulations & the State of Science». Nutraceuticals World. Rodman Media. Consultáu'l 11 d'abril de 2013.
  6. «The Sweet Taste of Weight Loss». Ohio State University Food Innovation Center (2014). Consultáu'l 3 Sep 2014.
  7. «Raspberry Ketone». WebMD.
  8. «Rubus idaeus». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 26 de setiembre de 2014.
  9. En Nomes Botánicos
  10. N'Epítetos Botánicos
  11. «Rubus idaeus». The Plant List. Consultáu'l 26 de setiembre de 2014.

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  1. CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.
  2. Flora of China Editorial Committee. 2003. Flora of China (Pittosporaceae through Connaraceae). 9: 1–496. In C. Y. Wu, P. H. Raven & D. Y. Hong (eds.) Fl. China. Science Press & Missouri Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.
  3. Great Plains Flora Association. 1986. Fl. Great Plains i–vii, 1–1392. University Press of Kansas, Lawrence.
  4. Hitchcock, C. H., A.J. Cronquist, F. M. Ownbey & J. W. Thompson. 1961. Saxifragaceae to Ericaceae. Part III: 614pp. In C. L. Hitchcock Vasc. Pl. Pacif. N.W.. University of Washington Press, Seattle.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]