Ver la fonte de Reinu viquingu de York

{{Ficha d'estáu desapaecíu |nome_oficial
= <small>Reinu de York<br /><small>([[Idioma castellanu|castellán]])</small><br />Jórvík<br /><small>([[Nórdicu antiguu]])</small></small>
|nome_completu = <small> </small>
|nome_común = Reinu viquingu de York
|continente = Europa |forma_de_gobiernu =
Monarquía |yera =
 
|añu_entamu = 866
|añu_fin = 954
|eventu_empecipio = 
|eventu_fin = 
|fecha_entamu = 
|fecha_fin = 
|eventu_posterior1 = 
|fecha_eventu_posterior1 = 
|p1 = Northumbria
|bandera_p1 = Flag of Northumbria.png
|s1 = Reinu d'Inglaterra |bandera_s1
 = Flag of England.svg
|s2 = 
|bandera_s2 = 
|imaxe_bandera = 
|bandera Habsburgo = Bandera Raven
|imaxe_escudu = 
|escudu 1915 = 
|mapa = Kingdom_of_Jorvik.png
|aclaración_mapa = 
|capital = [[York]]
|lema_nacional = 
|himnu_nacional = 
|idioma_principal = [[llingües britóniques|Britónicu]]<br />[[Nórdicu antiguu]]
|idioma_non_oficial = 
|relixón = [[paganismu nórdicu]]
|moneda = 
|título_líder = 
|añu_líder1 = 
|líder2 = 
|añu_líder2 = 
|dato_año1 = 
|dato_superficie1 =
|dato_población1 = 
|dato_año2 = 
|dato_superficie2 = 
|dato_población2 = 
|miembru_de =
|notes = 
}}

El '''reinu viquingu de York''' o '''Jórvík''' foi un antiguu estáu d'Europa qu'esistió nel periodu dende'l [[866]] hasta'l [[954]].<ref>{{cita publicación|url=http://www.britannia.com/history/monarchs/york.html|editorial=Britannia.com|títulu=Guthfrith I Hardicnutson Norse King of York|fecha=[[24 d'ochobre]] [[2007]]}}</ref><ref>{{cita publicación|url=http://www.historyfiles.co.uk/KingListsBritain/EnglandYork.htm|editorial=HistoryFiles.co.uk|títulu=The Scandinavian Kingdom of York / Jorvik|fecha=[[24 d'ochobre]] 2007}}</ref> Los [[viquingos]] orixinarios de [[Dinamarca]] establecieron un potente estáu na islla de [[Gran Bretaña]] con capital en [[York]], que nun principiu se llamó Jórvik. La rexón en redol a esta ciudá conocióse como [[Danelaw]], términu que s'aplicó tamién a la xurisdicción detentada polos daneses mientres la segunda metá del [[sieglu X]].<ref>Magnusson, Magnus (1980) ''Vikings'', New York: Elsevier-Dutton Publishing Co., Inc. p. 145</ref>

Territoriu tamién conocíu como la '''York Escandinava''', términu usáu polos historiadores pa identificar al [[reinu de Northumbria]] a finales del sieglu IX y primer metá del sieglu X, mientres la dominación [[Escandinavia|escandinava]]sobremanera sol reináu de los [[reis viquingos]].

== Etimoloxía ==
El nome '''Jórvík''' ye una [[nórdicu antiguu|escandinavización]] de ''Eoforwic'', que ye'l nome en [[inglés antiguu]] de la capital de Northumbria conocida como York nel sieglu X.<ref>Nicholas Higham, M. J. Ryan (2013), ''The Anglo-Saxon World'', [[Yale University Press]], ISBN 0300195370, p. 374.</ref> El prefixu ''jór-'' en [[nórdicu antiguu]] vien de la pallabra ''jofurr'' que tien el mesmu significáu del inglés antiguu, ''eofor'' ([[xabalín]] o [[caudiellu]]). El sufixu ''wic'' procede del [[Idioma protoindoeuropéu|protoindoeuropéu]] y significa ''campamentu'' o ''asentamientu'' (en [[llatín]]: ''vicus''), reemplazáu pol nórdicu antiguu ''vík'' (puertu o badea). El sentíu de la pallabra, poro, pa los escandinavos sería: ''«puertu del caudiellu o de los caudiellos»''.

== Xeografía ==
El territoriu del reinu viquingu entendía gran parte del norte d'[[Inglaterra]], con fronteres siempres en constante camudo por cuenta de les guerres con [[Wessex]]. Jórvik taba bien venceyada a otru territoriu viquingu n'[[Irlanda]], el [[reinu de Dublín]] mientres esi periodu.

== Historia ==
York foi fundada polos [[Imperiu romanu|romanos]] como [[Castru (fortificación)|fortaleza]] y bautizada ''[[Eboracum]]'', más tarde ocupada y alicada polos [[anglosaxones]] como'l [[emporiu]] comercial de ''Eoforwic''. La primer incursión viquinga conocida foi en payares de 866 y liderada por [[Ivar el Deshuesado]], unu de los fíos del llexendariu [[Ragnar Lodbrok]] y unu de los caudiellos qu'encabezaron la conquista d'Inglaterra col [[gran exércitu paganu]] polos cronistes anglosaxones, que dende [[Reinu d'Estanglia|Anglia Oriental]] coló escontra'l norte, sofitáu por caballos que llograron mientres la retirada del rei [[Edmundo Mártir]] mientres la [[guerra civil]] ente aspirantes pol tronu del [[anglos|reinu anglu]] de [[Northumbria]] y los territorios de [[Bernicia]] y [[Reinu de Deira|Deira]]. Tres una [[tregua]], el anglosaxones xunieron les sos fuercies pero fueron incapaces de reconquistar York en marzu de 867 y tres la derrota Deira someter al control danés obligando a la corte de Northumbria a escapar y atopar abellugu en Bernicia. Sicasí una turniada viquinga contra [[Mercia]] fracasó y tolos esfuercios contra [[Wessex]] nun collecharon los frutos esperaos pola fuerte oposición del rei [[Etelredo I]] y el nuevu príncipe [[Alfredo'l Grande|Alfredo]]. Paez que l'arzobispu de York collaboró colos viquingos, polo que foi espulsáu temporalmente cuando los northumbrianos recuperaron la ciudá en 872; más tarde recuperó la so plaza que caltuvo hasta la so muerte. El rei viquingu [[Guthred de Jórvik|Guthred]] foi soterráu na catedral de York, un indicativu que l'arzobispu y el monarca viquingu llegó a un entente como suxer l'historiador Richard Hall.<ref>"A kingdom too far: York in the early tenth century", in N.J. Higham and D.H. Hill, ''Edward the Elder, 899-924'', 2001:188.</ref> 
[[Ficheru:Coin of Eric Bloodaxe Norse king of York 952 954.jpg|thumb|180px|left|Moneda de York mientres el reináu de Erik Hachu Sangrientu (952-954).]]
Toles monedes viquingues paez que s'acuñaron en York, una señal de la escelente situación económica como imán comercial de Northumbria na dómina. La importancia de York fixo patente cuando'l caudiellu [[Guthrum I d'Estanglia|Guthrum]] dirixó la so atención a [[Reinu d'Estanglia|Anglia Oriental]] mientres Halfdan Ragnarsson tomó'l poder nel añu 875.<ref>{{cita llibru |apellíos=Haywood |nome=John |títulu=The Penguin Historical Atlas of the Vikings |editorial=Penguin |añu=1995 |isbn=0-14-051328-0}}</ref>

Los gobernantes daneses procedentes de [[Xutlandia]], reinu de [[Gorm el Vieyu]], establecer nel [[reinu d'Estanglia]]. [[Los cinco burgos de Danelaw]] siguíen les mesmes bases del [[reinu de Lindsey]] y les llendes usábense como un tipu de fronteres ente cada reinu. [[Canutu II de Dinamarca|Canutu'l Grande]] más tarde «reinstituyó» una dinastía [[noruega]] de [[jarl]]s en Northumbria, con [[Eiríkr Hákonarson]], mientres caltuvo otra dinastía [[Dinamarca|danesa]] en Anglia Oriental con [[Thorkell l'Altu]]. Tol norte d'Inglaterra siguiría siendo una fonte d'intrigues de palaciu pa los noruegos hasta la muerte de [[Harald III de Noruega]] na [[batalla de Stamford Bridge]] en 1066 previa a la [[batalla de Hastings]] y la [[conquista normanda d'Inglaterra]].

L'allugamientu de ''[[Konungsgurtha]]'' (en [[nórdicu antiguu]] significa la ''Corte del Rei''), atópase rexistrada a finales del sieglu XIV como área darréu esterior de la ''porta principalis sinistra'', la puerta occidental del acantonamientu [[Imperiu romanu|romanu]] qu'inda se caltién nel día de güei en King's Square, [[Ainsty]], [[Yorkshire]]. Quiciabes indicaba una residencia real viquinga sobre los restos de la fortaleza romana.<ref>Richard Hall, ''Viking Age archaeology'', 1995:28; Richard Hall, "A kingdom too far: York in the early tenth century", in N.J. Higham and D.H. Hill, ''Edward the Elder, 899-924'', 2001.</ref> 

El reinu viquingu foi absorbíu por [[Inglaterra]] en 954 tres la derrota d'[[Erico I de Noruega]] na [[batalla de Stainmore]]. Tres l'anexón de Jórvik a Northumbria, sol gobiernu del [[casa de Wessex|conde de Wessex]], el títulu de rei de Jórvik sonaba redundante y foi sustituyíu por "conde de York", en 960. La perda d'independencia política de Jórvik nun significó una alteración de la situación económica y l'ésitu commercial llográu: hacia l'añu 1000, la crecedera urbana foi espectacular, superáu solo por [[Londres]]. Anque dalgunos de los condes de York fueron nórdicos como los reis de Jórvik, fueron asocedíos por [[normandos]] tres la conquista. [[Guillermu I d'Inglaterra|Guillermu I el Conquistador]] acabó coles últimes muertes d'independencia na rexón y estableció guarniciones militares na ciudá. El condáu de York foi abolíu por [[Enrique II d'Inglaterra]].

== Gobernantes de Jórvik ==
{| {{tablaguapa}} cellpadding=2 cellspacing=2
|- bgcolor=#cccccc
! Rei!!Reináu!!Detalles
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Ecgberht I de Northumbria]]||align=center|[[867]] - [[872]]||Rei títere de los viquingos
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Ricsige de Northumbria]] ||align=center|[[872]] - [[876]]||Derrocáu polos viquingos
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Ecgberht II de Northumbria]]|| align=center|[[876]] - 878||
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Guthred de Jórvik|Guthred]] ||align=center|[[878]] - [[895]]||Viquingu
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Jarl Sichfrith]]||align=center|895 - [[899]]||Viquingu<ref>{{Obra citada |last=Downham |first=Clare |títulu=Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014 |location=Edinburgh |publisher=Dunedin |añu=2007 |isbn=1-903765-89-0 |oclc=163618313}} p. 79</ref>
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Canutu de Jórvik|Knútr]]||align=center|899 - 900||Viquingu (Jarl Sichfrith y Canutu pudieron rexentar xuntos parte o tol periodu ente [[895]] y [[900]])
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Æthelwold de Wessex]] || align=center|[[900]] - [[902]]||
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Eowils y Halfdan]] ||align=center|902 - [[910]]||Posible [[diarquía]] viquinga.<ref>{{Obra citada |last=Downham |first=Clare |títulu=Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014 |location=Edinburgh |publisher=Dunedin |añu=2007 |isbn=1-903765-89-0 |oclc=163618313}} p. 87</ref> Ye probable que Ingwær, un hermanu de Æthelwold de Wessex, gobernara una parte del reinu.
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Eadwulf II de Northumbria]] ||align=center|m. [[913]]||<ref>{{Obra citada |last=Downham |first=Clare |títulu=Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014 |location=Edinburgh |publisher=Dunedin |añu=2007 |isbn=1-903765-89-0 |oclc=163618313}} p. 88</ref><ref>{{Obra citada |last=Woolf |first=Alex |author-link=Alex Woolf |títulu=From Pictland to Alba, 789–1070 |añu=2007 |series=The New Edinburgh History of Scotland |publisher=Edinburgh University Press |location=Edinburgh |isbn=0-7486-1234-5 |oclc=123113911}} p. 139</ref>
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Ealdred de Northumbria]] ||align=center|[[913]]- [[918]]||Solo reinó sobre una pequeña parte del territoriu, la mayor parte taba baxu dominiu viquingu
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Ragnall ua Ímair]]||align=center|[[914]] - [[921]]||Viquingu [[envierno-nórdicu]] qu'apoderó gran parte de Northumbria antes de ser rei de Jórvik en 918
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Sitric Cáech]] ||align=center|921 - [[927]]||Viquingu envierno-nórdicu, tamién monarca del [[reinu de Dublín]]
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Athelstan]] ||align=center|927 - [[939]]||
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Olaf III Guthfrithson]]||align=center|939 - [[941]]||Viquingu envierno-nórdicu, tamién monarca del reinu de Dublín
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Amlaíb Cuarán]]||align=center|941 - [[944]]||Viquingu envierno-nórdicu, tamién monarca del reinu de Dublín
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Ragnall mac Gofrith]] ||align=center|[[943]] - 944||Viquingu envierno-nórdicu que gobernó en [[diarquía]] con Amlaíb Cuarán
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Edmundo I d'Inglaterra]] ||align=center|944 - [[946]]||
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Erico I de Noruega|Eirík Hachu Sangrientu]]|| align=center|[[947]] - [[948]]||Rei viquingu noruegu. Ver tamién [[Eirík de Jórvik]]
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Amlaíb Cuarán]]|| align=center|[[949]] - [[952]]||(restauráu) 
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Erico I de Noruega|Eirík Hachu Sangrientu]]|| align=center|952 - 954|| (restauráu) 
|- bgcolor=#EFEFEF 
|align=center| [[Edred]]|| align=center|[[954]] - ¿||
|-
|}

== Remortines ==
Ente 1070 y 1085 hubo intentos ocasionales de recuperar Jórvik poles fuercies viquingues daneses, pero nenguna d'eses tentatives tuvo ésitu pa materializase nuna renacencia del Reinu viquingu de York.<ref>{{cita noticia|url=http://www.viking.no/y/england/york/rulers_of_jorvik.html|editorial=Viking.non|títulu=The Rulers of Jorvik (York)|fecha=24 d'ochobre de 2007}}</ref>

El títulu Duque de York, [[par (títulu)|títulu nobiliariu]] de [[Gran Bretaña]], foi creáu en 1341 pero xunir a la corona cuando'l cuartu duque convertir en [[Eduardu IV d'Inglaterra]]. Arriendes d'ello, el títulu de Duque de York, concedióse al segundu fíu del monarca.

== Ver tamién ==
* [[Estandarte del cuervu]]
* [[Gran exércitu paganu]]
* [[Los cinco burgos de Danelaw]]
* [[Uí Ímair]]

== Referencies ==
{{llistaref|2}}

== Bibliografía ==
* D. M. Palliser (2014), ''Medieval York: 600-1540'', OUP Oxford, ISBN 0191667579

== Enllaces esternos ==
* [http://www.britannia.com/history/york/yorkhist4.html Brenda Ralph Lewis & David Nash Ford, "York: Viking Times"]
* [http://www.britannia.com/history/saxontime3.html Timeline of Anglo-Saxon England]







{{Tradubot|Reino vikingo de York}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Reinos viquingos d'Inglaterra]]
[[Categoría:York]]
[[Categoría:Estaos sumíos d'Inglaterra]]
[[Categoría:Estaos y territorios fundaos en 866]]
[[Categoría:Estaos y territorios sumíos en 954]]
[[Categoría:Reis viquingos de York| ]]