Saltar al conteníu

Piedra, papel o tisoria

De Wikipedia
Piedra, papel o tisoria
Xéneru juego simultáneo (es) Traducir, xuegu de suma cero y Sansukumi-ken (en) Traducir
Xugadores mín: 2, mín: ensin valor
Obres derivaes rock-paper-scissors-lizard-Spock (en) Traducir y rock-paper-scissors-well (en) Traducir
Emplega gesto manual (es) Traducir y Toma de decisiones
[editar datos en Wikidata]
Esquema de «piedra, papel o tisoria». Cada elementu vence a unu de los otros dos, y de la mesma ye vencíu por unu d'ellos.

Piedra, papel o tisoria, conocíu tamién como cachipún, jankenpón, dum-kin-voi, yan ken po, pin pon papes, chis bun papes, hakembó, How-are-you-speak o kokepon, ye un xuegu infantil, un xuegu de manes nel qu'esisten tres elementos. La piedra que vence a la tisoria rompiéndola, la tisoria que vence al papel cortándolo y el papel que vence a la piedra envolubrándola, dando llugar a un círculu o ciclu zarráu (vease bucle estrañu), que caracteriza al xuegu. Utilizar con muncha frecuencia pa decidir quién de dos persones va faer daqué, tal que se fai dacuando usando una moneda, o pa dirimir dalgún asuntu (vease voláu).

Distintos nomes del xuegu

[editar | editar la fonte]

En Xapón, Perú, Brasil, Paraguái y en dellos países conózse-y como jan-ken-po (じゃんけん?). En Méxicu, ye conocíu como «piedra, papel o tisoria», y nel pasáu conocióse-y inclusive con un nome n'inglés: "How-are-you? Speak!", y en delles partes del país «boy scout». N'Arxentina, Colombia, Ecuador, España, República Dominicana, Uruguái y Venezuela suelse llamar «Piedra, papel o tisoria».[ensin referencies]

El motivu de qu'en dellos países de Suramérica use la mesma nomenclatura qu'en Xapón ye que los italianos y otros europeos descendientes d'inmigrantes xaponeses acostumen a xugalo tal que lo enseñaron los sos güelos. Cántase jin, kon, y llánzase la mano diciendo ¡poop!. En Chile, dio llugar a ca-chi-pún. En Paraguái, llámase Hakembó.[ensin referencies]

En Corea del Sur, denominar gawi-bawi-bo, 가위바위보 (tisoria-piedra-papel) o mook-chi-pa, 묵지빠 (piedra-tisoria-papel).[ensin referencies]

N'Alemaña, denominar Schere, Stein, Papier.

Cómo se xuega

[editar | editar la fonte]
Cada unu de los trés elementos que se formen coles manes: piedra, papel y tisoria (de izq. a der.).

Los xugadores cunten xuntos «1, 2, 3..., ¡piedra, papel o tisoria!»; o bien «¡Jan, ken, pon!»; o «¡Ca, chi, pun!»; o direutamente «piedra, papel y ¡tisories!». Y xusto al acabar amuesen toos coles mesmes una de les sos manes, de cuenta que puede trate l'elementu que cada unu escoyó:

  • Piedra: un puñu zarráu.
  • Papel: tolos deos estendíos, cola palma de la mano de llau, mirando escontra baxo o escontra riba; en delles variantes, asítiase la mano en forma de garra o bolsa envolvente.
  • Tisoria: furabollos y corazón estendíos y separaos formando una "V".

L'oxetivu ye vencer al oponente escoyendo l'arma que gana, según les siguientes regles:

  • La piedra entartalla la tisoria. (Gana la piedra.)
  • La tisoria corta'l papel. (Gana la tisoria.)
  • El papel envolubra la piedra. (Gana'l papel.)
  • En casu d'empate (que dos xugadores escueyan el mesmu elementu o que trés xugadores escueyan cada unu un oxetu distintu), xuégase otra vegada.

Dacuando, esto repitir hasta qu'unu de los xugadores gana dos veces de trés, o trés de cinco, según alcordárase primeramente, y va ser entós el vencedor del xuegu.

Estratexes

[editar | editar la fonte]

La estratexa ente xugadores humanos inclúi l'usu de la psicoloxía pa tratar de predicir o influyir el comportamientu del adversariu. Considérase aceptable l'usu de la fala col enfotu de despistar o engañar.[ensin referencies]

La forma óptima de xugar matemáticamente (acordies cola teoría de xuegos) amenorgar a un problema d'eleición aleatoria y, poro, el xuegu puede considerase trivial nesi sentíu, si xuégase esaniciando la psicoloxía, como un ordenador. Pero «óptimo» nesi sentíu significa namái «imposible de ser derrotáu más de lo que podría esperase estadísticamente», lo cual nun implica qu'una estratexa aleatoria sía la meyor pa consiguir ventaya frente a un contrincante subóptimo. Ello ye que si l'oponente ye humanu o un programa non aleatoriu, ye casi seguro que xuegue de forma subóptima, de cuenta que una estratexa modificada afechiscamente puede esplotar esta debilidá.[ensin referencies]

Perry Friedman demostró col programa Roshambot cómo ganar fácilmente a dellos xugadores humanos. N'agostu del 2001, ganó una competición de 800 $ contra siete oponentes, incluyendo a Phil Hellmuth, ex campeón mundial de póker. Dase Billings, xugador de póker) de la Universidá de Alberta, entamó una competición de «piedra, papel y tisoria» pa estudiar estes posibilidaes y la so aplicación a otros xuegos d'ordenador (especialmente de póker, nel cual una parte importante de la estratexa ye esplotar el comportamientu non aleatoriu de los xugadores).[ensin referencies]

En 2005 ye posible atopar una bona opinión estratéxica de les hermanes mellices Alice y Fiora Maclean, de 11 años d'edá, cuando les cases de puyes rivales Christie's y Sotheby's tuvieron d'alcuerdu en xugar a «piedra, papel y tisoria» pa determinar los derechos d'una coleición d'arte altamente valorada. Nicholas, padre de les hermanes Maclean y direutor internacional del departamentu d'Impresionismu y Arte Moderno de Christie's, pidió-y conseyu a les neñes. Elles xugaben a «piedra, papel y tisoria» na escuela "casi tolos díes" (esclarió la pequeña Alice), y la so estratexa resumíase asina: «Tol mundu sabe que siempres s'empezar con tisoria. La piedra ye una opción demasiáu obvia, y la tisoria gana al papel.» A esto, Fiora añadió «dende novates, siempres supimos que la 'tisoria' yera lo más seguro». Amás, señaló que «si la otra parte tamién elije 'tisoria' y precísase otra ronda, lo correcto sería volver escoyer 'tisoria', pos l'otru suel pensar que vas optar pola 'piedra'». Finalmente, Christie's ganó, con tisoria.[1]

Mushi-ken non zu (1809)

Como'l Go y el Mahjong, el xuegu de «piedra, papel y tisoria» foi inventáu en China. Según un llibru llamáu Wǔzázǔ (五雜俎 o 五雜組), escritu por Xiè Zhàozhì (謝肇淛) a la fin de la era Ming, los señores de la guerra del periodu Dinastía Han Han tardíu xugaben daqué llamáu shǒushìlìng (手勢令), que vendría ser lo que se conoz como «piedra, papel y tisoria».

Nun hai rexistru del xuegu n'Occidente sinón hasta que se tuvo contautu direutu colos asiáticos. Los escritores occidentales de finales del sieglu XIX a cencielles mentar como un xuegu asiáticu. Los chinos y coreaúsennos la pallabra tela con piedra y tisoria, ente que los xaponeses empleguen el vocablu papel, lo que suxer que los occidentales incorporaríen el xuegu dende Xapón a finales del sieglu XIX. El so orixe xaponés deriva de les artes marciales nes que piedra ye un ataque direutu, tisories ye un ataque a los güeyos o a la ñariz y papel ye un métodu de defensa. Nesti tipu de llucha tamién se completaba'l ciclu de debilidaes.

Usu en casos de la vida real

[editar | editar la fonte]

Casu n'Estaos Xuníos

[editar | editar la fonte]

Nel 2006, el xuez federal norteamericanu Gregory Presnell, del Distritu Entemediu de Florida, ordenó que les dos partes en disputa nun llargu casu alcordaren un puntu trivial (pero estensamente aldericáu) sobre determinar el sitiu pa una esposición, utilizando'l xuegu de piedra, papel o tisoria.[2] La sentencia nel casu Columbra Management v. Wausau Underwriters indica:

Considerando'l Plantego – el postreru d'una serie de nuedos gordianos que les partes nun llograron resolver ensin recurrir a l'ayuda de les cortes federales – oRDENAR que dichu Plantego ye REFUGÁU. Nel so reemplazu, la Corte va utilizar una nueva forma alternativa de resolución de disputa, pa ello: a les 4:00 P.M. del vienres 30 de xunu del 2006, los abogaos de les partes van atopar nun sitiu neutral aceptable pa dambes partes. Si los abogaos nun pueden ponese d'alcuerdu sobre un sitiu neutral, ellos atoparánse nes escalinates de la Sede Xudicial de Sam M. Gibbons, 801 North Florida Ave., Tampa, Florida 33602. Cada abogáu va poder tar acompañáu d'un asistente llegal, quien lu va sirvir d'ayudante y testigu. A la hora y sitiu fitos, los abogaos realizaren un (1) xuegu de "piedra, papel o tisoria." El ganador d'esti enfrentamientu va quedar habilitáu a escoyer el sitiu pa la esposición, según 30(b)(6), que va debese realizar ayures nel Condáu de Hillsborough ente'l 11 al 12 de xunetu del 2006.[3]

La publicación d'esta orde xudicial, llargamente espublizada ente los abogaos de la rexón, apuntaba a avergoñar a los dos bufetes d'abogaos sobre les sos respeutives conductes litigantes al laudar la disputa por aciu un procedimientu risible.

Piedra, papel o tisoria en videoxuegos

[editar | editar la fonte]

En munchos videoxuegos d'estratexa en tiempu real, de rol y de disparos en primer persona, ye una carauterística común qu'un grupu d'armes o unidaes militares interactúen ente sigo al estilu del xuegu de piedra, papel o tisoria. Esti sistema fai que ciertes unidaes o armes tengan una ventaya sobre otres, pero sían más débiles contra otres seleiciones, emulando a les sos contrapartes nel mundu real (por casu, en munchos xuegos les unidaes de caballería tienen una ventaya sobre la infantería regular, pero tienen una desventaxa considerable contra unidaes de piqueros o llanceros). Esti tipu de mecánica puede faer que xuegu se permedie por sigo solo, evitando asina que pueda ser ganáu con una única estratexa dominante.[4]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. The New York Times, 29 d'abril, 2005.
  2. «Exasperated judge resorts to child's game». The Seattle Times. 26 de xunu de 2006. http://seattletimes.nwsource.com/html/nationworld/2003052251_game10.html. Consultáu'l 20 d'agostu de 2006. 
  3. Order of the court: Columbra Management vs. Wausau Underwriters Insurance Co. CNN.com. 7 de xunu de 2006. http://money.cnn.com/2006/06/07/magacinos/fortune/judgerps_fortune/index.htm. Consultáu'l 8 de xunu de 2006. 
  4. Egenfeldt-Nielsen, Simon Heide; Smith, Jonas; Payares Tosca, Susana (2008). Understanding video games: the essential introduction. Taylor & Francis, páx. 103. ISBN 0-415-97721-5.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]