Palmira

Sitiu de Palmira
Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
	Ruines monumentales.
Llugar	Siria
Criterios	Cultural: i, ii, iv
Referencia	23
Inscripción	1980 (IV Sesión)
En peligru	dende 2013
Área	Estaos árabes

Pa ver otros usos d'esti términu, Palmira (dixebra).

Palmira^[1] (n'árabe تدمر Tadmor^[2] o Tadmir) foi una antigua ciudá asitiada nel desiertu de Siria, na actual provincia de Homs a 3 km de la moderna ciudá de Tedmor^[3] o Tadmir, (versión árabe de la mesma pallabra aramea "palmira", que significa "ciudá de los árboles de dátil"). Na actualidá namái persisten les sos amplies ruines que son focu d'una abondosa actividá turística internacional. L'antigua Palmira foi la capital del Imperiu de Palmira sol efímeru reináu de la reina Zenobia, ente los años 268 - 272.

Palmira foi escoyida como Patrimoniu de la Humanidá en 1980. El 20 de xunu de 2013, la Unesco incluyó a tolos sitios sirios na llista del Patrimoniu de la Humanidá en peligru pa sollertar sobre los riesgos a los que tán espuestos por cuenta de la Guerra Civil Siria.^[4]

Historia[editar | editar la fonte]

Na vecindá del oasis de Afqa produciéronse los primeros asentamientos de los que se conoz la so esistencia de los archivos de Mari. Na Biblia mentar colos nomes de Tadmor y Tamar (anque hai ciertu tracamundiu con otra ciudá cerca del Mar Muertu). Mientres el predominiu de los seléucidas en Siria, Palmira consiguió la so independencia.

Nel 41 e. C. los habitantes de Palmira fuxeron de les tropes de Marcu Antoniu al otru llau del Éufrates. Nel sieglu I a.c. Siria convirtiérase en provincia romana y la ciudá espolletó descomanadamente col comerciu de caravanes al tar asitiada na ruta de la seda. «Independiente ente dos Imperios», definir Plinio el Viejo.^[5]

Tres una visita, l'emperador Adriano dio a Palmira los derechos de ciudá llibre y camudó el nome a Palmyra Hadriana.

Tres la captura nel añu 260 del emperador romanu Valeriano na guerra contra los sasánides, Palmira defendió les fronteres sol mandu del gobernador Septimio Odenato. Tres el so asesinatu en 267, la so viuda Zenobia en nome del so fíu Vabalato, estableció en Palmira la capital d'un reinu qu'estendió por Siria y El Líbanu. Caltuvo la so independencia mientres cuatro años frente al acoso de Roma, consiguiendo estender la so área d'influencia hasta Exiptu. En 272 foi ganada y llevada cautiva pol emperador romanu Aureliano quien la fixo tirar d'un carru encadenada con cadenes d'oru mientres la so marcha triunfal. Depués foi perdonada y pudo retirase a una villa en Tibur. Tres una segunda revuelta de los sos habitantes, Palmira foi afarada nel 273.

Diocleciano reconstruyó depués Palmira anque la nueva ciudá yera más pequeña y estableció un campamentu nes sos cercaníes como defensa contra los sasánidas. Nel añu 634 foi tomada polos musulmanes y nel 1089 foi dafechu destruyida por un terremotu.

Tres el dominiu turcu, pasó xuntu'l restu de Siria baxu control francés como parte del Mandatu impuestu pola Sociedá de Naciones. El 2 de xunetu de 1941 les tropes franceses, fieles a Vichy capitularon ante les tropes britániques qu'invadieren dende Iraq dempués de lo que algamó col restu de territoriu la independencia.

Guerra de Siria[editar | editar la fonte]

Conquista por Dáesh (mayu 2015 - marzu 2016)[editar | editar la fonte]

El grupu estremista Dáesh o Estáu Islámicu tomó'l control de la llocalidá de Palmira y de les sos ruines grecorromanes, asitiaes nel este de la provincia siria de Homs, el 20 de mayu de 2015. El teatru de la ciudá convirtióse al poco en macabru escenariu d'execuciones filmadas. Ente les persones executaes, figuraba l'ex-direutor del xacimientu de Palmira, Khaled Asaad, que foi degolláu'l 18 d'agostu de 2015 tres un mes de tortures y vexames.^[6] La direutora xeneral de la UNESCO, Irina Bokova, condergó'l fechu.^[7]

El 24 d'agostu de 2015, Dáesh instaló esplosivos y facer españar nes bases del Templu de Bel, como antes fixera col cercanu Templu de Baalshamin, dando entamu asina a la destrucción del históricu llugar. La destrucción, que la UNESCO calificó de "crime de guerra", tendría continuación cola voladura de trés importantes baltes-torre, ente elles la de Elahbel, xoya irreemplazable que foi construyida nel añu 103 e. C. y que tenía cuatro plantes y un pisu soterrañu. Tamién el Arcu de Trunfu de Palmira foi dinamitado y destruyíu pol Estáu Islámicu n'ochobre del mesmu añu.^[8]

Reconquista pol exércitu siriu (marzu - avientu 2016)[editar | editar la fonte]

El 24 de marzu de 2016, les tropes lleales a Bashar al-Ásad entraron na ciudá.^[9] Trés díes depués, l'exércitu siriu tomó la ciudá.^[10]^[11] Tres la recaptura de la ciudá, unvióse un convói militar rusu pa collaborar na remoción de mines antipersonales dexaes polos terroristes que se retiraben. Mentanto, afayóse una fuesa común que contenía los cadabres de 24 civiles y 18 soldaos.^[12]

Reconquista per parte del Califatu (avientu 2016 - marzu 2017)[editar | editar la fonte]

El 11 d'avientu de 2016, col exércitu siriu ocupáu en reconquistar d'Alepo, dexáronse poques fuercies defensives en Palmira, dexando al Estáu Islámicu reconquistala con un ataque rescamplu.

Segunda reconquista pol exércitu siriu[editar | editar la fonte]

El 2 de marzu de 2017, casi un añu dempués de la primera reconquista de Palmira, l'exércitu siriu de Bashar al-Ásad conquistó de nuevu la ciudá con ayuda de Rusia ordenada pol presidente Putin. L'Estáu Islámicu bombardeó la ciudá na so fuxida dexando delles estroces, incluyíu'l famosu teatru romanu.^[13]

Turismu[editar | editar la fonte]

La principal atraición de Palmira yeren les sos perbién calteníes ruines, ente les que se destacar el templu de Bel. Edificáu nel añu 32 d.C., foi consagráu al cultu de Bel, el dios supremu feniciocananeo, que'l so nome significa amu. Yera'l dios supremu pa los habitantes de la ciudá, el dios de los dioses. Esti templu foi convertíu n'ilesia cristiana nel sieglu IV.

A pocos metros del templu empieza una Gran Columnata de 1200 m que yera la exa principal de la ciudá, que llegó a tener cerca de 200.000 habitantes (númberu enorme pa una ciudá d'aquella dómina). Ente les columnes, pola amplia cai, transitaben los carro y cabalgaduras, y per debaxo de los llargos pórticos columnados llaterales caminaben el peatones. A los llaos de la estensa columnata hai una serie de ruines en mayor o menor grau de caltenimientu: el templu de Nebo, antigua deidá babilónica; el templu funerariu; el campamentu de Diocleciano, qu'antes fuera'l palaciu de la reina Zenobia; el teatru y, ente otros, el ágora o gran plaza pública onde se realizaben operaciones comerciales y aldericábase. Un pocu alloñáu de la columnata hai un formosu templu que la so función non conocer con exactitú, pero l'edificiu caltiénse perbién.

Saliendo de la ciudá, enfusándose un quilómetru nos montes, hai un sitiu de paisaxe esmolecedor y desolador, con construcciones como torres cuadraes y macices. Ye'l valle de les tumbes qu'alluga la necrópolis de la ciudá. Hai tres tipos de tumbes y fueron construyíes nos trés primeros sieglos d'esta era. Dalgunes d'estes construcciones podíen llegar a allugar hasta 500 cuerpos.

Otros valores d'interés[editar | editar la fonte]

Esta ciudá foi oxetu de devoción per parte de la escéntrica esploradora británica Hester Stanhope, qu'en 1813 instalar nella, viviendo ellí dellos años hasta que se treslladó a unes ruines inda más alloñaes, les del monesteriu de Djoun.

Na redoma de Palmira alcontróse, a principios del sieglu XXI, una pequeña colonia d'una ave que se creía estinguida na zona, el Ibis eremita. La comunidá científica internacional ta intentando salvar esta población que representa la única en llibertá del área oriental d'esta especie; la otra única colonia, esta de más de 100 pareyes, atopar nel Parque nacional de Souss-Massa, en Marruecos.^{[necesita referencies]}