Montes Altái

Montes Altái
	Алтайн нуруу (mn); ᠠᠯᠲᠠᠢ ᠶᠢᠨ ᠨᠢᠷᠤᠭᠤ (mn); ئالتاي تاغ تىزمىسى‎ (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">ug-arab); Алтай (ru); ᠠᠯᠲᠠᠢ (mn); Алтай (mn); Алтай таулары (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">kk-cyrl)
	sistema montañoso (es)
Situación
Coordenaes	49°N 89°E / 49°N 89°E
	Montes Altái Montes Altái (Asia)
Datos
Altitú	4506 m
Materiales	roca metamórfica
Anchor	600,000 m.
Llargor	2,000,000 m.

Los montes Altái (rusu: Алтайские горы; turcu: Altağ o Altay, de "Al", «oru» y tağ, «monte»; mongol: Altain-ula, «montes d'oru») son un cordal d'Asia central, qu'ocupa territorios de Rusia, China, Mongolia y Kazakstán. Nella nacen los ríos Irtysh, Obi y Yeniséi. El términu noroccidental del cordal allugáu nel 52º N y ente'l 84º y 90º Y (onde se funde colos montes Sayanes al este), y estiéndese pol sureste dende esi puntu hasta aproximao 45°N 99°E / 45°N 99°E / 45; 99 45°N 99°E / 45°N 99°E / 45; 99 / 45, 99, onde gradualmente pierde altor y fúndese nel desiertu de Gobi.45°N 99°E / 45°N 99°E / 45; 99

El cordal ye tamién conocida como l'Ek-tagh. Los Montes Doraos de Altái» fueron declaraes Patrimoniu de la Humanidá natural de la UNESCO nel añu 1998 polos medios de que «representa un centru importante y orixinal de biodiversidá de flora de monte y especies animales n'Asia septentrional, ciertu númberu d'elles son rares y reinales».^[1]

Xeografía[editar | editar la fonte]

Nel norte del macizu tópense los montes Sailughem, tamién llamaos Altái de Kolyvan, que s'espurre escontra l'oeste de los montes Sayanes. Les sos elevaciones máximes fluctúan en redol a los 1.750 m. Los pasos montascosos que traviesen el cordal, como l'Ulan-daben y el Chapchan-daben, son escasos y difíciles de cruciar. Al este y sureste, esti cordal ta flanqueada pol gran pandu de Mongolia. Na zona norte del macizu de l'Altái atópense dellos llagos, como'l Ubsa-nor, a 750 m sobre'l nivel del mar; el Kirghiz-nor y el Durga-nor. Nesta zona de los Altái que queden al norte de Tavan Bogd Uul (4.356 msnm) cabo estremar, amás, ente'l Altái rusu que la so máxima altitú ye Gorá Beluja (4.506 m) y el Altái Mongol (Mongol Altái Nuruu) que la so cume ye'l Monch Chajrchan Uul (4.231 m), onde termina'l Altái de Gobi.

Nel este y nel sureste ta'l Changajn Nuruu, yá en Mongolia Central. El so mayor altor ye Otgon Tenguer Uul (4.031 m). Nos Altái centrales, los montes Sailughem son desaxeradamente serrapatosos y pocu accesibles. Nesti sector allúgase la más altu cume del cordal, el monte Beluja, que les sos dos puntes algamen los 4.506 y los 4.440 m, respeutivamente, y les cualos dan orixe a dellos glaciares. Acá tamién s'atopa'l Kuitun (3.660 m) y otros picos menores. Amás esisten dellos pandos de baxu altor (como aquella onde se emplaza Tomsk) y el valle del ríu Katún, que xunto al ríu Biya formen el ríu Obi. Dende estos valles, cubiertos de praos alpinos, aníciense los más bellos paisaxes del macizu d'Altái, al oldear el verdor de la vexetación colos cumes de los montes y los sos glaciares. Les partes medies y baxes del valle de Bujtarmá fueron colonizaes dende'l sieglu XVIII por llabradores rusos y protestantes ortodoxos, quien crearon ellí una república llibre en territoriu chinu; y entós que esta parte del valle fuera amestada per Rusia en 1869, foi rápido recolonizada. Nes cercaníes del llagu Telétskoye habita'l pueblu telengit. Escontra l'este, el macizu d'Altái dixebra la cuenca de Kobdo nel norte de la cuenca del Irtysh pel sur, aumentando l'altitú del sistema montascosu dende la depresión de Dzungaria, pero mengua nel norte por una rimada relativamente corta escontra'l pandu del noroeste de Mongolia. Tres el 94º Y, el cordal sigue por una serie doble de cadenes montascoses, toles cualos presenten carauterístiques oroxéniques menos bultables y son considerablemente más baxes les sos elevaciones. Estes cuestes y pindies son habitaes principalmente por nómades kirguizes.

Sitiu patrimonial[editar | editar la fonte]

Una vasta área de 16.175 km² -les reserves naturales de Altái y Kutún, el llagu Telétskoye, el monte Beluja y el pandu de Ukok- entienden un Patrimoniu de la Humanidá de la Unesco llamáu Montes Doraos de Altái. Tal como la UNESCO señaló na so descripción del sitiu, "la rexón representa la secuencia más completa de zones altitudinales de vexetación na Siberia central, dende estepes a vexetación típicamente alpina". Al faer esta declaración, la UNESCO llamá a los rusos a esmolecese de la preservación de los mamíferos en peligru en Altái, como'l lleopardu de les nieves y el argali de Altái (especie d'oveya selvaxe). Esti llugar ye amás el llugar d'orixe d'una raza de caballos, el caballu Altái.

Xeoloxía[editar | editar la fonte]

El Altái siberianu representa la rexón más afeutada nel hemisferiu Norte pol choque teutónica d'India n'Asia. Enormes sistemes de falles traviesen l'área, como la falla de Kurái y la de Tashanta. Estos sistemes son típicos "emburries" de les falles en forma de movimientos horizontales, dalgunes de les cualos tán tectónicamente actives. Los tipos de roques presentes nel macizu d'Altái correspuenden a granitu y roques metamórfiques, dalgunes de les cualos álcense en considerables dimensiones cerca de les zones de falles.

Tocantes a la minería, na parte occidental de Altái puede atopase volframio, y otros minerales como'l asbesto, el fierro y el mercuriu.

Actividá sísmica[editar | editar la fonte]

El 27 de setiembre de 2003 un gran terremotu de magnitú 7,3 sobrevieno na cuenca de Chuya, al sur de la rexón de los Altái. L'actividá sísmica ye, sicasí, de raru escurrimientu. Dichu terremotu y los sos retruques afararon abondo la rexón, causando daños per cerca de 10,6 millones de dólares y destruyó l'aldega de Beltir.