María de Molina presenta al so fíu Fernando IV nes Cortes de Valladolid de 1295

De Wikipedia
Obra artísticaMaría de Molina presenta al so fíu Fernandu IV nes Cortes de Valladolid de 1295
Tipos pintura
Artista Antonio Gisbert (es) Traducir
Añu 1863
Material pintura al oleu y Llenzu
Dimensiones 377 (Alçada) × 311 (Amplada) cm
Coleición Congresu de los Diputaos
Cambiar los datos en Wikidata

María de Molina presenta al so fíu Fernandu IV nes Cortes de Valladolid de 1295 o Xura de Fernandu IV nes Cortes de Valladolid ye un oleu sobre llenzu pintáu por Antonio Gisbert Pérez en 1863 que recrea'l momentu en que la reina María de Molina presenta al so fíu, Fernandu IV, nes Cortes de Valladolid de 1295, nes que'l nuevu monarca foi reconocíu como rei, anque yá fuera proclamáu como tal na catedral de Toledo.

El llenzu, que foi adquiríu pol Estáu español en 1863,[1] foi pintáu pa ser asitiáu na cabecera del Salón de Sesiones del Congresu de los Diputaos d'España, onde s'espón na actualidá.

Historia del cuadru[editar | editar la fonte]

El cuadru foi-y encargáu a Antonio Gisbert a finales d'avientu de 1860 o principios de 1861 pol gobiernu español pa decorar la cabecera del Salón de Sesiones del Congresu de los Diputaos,[2] de la qu'encargaben a José Casado del Alisal el llenzu tituláu El xuramentu de les Cortes de Cádiz de 1810, destináu a decorar el mesmu llugar.[3] Dambos cuadros fueren encargaos primeramente al pintor Federico de Madrazo, pero les sos demorances al executalos, por cuenta de los sos otros encargos, fixeron que los cuadros fueren encargaos a los artistes antes mentaos.[3]

En 1863 l'Estáu español adquirió'l llenzu d'Antonio Gisbert, y pa compensa-y pol so trabayu foi nomáu comendador de númberu de la Orde d'Isabel la Católica por Real Orde de 13 de payares de 1863, al igual que Casado del Alisal, que tamién lo foi dos díes primero que Gisbert,[3] y el cuadru d'esti postreru ta espuestu na actualidá nel Salón de Sesiones del Congresu de los Diputaos d'España y foi reproducíu en grabáu nel sieglu XIX por El Muséu Lliterariu (1863-1864), por El Muséu Universal (1864), por La Ilustración d'España (1886) y por La Ilustración Católica (1886).[4]

Contestu históricu[editar | editar la fonte]

Les Cortes de Valladolid de 1295[editar | editar la fonte]

Artículu principal: Cortes de Valladolid de 1295
Últimos momentos de Fernandu IV el Emplazado. Oleu sobre llenzu de José Casado del Alisal. 1860. (Palaciu del Senáu d'España).

Esta xunta de Cortes tuvo llugar mientres la minoría d'edá del rei Fernandu IV, qu'aportara al tronu esi mesmu añu tres la muerte del so padre, Sancho IV de Castiella, y el 26 d'abril de 1295, un día dempués de la muerte d'ésti, Fernandu IV, que tenía nueve años d'edá, foi proclamáu rei na catedral de Toledo y xuró, según consta na Crónica de Fernandu IV,[5] respetar y guardar los fueros de los nobles y plebeyos del so reinu,[6] que lo acataron darréu como a «rei y señor».[7]

Fernandu IV y la so madre, la reina María de Molina, enfrentar nesos momentos al infante Juan de Castiella'l de Tarifa, fíu d'Alfonsu X, qu'aspiraba a convertise en rei de Llión, Sevilla y Galicia, a Alfonso de la Cerda, nietu d'Alfonsu X, qu'actuaba movíu pol mesmu propósitu, al reinu de Portugal, que sofitaba al infante Juan, y a los reinos d'Aragón y de Francia, que sofitaben a Alfonso de la Cerda. Y coles mesmes, la reina María de Molina y l'infante Enrique de Castiella'l Senador, únicu fíu sobreviviente de Fernandu III de Castiella, apostábense la tutoría de Fernandu IV, que'l so control supondría exercer el gobiernu efectivu del reinu de Castiella, polo que dambos buscaron el sofitu de los nobles y de los conceyos de les ciudaes castellanes. L'infante Enrique trató d'evitar, en devanéu, la xunta de les Cortes mientres acusaba a la reina María de Molina de querer aumentar les cargues fiscales de los sos súbditos,[8] a pesar de que poco antes la reina aboliera l'impuestu de la Sisa, que gravaba el consumu y fuera establecíu por Sancho IV en 1293.[6]

Primero que empezaren les Cortes, la reina viose obligada a aceptar la ocupación del señoríu de Vizcaya, sacante los conceyos d'Orduña y Valmaseda, por Diego López V de Haro, que lluchaba pola posesión de dichu señoríu con María Díaz de Haro, esposa del infante Juan de Castiella, que de la mesma lo reclamaba en nome de la so esposa.[9] Y la reina tamién hubo d'aceptar, primero que dieren empiezu les sesiones de Cortes, que la tutoría del rei y guardar de los reinos quedaren en manes del infante Enrique, anque la crianza y la custodia del rei quedaron en manes de la mesma reina.[9]

Les sesiones de Cortes empezaron a finales del mes de xunetu o principios d'agostu de 1295, y a la ciudá de Valladolid allegaron los representantes de los conceyos de Castiella, Llión, Galicia, Asturies, les Extremaduras, Andalucía, y los del arzobispáu de Toledo,[9] anque'l obispáu de Xaén nun unvió representantes a les Cortes por atopase en guerra col reinu de Granada.[9] Y a l'empezar les Cortes, un ampliu sector de los procuradores del reinu, ente los que se cuntaben los del arzobispáu de Toledo, los del obispáu de Cuenca, y los de les ciudaes de Segovia y Ávila, negar a reconocer al infante Enrique como tutor del rei y tuvieron a puntu d'abandonar l'asamblea, lo que torgó la reina María de Molina, que consiguió que tolos procuradores rindieren homenaxe a Fernandu IV y que reconocieren al infante Enrique como tutor del rei.[9]

De les Cortes de Valladolid de 1295, que fueron les primeres del reináu de Fernandu IV, surdieron dos ordenamientos, siendo unu d'ellos de calter xeneral, y otru empobináu sobremanera al estamentu eclesiásticu,[9] y según consta nel ordenamientu, Fernandu IV xuró:[10]

Sepulcru de Fernandu IV de Castiella na ilesia de San Hipólito de Córdoba.
Y nos el sobredicho rei don Fernando...prometemos é damos de tener é guardar toes estes coses que sobredichas son, é de non venir contra elles en ningunt tiempu. Y por mayor firmedumbre de too esto don Enrique nuesu tio é el nuesu tutor xuró por nos como tutor sobre los santos evanxelios é sobre la cruz é fizo pleitu homenage que lo caltuviéramos é guardar en tou tiempu como dichu ye.

A la fin, la reina y l'infante Enrique consiguieron, por aciu múltiples concesiones en forma de señoríos, soldaes o privilexos, que los nobles presentes nes Cortes y los representantes de los conceyos y de la Ilesia someter a l'autoridá de Fernandu IV, anque momentáneamente.[11] Y la mayoría de los historiadores coinciden en que los más beneficiaos nestes Cortes, que'l so ordenamientu foi publicáu por Antonio Benavides Fernández de Navarrete nel tomu II de los sos Memories de Fernandu IV de Castiella,[12] fueron los conceyos de les villes y ciudaes del reinu y l'estáu llanu, anque l'estamentu eclesiásticu nun resultó bien perxudicáu.[13] Mientres el so reináu, Fernandu IV hubo d'enfrentase a la insubordinación de la nobleza, encabezada en numberoses ocasiones pol so tíu, l'infante Juan, y por Juan Núñez II de Lara, señor de la casa de Lara, que fueron sofitaos en delles ocasiones pol magnate Don Juan Manuel, nietu de Fernandu III.

Y a l'igual que los sos predecesores nel tronu, Fernandu IV prosiguió la empresa de la Reconquista y, anque fracasó nel so intentu de conquistar Alxecires en 1309, conquistó Xibraltar esi mesmu añu, y en 1312 el conceyu jienense d'Alcaudete. Y mientres les Cortes de Valladolid de 1312, celebraes nel añu de la so muerte, el rei impulsó la reforma de l'alministración de xusticia, y la de tolos ámbitos de l'alministración, de la qu'intentaba reforzar l'autoridá de la Corona en desterciu de l'autoridá nobiliaria, anque finó en Xaén el 7 de setiembre de 1312, a los ventiséis años d'edá, ensin que naide-y viera morrer, tando la so muerte venceyada cola lleenda de los hermanos Carvajal.[14]

Descripción de la obra[editar | editar la fonte]

Detalle del cuadru. La reina María de Molina y el so fíu, Fernandu IV de Castiella.

A la izquierda del cuadru apaecen representaos la reina María de Molina y el so fíu, Fernandu IV. Dambos personaxes tán acovecíos por un dosel y xubíos a un estráu, y detrás d'ellos apaecen dos obispos, portando unu d'ellos un blagu pastoral. La reina María de Molina ta cubierta con un mantu coloráu y lleva na cabeza un velu blancu y una corona, y Fernandu IV, que tenía diez años d'edá nel momentu de los fechos, apaez vistiendo una curtia túnica blanca que lu cubrir hasta les rodíes y que ta afatada col escudu de Castiella y Llión. El rei porta un llargu cetru doráu na so mano derecha, que-y llega casi hasta la cabeza, y una pequeña corona na so cabeza, y la reina tien los brazos parcialmente estendíos escontra alantre, nun xestu que paez indicar, como señalen diversos autores, que ta velando pol destín del so fíu.[15]

En primer planu, y a la derecha del estráu, apaez l'infante Enrique de Castiella'l Senador,[16] cola cabeza xirada escontra'l dosel que cubre a los monarques. L'infante Enrique, que lleva una llarga barba blanca, tien la so cabeza cubierta con un birrete coloráu, visti una llarga túnica dorada con bordaos en color marrón, y na manzorga lleva un pergamín endolcáu, y a la so derecha ta asitiáu un pequeñu mueble sobre'l que ta estendíu'l so mantu azul.

A la izquierda del estráu apaez representáu l'infante Juan de Castiella'l de Tarifa,[16] que porta una corona na cabeza, barba negra y mira a los monarques. El brazu derechu del infante cúbre-y el pechu n'actitú defensiva, visti una cota de malla que-y cubre tol cuerpu, y sobre ella lleva puesta una túnica blanca que-y llega a les rodíes. Amás, lleva cinxíu una petrina del que cuelga la so espada, con empuñadura dorada, y un críticu d'arte comentó en 1864 les figures de los infantes Enrique y Juan de la siguiente manera:[16]

A entrambos llaos del tronu los dos rebalbos infantes, bien carauterizaos n'edá, figura y trage, magar se sosprienden de lo que pasa, revelen el so cautelosu amañu y la protesta interior que-yos subleva pa consiguir dempués un resultáu favorable a los sos intentos.

Frente al estráu onde s'atopen los reis, un personaxe vistíu con una túnica de color marrón apaez suxetando la so espada cola so manzorga y col so brazu derechu estendíu escontra riba, n'actitú d'avanzar escontra los monarques, y a la izquierda del estráu apaecen sentaos una serie d'individuos, ente los que figura un preláu que lleva un llargu mantu coloráu, y detrás d'ellos, y al fondu del cuadru, otros personaxes tán de pies, afatiaos con vestidures propies de la dómina.

Analís y crítiques de la obra[editar | editar la fonte]

El xuramentu de les Cortes de Cádiz de 1810. José Casado del Alisal. (1863). Congresu de los Diputaos d'España.

Los críticos de la dómina comentaron negativamente les semeyances esistentes ente El xuramentu de les Cortes de Cádiz de 1810, de Casado del Alisal, y esti llenzu y, por ello, dambos artistes unviaron dende París una carta común al periódicu La Correspondencia, na qu'afirmaben que Casado del Alisal realizara'l bocetu del so cuadru mientres taba en París, y que Gisbert executara'l so bocetu en Toledo, polo que nengún d'ellos podría asonsañar la composición del otru.[17]

Sicasí, diversos autores afirmen que'l llenzu de Gisbert amuesa un notable paralelismu col cuadru de Casado del Alisal,[18] yá que nos dos hai una idéntica distribución d'elementos y personaxes, pos en dambos hai un estráu cubiertu por una alfombra, al que s'apuerta por trés gradies, nel que tán asitiaos los protagonistes de los respeutivos cuadros. El cuadru de Gisbert presidir Fernandu IV y la so madre, la reina María de Molina, ente que'l cuadru de Casado del Alisal ta presidíu pol cardenal Luis María de Borbón, y el restu de los personaxes tán dispuestos de manera similar en dambes obres.[18]

Y d'acordies con diversos historiadores, Antonio Gisbert non yá representó nesta obra la presentación o'l xuramentu de Fernandu IV nes Cortes de Valladolid de 1295, sinón qu'intentó poner de relieve la llexitimidá dinástica de la reina Sabela II, que reinaba n'España nesos momentos. Y de esa manera, la reina María de Molina representaría a la reina María Cristina de Borbón, madre de Sabela II, que mientres les Guerres Carlistes hubo d'enfrentase a los que cuestionaben la llexitimidá de la so fía, Sabela II, al igual que nel so día la reina María de Molina enfrentar a los que cuestionaben la llexitimidá de Fernandu IV.[19]

Y otros historiadores destaquen, centrándose nel aspeutu de representar a una muyer como reina y madre, que María de Molina representaría a la reina Sabela II, ente que'l rei Fernandu IV representaría al príncipe Alfonso, fíu de Sabela II y herederu del tronu na dómina en que Gisbert pintó'l cuadru.[20] Y en 1864, un añu dempués de qu'Antonio Gisbert rematara la obra, J. Vallina referir a la mesma de la siguiente manera:[1]

Pa nós, como pa tol mundu, por perbién compuestes, dibuxaes y coloridas que tean les figures d'un cuadru, si fálten-y la conveniencia, filosofía y verdá histórica que necesariamente s'esixe, si pol sitiu a que ta destináu deseyar la representación clara d'un determináu sucesu, una páxina pintada, y escarez el llenzu d'estes condiciones, por perbién pintáu que tea nun sirve.

Sicasí, el cuadru tamién foi allabáu na dómina de la so realización por diversu escritores, como nun artículu apaecíu en 1864 en El Muséu Universal, nel que se refieren asina al mesmu:[21]

Inútil polo tanto va ser dicir que nel nuevu cuadru de la Xura de don Fernandu IV, pintáu pal Salón del Congresu, vemos a Gisbert con toles sos dotes materiales; vemos en primer llugar un gran sucesu nacional hábilmente interpretáu, cola animación del drama, la gracia del poeta, la fondura del filósofu, y el rigorismo y propiedá de la hestoria; vemos n'otru conceutu una bellísima composición que cautiva la mirada pol so harmoniosu conxuntu, la esplendidez de tonu y color, la verdá de los pormenores y la cabal perfeición de los sos partes.

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 Pérez Viejo, 1996, p. 59.
  2. ↑ Portela Sandoval, 1986, páxs. 38 y 86.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Portela Sandoval, 1986, p. 38.
  4. ↑ Pérez Viejo, 1996, p. 100.
  5. ↑ Benavides, 1860a, p. 2.
  6. ↑ 6,0 6,1 González Mínguez, 1995, p. 25.
  7. ↑ Nieto Cumplíu, 1991, p. 170.
  8. ↑ González Mínguez, 1995, p. 26.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 González Mínguez, 1995, p. 27.
  10. ↑ Martínez Marina, 1813, p. 305.
  11. ↑ Vázquez Campos, 2006, p. 202.
  12. ↑ Benavides, 1860b, páxs. 22-23 y 36-38.
  13. ↑ Nieto Cumplíu, 1991, p. 171.
  14. ↑ González Mínguez, 1995, p. 247.
  15. ↑ Reyero, 2005, p. 42.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 VV.AA., 1864, p. 179.
  17. ↑ Portela Sandoval, 1986, p. 86.
  18. ↑ 18,0 18,1 Preckler, 2003, p. 259.
  19. ↑ Parreño Arenas, 2010, páxs. 9-10.
  20. ↑ Parreño Arenas, 2010, p. 10.
  21. ↑ VV.AA., 1864, p. 178.

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Nieto Cumplíu, Manuel (1991). Historia de la Ilesia en Córdoba: Reconquista y Restauración (1146-1326), 1ª, Córdoba: Publicaciones del Monte de Piedá y Caxa d'Aforros de Córdoba. ISBN 8479590092.
  • Portela Sandoval, Francisco José (1986). Casado del Alisal (1831-1886), 1ª, Palencia: Excma. Diputación Provincial de Palencia. ISBN 84-505-4582-X.
  • Vázquez Campos, Braulio (2006). Los adelantraos mayores de la frontera o Andalucía (Sieglos XIII-XIV), 1ª, Cames: Diputación de Sevilla. ISBN 84-7798-230-9.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]





Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=María_de_Molina_presenta_al_so_fíu_Fernando_IV_nes_Cortes_de_Valladolid_de_1295&oldid=4156503»