Llingües romániques

Esti artículu ye un entamu. Pues ayudar a la Wikipedia n'asturianu ampliándolu.

Esti artículu fai parte de la serie Llingües romániques

Grupos llingüísticos

Iberorrománicu Occitanorrománicu Galorrománicu Retorrománicu Galoitalianu Italorrománicu Balcanorrománicu Sardorrománicu

Les llingües romániques (tamién denomaes llingües romances o neollatines) son una rama indoeuropea de llingües mui emparentaes ente sí, que remanecen del llatín vulgar o rústicu (entendíu nel sentíu etimolóxicu de "faláu pol pueblu", como opuestu al llatín clásicu y lliterariu).

Clasificación

Llingües romániques occidentales

Sonorizen o pierden les oclusives sordes intervocaliques (formica >> formiga, vita >> vida, sapere >> saber) y formen el plural con (s).

• Iberorrománicu (caltienen la e y o finales en la mayoría de pallabres llatines)
  • Galaicoportugués
    • Portugués
    • Gallegu
    • Fala de Xálima o xalimegu
  • Astur-llionés
    • Asturianu
    • Llionés
    • Mirandés
    • Estremeñu
    • Cántabru o montañés
  • Castellanu
    • Español
    • Xudeoespañol
  • Aragonés
  • Mozárabe †

• Galorrománicu (Pierden la e y o finales en la mayoría de pallabres llatines y munches d'estes llingües tienen vocales y fonemes adicionales qu'otres llingües romániques nun esisten)
  • Llingua d'oïl
    • Francés o Francien
    • Normandu
    • Galó
    • Valón
    • Picardu
    • Lorenés
    • Poitevin-santogés
    • Franc-comtés
    • Borgoñón-morvandés
    • Berrichon
    • Mayenés
    • entre más variedaes
  • Franco-provenzal
  • Occitanorrománicu (Llingua d'òc)
    • Occitanu
    • Catalán
  • Retorrománicu (Galo-reticu)
    • Romanche
    • Ladín
    • Friulanu
  • Galo-italianu
    • Piamontés
    • Lombardu
    • Emiliano-romañol
    • Ligur

• Sardu
• Vénetu
• Istrianu

Llingües romániques orientales

Conserven les oclusives sordes intervocaliques (formica >> formica, vita >> vita, sapere >> sapere) y formen el plural con (e, i).

• Italorrománicu
  • Sicilianu
  • Napolitanu
  • Romanescu y variedaes centrales
  • Toscanu
    • Italianu
    • Xudeo-italianu
    • Corsu
    • Galurés
    • Sassarés
• Dálmata †
• Balcanorrománicu
  • Rumanu o dacorumanu
  • Macedorrumanu
  • Meglenorrumanu
  • Istriorrumanu

Tabla de comparanza ente delles llingües romániques

Llatín	Sardu	Italianu	Castellanu	Portugués	Catalán	Francés	Rumanu	Llombardu	Romanche
acquam	acqua	acqua	agua	agua	aigua	eau	apâ	acqua	aua
clave	clave	chiave	llave	chave	clau	clef	cheie	ciav	clav
noctem	nòte	notte	noche	noite	nit	nuit	noapte	nott	notg
pontis	ponte	ponte	puente	ponte	pont	pont	pod	pont	pont
tempus	témpus	tempi	tiempos	tempos	temps	temps	timpi	temps	temps
nōvum	nóvu	nuovo	nuevo	novo	nou	nouveau	nou	noeuv/nöf	nov
hospitalis	ispidale	ospedale	hospital	hospital	hospital	hôpital	spital	ospedaa	ospedal
caballum	cabadhu	cavallo	caballo	cavalo	cavall	cheval	cal	cavâl	cheval
cantare	cantare	cantare	cantar	cantar	cantar	chanter	a cantă	cantà	chantar
ego	égo	io	yo	eu	jo	je	eu	mi/me	jau
filium	filiu	figlio	hijo	filho	fill	fils	fiu	fioeu	figl
facere	facere	fare/facere	hacer	fazer	fer	faire	face	fà	far
lingua	lingua/límba	lingua	lengua	lingua	llengua	langue	limbă	lengua	lingua
terram	tèrra	terra	tierra	terra	terra	terre	țara	terra	terra
pluviam	próida	pioggia	lluvia	chuva	pluja	pluie	ploaie	pieuva	plievgia
ārbore	àrbore	albero	árbol	árvore	arbre	arbre	arbore/pom	alber	arbre
hōmo	ómo	uomo	hombre	homem	home	homme	om	ómm	um
cælum	chélu	cielo	cielo	céu	cel	ciel	cer	cel	chiel
manum	mànu	mano	mano	mão	mà	main	mănâ	man	maun
digitus	digtu	dito	dedo	dedo	dit	doigt	deget	dit	digt