Saltar al conteníu

Llingües pérmiques

De Wikipedia
Llingües pérmiques
Distribución xeográfica pie de los Monte Urales
Países  Rusia
Filiación xenética

Urálicu
  Finu-úgrico
    Finu-pérmicu

      L. pérmiques
Subdivisiones Komi
Udmurtidioma udmurtu, Idioma komi yazva (es) Traducir, Idioma komi permio y Idioma komi
Códigu Glottolog perm1256


Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües pérmiques son una de les dos cañes del grupu finopérmico de les llingües uráliques. Fálense xunto a los Monte Urales, en Rusia occidental.

Clasificación

[editar | editar la fonte]

Les llingües pérmiques estremar en dos grandes grupos:

Descripción llingüística

[editar | editar la fonte]

Fonoloxía

[editar | editar la fonte]

L'inventariu fonolóxicu del proto-pérmicu reconstruyóse como:[1]

Llabial Alveolar Post-
alveolar
Palatal Velar
Plain Pal.
Oclusives y
Africaes
Sorda *p *t *tʲ *k
Sonora *b *d *dʲ
Fricatives Sorda *s *sʲ
Sonora *v *z *zʲ
Nasales *m *n *nʲ
Aproximantes *w *l *lʲ *j
Vibrantes *r

Esti inventariu consonánticu caltúvose casi ensin cambeos nes modernes llingües pérmiques. Anque en komi fundiéronse la *w orixinal xunto con /v/ y produciéronse el cambéu /*l//v/ o /w/ en munchos dialeutos. Ente que n'udmurto a principiu de pallabra diose'l cambéu /*r//d͡ʒ/. caltener namái nos dialeutos udmurtos, pasando nel restu de variedaes a /m/ (xunto a vocales posteriores), a /n/ (xunto a vocales centrales) y a /nʲ/ xunto a vocales anteriores.

Nes modernes llingües pérmiques, pueden apaecer tamién les consonantes /f x t͡s/ en préstamos léxicos del rusu recién.

La consonante *w yera pocu frecuente y namái apaecía a principiu de pallabra o tres *k inicial, xeneralmente remóntase a la diptongación d'una vocal posterior zarrada. Una pallabra anómala ye'l términu pal numberal "seis", *kwatʲ, qu'en komi ye la única pallabra nativa con un grupu consonánticu inicial.[2]

Tanto'l komi estándar y udumurto estándar tienen un sistema de siete vocales /i ɨ o y ə o a/. Anque estos fonemes nun se correspuenden direutamente en pallabres rellacionaes, pa dar cuenta de les correspondencies el proto-pérmicu rique de vocales adicionales, en delles propuestes se requirirían hasta 15 fonemes vocálicos en total. La reconstrucción del sistema vocálcio del proto-pérmicu y el so desenvolvimientu a partir del proto-urálicu tradicionalmente foi consideráu un problema difícil, pal qu'esisten delles propuestes distintes. Esiste alcuerdu xeneral na esistencia de dos series de vocales zarraes, una de les cualos da llugar a los modernos fonemes /i ɨ o/ en udmurto y komi estándar. La otra serie daría llugar en udmurto a /y ɨ o/ y en komi-ziriano a /y ə o/ (que komi-yozio corresponder coles vocales llargues /iː ʉː oː/). Nun esiste alcuerdu xeneral sobre qué estremaría a los dos series de vocales zarraes, pa dellos autores sería la cantidá vocálica (*o, *oː), pa otros la dexadez (*ʊ, *o) y p'otros l'abertura (*o, *o).[3]

Morfofonoloxía

[editar | editar la fonte]

Los raigaños nominales en llingües pérmiques tienden a ser monosílabes ya invariables cola forma canónica (C)VC. Los raigaños de tipu CV, como en udmurto ву /vu/ o en komi ва /va/ "water", y los raigaños de tipu (C)VCC, como en udmurto урт /urt/ o en komi орт /ort/ "soul", tamién son posibles. En udmurto, esiste un númberu mayor de raigaños bisílabos, la mayoría de la forma (C)VCɨ.[4]

Nos raigaños nominales con grupos consonánticos finales, la segunda consonante manifiéstase namái cuando va siguida d'una vocal en formes flexivas o derivatives:

Grupu Encurtiar a Exemplu
-nm- -n сьин /sʲin/ "güeyu"
-pt- -p
-kt- -k кык /kɨk/ "2"
-sk- -s мус /mus/ "fégadu"
-ʃk- мыш /mɨʃ/ "llombu"

El udumurto presenta una alternanza similar pa un númberu de grupos de la forma consonante sonora+/m/, ente qu'en komi-ziriano apaecen grupos de la forma consonante sonora+/j/.[5]

El raigañu verbal pa "venir": udmurto лыкты- /lɨktɨ-/, komi локты- /loktɨ-/ tamién amuesa l'alternanza ente una /k/ simple por casu nel imperativu (en udmurto esto namái se da en dellos dialeutos).[6]

Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes llingües pérmiques son:

GLOSA Komi-
permi
Komi-
ziriano
Udmurto PROTO-
PÉRMICO
'1' ɤtik etʲk~ɵtʲi odig *ɵtik < *ɵk-ti
'2' kɯk kɨk kɨk *kɨk
'3' kuim kujim kuinʲ *kujim
'4' nʲolʲ nʲolʲi nʲɨlʲ *nʲɨlʲ-
'5' vit vit vitʲ *vit-
'6' kvatʲ kvajt kuɑtʲ *kwatʲ
'7' sʲizʲim sʲizʲim sʲizʲɨm *sʲizʲɨm
'8' kɯkjamɯs kɵkjamɨs tʲɑmɨs *kɨk-jamɨs
'9' ɤkmɯs ɵkmɨs ukmɨs *ɵk-mɨs
'10' das das dɑs (*das)

El morfema das ye un préstamu del protoindoeuropéu *deḱm 'diez'.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Bartens, 2000, p. 33.
  2. Bartens, 2000, páxs. 51-52.
  3. Bartens, 2000, páxs. 55-56.
  4. Bartens, 2000, p. 66.
  5. Bartens, 2000, páxs. 69-71.
  6. Bartens, 2000, p. 178.

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Bartens, Raija (2000). Permiläisten kielten rakenne ja kehitys (en Finnish). Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura. ISBN 952-5150-55-0.

Enlacex esternos

[editar | editar la fonte]