Llingües mixtecanas

De Wikipedia
Llingües mixtecanas
Distribución xeográfica Centro de Méxicu (Edomex, Puebla) y sureste (Guerrero, Oaxaca).
Países Bandera de Méxicu Méxicu
Filiación xenética

Otomangueano
 Otomangueano oriental

  Mixtecano
Subdivisiones Mixteco
Cuicatecu
Triqui
Amuzgo
Códigu Glottolog mixt1422
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües mixtecanas son una subfamilia de les llingües otomangueanas del centru y sureste de Méxicu, falaes nos estaos de Méxicu, Puebla, Guerrero y Oaxaca. Dende'l puntu de vista llingüísticu esti grupu inclúi tanto al mixteco, como al cuicatecu, como al trique y probablemente tamién al amuzgo.

Descripción[editar | editar la fonte]

Fonoloxía[editar | editar la fonte]

El proto-mixtecano foi reconstruyíu primeramente por Longacre (1957) l'inventariu consonánticu reconstruyíu vien dau por:[1]

Billabial Dental Palatal Velar Labiovelar Glotal
Nasal *m *n
Oclusiva *t *d *k *g *kʷ *gʷ
Fricativa *x *xʷ
Aproximante *l *y *w

Comparanza léxica[editar | editar la fonte]

Los numberales siguientes amuesen les diferencies ente les llingües mixtecanas y la diverxencia ente les mesmes:[2][3]

GLOSA Llingües mixteques Triqui Amuzgo PROTO-
MIXTECANO
Amoltepec S. Lucía S. Tlaxiaco Mixtepec Metlatónoc N. Tlaxiaco Peñascu Xayacatlán Copala Guerrero -align=center 'unu' ĩ ĩ2 ĩ ɨ³ɨn³ ĩ ĩ ĩː ĩ´ĩ´ ʔī̃̄ĩ̄ ĩ: ʔɔ² kwi² nkwi⁵ *ʔŋkwi
'dos' uu² ūː o³wiʔ4 ùvì ùvì úù ʔūù ʔui wih¹ we⁴ we¹ *wi
'trés' o²nin² ūnì o³ninʔ4 ùnì ùnì ũ´nĩ̀ ʔũ̄nĩ̀ ʔũnĩ waʔnũh¹ ndʲyː53 n¹dʲy³ *ʔnin
'cuatro' ku²el mio21 kṹũ̄ ku⁴el mioʔ4 kùmǐ kùmí kũ´ũ̀ kũ̄ũ̀ kũel mio kɜ̃ʔɜ̃h¹³ ɲy⁴kieː53 ɲy¹nke³ *koʔĩ
'cinco' ũ2ʔũ2 ũ ̀ʔũ ̀ oʔ³unʔ4 ũ ̀ʔũ ̀ ũ ̀ʔũ ̀ ũ´ʔũ` ʔũ̄ʔũ̀ ũʔũ ʔũʔ¹ ʔom⁴ ʔon¹ *ʔom
'seis' i²ɲo² ìɲù i⁴ɲoʔ4 ìɲù ìɲù ĩ´yũ` ʔĩ̄ɲù ĩɲũ watɜ̃ʔ¹ yom⁴ yon¹ *ñu (?)
'siete' o²ʦa² ūhʲà o³ʃaʔ4 ùʦà ùhà úhà ʔūxɑ̀ usa ʧih² ntʲ4kieːʔ³ n¹tʲkeʔ³ *kʲaʔ (?)
'ocho' o²ɲa² ūná o⁴naʔ4 ùnà ùnà ũ´nã̀ ʔũ̄nɑ̃̀ ũnã tũh² ɲẽː52 n¹ɲy³ *ña
'nueve' ĩ1ĩ1 ĩ ̄ː ɨ4ɨnʔ4 ĩ `ĩ ` ĩ ĩ` ĩ´ĩ` ʔĩ̄ì ĩ´: ũː² ɲʲẽː52 n¹ɲhe³ ʔɨ̃
'diez' o²ʦi² ūhì o⁴xiʔ4 ùʦì ùhì úʃì ʔūʂì oʃi ʧiʔ² ki⁴ nki¹ *ki

Na tabla anterior los númberos denotan tonos, un númberu solo ye un tonu de nivel y dos númberos xuntos un tonu de contorna (los nieveles van del más altu "1" al más baxu "3" o "4"). Pa les llingües mixteques tamién s'emplegaron diacríticos sobre les vocales pa marcar los tonos. Polo xeneral la tabla usa'l AFI como trescripción con dos esceición: /y/ = AFI //j/ y /ñ/ = AFI //ɲ/.

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Referencies[editar | editar la fonte]

Notes[editar | editar la fonte]

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Daniel Silverman (1993): "Labiality in Mixtecan - A Unified Treatment"
  • Longacre R Y (1957). Proto-Mixtecan, Indiana University Research Center in Anthropology, Folclor, and Linguistics Non. 5. Bloomington: Indiana University Press.