Saltar al conteníu

Llingües kuliak

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Llingües kuliak
Distribución xeográfica NE de Uganda
Países Bandera d'Uganda Uganda
Falantes 7 600 (2011)
Filiación xenética

Nilo-saḥarianu

  Kuliak
Subdivisiones Ik
Soo
Nyang'i
Códigu Glottolog kuli1252
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües kuliak o rub formen un pequeñu númberu de tres llingües emparentaes ente sigo (ik, soo, nyang'i), y falaes nos montes del noroeste d'Ugandesobremanera nes faldes de dellos volcanes de la rexón.

Usu y distribución

[editar | editar la fonte]
Distribución del idioma soo, nel área de tres volcanes nel NE de Uganda.

El kuliak occidental ta morrebundu. El nyang'i ta probablemente estinguíu, y el soo ye una llingua bien amenazada. Na actualidá estes llingües tán en retrocesu y los miembros más nuevos de los grupos étnicos que falaben llingües kuliak agora usen llingües nilótiques, quedando apostráu l'usu de la llingua tradicional a les xeneraciones de mayor edá.

Sicasí'l ik (kuliak oriental), tien un ampliu usu, y ta aumentando'l númberu de falantes.

Clasificación

[editar | editar la fonte]

Bender (1989) consideró que podríen formar parte de les llingües sudániques orientales, anque a la lluz d'una meyor evidencia n'otru trabayu posterior (Bender, 2000) les clasifició como una caña dixunta de la familia nilo-saḥariana bien distantemente emparentada coles llingües sudániques orientales. Al respeutive de la clasificación interna'l soo y el nyang'i formen un subgrupu (kulian occidental) frente al ik (kuliak oriental). Blench señaló que les llingües kuliak retienen un importante nucleu de vocabulariu d'orixe non nilo-saḥarianu, suxiriendo qu'esti grupu pudo tener orixe na sustitución llingüística d'un grupu que falaba una llingua non nilo-saḥariana y foi conquistáu, invadíu o influyíu por un grupu nilo-saḥarianu.

Descripción

[editar | editar la fonte]

Estes llingües amuesen una influencia notable de les llingües cushitas, y más apocayá de les llingües nilótiques. Estes influencies son bultables tantu nel vocabulariu como na fonoloxía. Bernd Heine y Christopher Ehret qu'estudiaron estes llingües con ciertu cuidu propunxeron reconstrucciones del proto-kuliak (o proto-rub na terminoloxía de Ehret)

Clasificación interna

[editar | editar la fonte]

Kuliak 



Soo (tapinos, tepeth)



Nyangia (nyang'i)




Ik (teuso)



Fonoloxía

[editar | editar la fonte]

Bender (1997) recueye'l siguiente inventariu consonánticu pal proto-kuliak:

Llabial Coronal Palatal Velar Glotal
oclusiva eyectiva *cʼ *kʼ
sorda *p *t *c *k
sonora *b *d *g
implosiva *ɗ~ʣ
fricativa *s, *z, *ɬ *h
nasal *m *n
sonorante *w *l, *r *y

Los soníos /*c, *cʼ, *ɟ/ son xenuines oclusives palatales y non africaes postalveolares.

Les llingües kuliak presenten poques esviaciones respeuto al inventariu de la protollingua. En nenguna d'elles caltiénse intactu'l fonema /*cʼ/. En Ik amás esisten /f, ʔ/, en soo hai amás /f, ʔ/ anque sumió /h/. En nyangia sumieron / /z, h/ anque esiste una llateral palatalizada /ly/.

Pa les vocales reconstruyóse un sistema de nueve vocales /*i, *y, *a, *o, *o; *ɪ, *ɛ, *ɔ, *ʊ/, anque nes llingües modernes esistió dalgún reaxuste de los cuatro últimes vocales.

Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes llingües kuliak son:[1]

GLOSA Ik Kul. meridonal PROTO-
KULIAK
Ngangi Soo
'1' kɔ́nʊkʊ̥ nardok ɛdɛs
'2' -yɓyʦin nɛʔɛʦ nɛbɛʦ *nɛɓɛʦ
'3' aɗín iyʔɔn iyon
'4' tsʼáɡusin nowʔy nowa
'5' túdin tud el toɗ *tud-
'6' túdin ńda
kɛɗɪ kɔn
mɔk kan
kapei
la toɗ ka
nɪ ɛdɛs
*5+1
'7' túdin ńda
kɛɗi léɓyʦ
la toɗ ka
nɪ nɛbɛʦ
*5+2
'8' túdin ńda
kɛɗi aɗy̥
la toɗ ka
nɪ iyon
*5+3
'9' túdin ńda
kɛɗi tsʼaɡús
la toɗ ka
nɪ nowa
*5+4
'10' tomín mɔk tomin el toɗ en-ek
iɠy
*tomin

Referencies

[editar | editar la fonte]

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Heine, Bernd (1976) The Kuliak Languages of Eastern Uganda. Nairobi: East African Publishing House.
  • Ehret, Christopher (1981) "The classification of Kuliak", in ed. Thilo Schadeberg & Lionel Bender, Nilo-Saharan: Proceedings of the First Nilo-Saharan Linguistics Colloquium, Leiden, September 8-10, 1980. Dordrecht: Foris.
  • Laughlin, C. D. (1975) "Lexicostatistics and the mystery of So ethnolinguistic relations" in Anthropological Linguistics 17:325-41.
  • Fleming, Harold C. (1982) "Kuliak external relations: step one" in Nilotic Studes (Proceedings of the international symposium on languages and history of the Nilotic Peoples, Cologne, January 4-6, 1982, Vol 2, 423-478.