Llingües harákmbet

De Wikipedia
Llingües harákmbet
Distribución xeográfica Madre de Dios y Cusco
Países  Perú
Falantes ~1.500 (2004)
~800 (2009)[1]
Filiación xenética

harákmbut-katukina (?)

  harakmbet
Subdivisiones amarakaeri
huachipaeriAmarakaeri y Huachipaeri
Códigu Glottolog hara1260
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües harákmbet o harákmbut (tamién llamaes hate) son una familia de llingües indíxenes de la selva amazónica del sur de Perú, nos departamentos de Madre de Dios y Cusco.

Supónse qu'hai alredor 1.500 les persones que falen dalguna variedá harakmbet.[2]

Clasificación interna[editar | editar la fonte]

El harákmbut o harákmebet foi consideráu por llargu tiempu una llingua aisllada, o más esautamente un grupu de variedaes llingüístiques ensin parentescu verificable con nenguna otra llingua n'América del Sur. Sicasí, apocayá Adelaar (2000) apurrió evidencia de cierta conexón ente les llingües catuquinas de Brasil y el harákmbet.[3]

Dende'l puntu de vista de les variedaes estes pueden arrexuntase en dos grandes grupos de dialeutos:[4]

Historia[editar | editar la fonte]

Tres una incursión del Inca Túpac Yupanqui, en sieglu XV, el siguiente intentu de conquistar el territoriu qu'anguaño ocupa'l Departamentu de Madre de Dios foi lleváu a cabu polos españoles en 1566. Los huachipaeri llograron atacar con ésitu les faciendes de les tierres altes con cierta frecuencia mientres el periodu colonial. Escontra finales del sieglu XIX los toyoeri fueron abrasaos pol tristemente célebre Fitzcarraldo, barón del cauchu, esti eventu desaguó nuna guerra interina ente los sobrevivientes d'otros grupos de tribus harakmbut (Gray, 1996). Estos episodios fueron parcialmente dramatizados na película homónima (Fitzcarraldo, de Werner Herzog). Escontra 1950 anovóse'l contautu al traviés de misioneros dominicos.

Descripción llingüística[editar | editar la fonte]

Gramática[editar | editar la fonte]

Los marcadores pronominales independientes y prefijados al verbu son:[7]

singular plural
ndoʔ iʰ- oru oʔ-
õn iʔ- opid mbo- / mõ-
kẽn oʔ- kẽn-õ-my õnʔ-

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. Ethnologue:Statistical summaries
  2. HARAKMBET...
  3. Adelaar, 2000, páxs. 219-232.
  4. Helberg Chávez, 1990, páxs. 227–8
  5. Ethnologue report for language code - Huachipaeri
  6. Ethnologue report for language code - Amarakaeri
  7. Helberg Chávez, 1990, páxs. 243–4

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Adelaar, Willem F. H. (2000): "Propuesta d'un nuevu venceyu xenéticu ente dos grupos llingüísticos indíxenes de l'Amazonia occidental: Harakmbut y Katukina". en: Miranda Esquerre, vol. 2, páxs. 219–36.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

Ver tamién[editar | editar la fonte]