Saltar al conteníu

Llingües bodo-garo

De Wikipedia
Llingües bodo-garo
Distribución xeográfica NE d'India
Países Bandera de India India
Filiación xenética

Sino-tibetanu
  Tibetanu-birmanu
    Báricu

      L. bodo-garo
Subdivisiones Bodo
Garo
Koch
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües bodo-garo o boro-garo constitúin una pequeña familia de llingües sino-tibetanes falaes nel nordeste d'India. El términu "bodo" nun tien de confundise col términu "bódicu" pa referise a llingües sino-tibetanes del grupu del tibetano-himalayu.

Clasificación

[editar | editar la fonte]

Les llingües bodo-garo pertenecen a la rama tibeto-birmana de les llingües sino-tibetanes. Dientro d'esta rama, les llingües bodo-garo son arrexuntaes por Burling xunto col konyak-nocte (naga) y el jingphaw (jingpo o kachin), otros autores postulen solo una rellación más cercana ente'l konyak-nocte y el bodo-garo, denomáu llingües báriques al grupu resultante.

Les llingües bodo-garo pueden estremase en tres rames:[1]

  • Les llingües bodo, qu'inclúin al boro propiamente dichu, al dimasa, al tiwa, al reang, al kokborok (Tripuri) y al kachari.
  • Les llingües garo, qu'inclúin al garo y al megam.
  • Les llingües koch, qu'inclúin al koch, al rabha, al wanang, al atong y al ruga.

El bodo tien reconocencia oficial nel estáu indiu d'Assam. El kokborok, o tripuri, ye una de les principales llingües del estáu de Tripura. El megam foi fuertemente influyíu poles llingües khásiques (jásiques).

Característiques comunes

[editar | editar la fonte]

Nes llingües boro-garo-koch, como nes llingües sino-tibetanes polo xeneral, la sílaba tien un papel destacáu na fonoloxía y l'inventariu de consonantes qu'apaez en posición inicial ye mayor que'l que puede apaecer a final de sílaba.[2] Esisten mayores discrepancies ente diversos autores sobre'l númberu de tonos, anque paez podese afirmar con seguridá que paecen esistir oposiciones ente dos niveles tonales (sacante en garo, que paez ser la principal esceición dientro del grupu). El contraste de les sílabes en garo ye menor al qu'hai ente sílabes acabaes n'oclusiva glotal y les que non (ye un fenómenu común que la oposición de tonu tea acomuñada a un zarru glotal nes sílabes, el mesmu fenómenu atópase en llingües como'l takelma). La falta de contraste tonal en garo atribúise al desenvolvimientu históricu de la oclusiva glotal procedente del tonu altu del proto-garo.[3]

Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes variedaes bodo-garo-koch son:

GLOSA Bodo Garo Koch PROTO-
B-G-D
Boro Dimasa Kokborok Riang Garo Megam Koch Ruga
'1' se ma-ʃi ʂa

sa || wao̯ || sɑ || sa / so || *sa~se

'2' nɯi ma-gni nui nɔi gin-i ar ninŋ ni *g-ni
'3' tʰam ma-ktʰam tʰam tʰam ɡit-tam lai̯ tɑm tʰam *g-tʰam
'4' brɯi ma-bɾi burui brɔi bri sao̯ bɾi(ŋ) bɾi *b-ɾi
'5' ba ma-bwa ba ba boŋ-a sau boŋ baŋ-a *baŋ(a)
'6' ma-doʔ douk douk dok rɨw kɾob dok-a *dok
kɾok
'7' sni ma-ʃni ʂɪnin ʂnin sin-i hnʲo sin sɨn-ia *s-ni
'8' dain ma-ʤai ʧar ʧai ʧet pʰɾa gin ʧet-a *ʤat
'9' gu ma-ʃkʰo ʃɪku ʂkou sku kʰondai̯ ɡis suk-o *s-ku
'10' zi ma-ʤi ʧi ʧi ʧi-kiŋ ʧɨpʰo ʧɑ ʧi-kuŋ *ʤi~ʧi

Los pronomes en distintes variedaes bodo-garo-koch son:[4]

GLOSA Bodo Garo Koch PROTO-
B-G-K
PROTO-
TIB.-BIR.
Boro Deuri Dimasa Kok-
borok
Rabha
Singular ã aŋ(a) *aŋ *aŋ
nən nuŋ nɯŋ naʔ(a) *naŋ *naŋ
ba bo bi(a)
o(a)
Plural jɯŋ jou jiŋ cɯŋ naʔčiŋ
aŋʔčiŋ
ciŋ *ciŋ *ciŋ
nə́nsər lou niši nɔrɔk naʔsoŋ nároŋ
bísər
bíphər
bau bõniši biʔsoŋ
uamaŋ
iroŋ
uroŋ
*hi-
*hu-

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. D. C. Wood, 2008, p. 6
  2. Burling 1992; Joseph & Burling 2006
  3. Burling 1959, 1981, 1992; Joseph & Burling 2001, 2006).
  4. D. C. Wood, 2008

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • George van Driem (2001): Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region. Brill.
  • Daniel C. Wood (2008): An initial reconstruction of Proto-Boro-Garo (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
    Artículu revisáu