Llingües bantús de los Grandes Llagos

De Wikipedia
Llingües bantús de los Grandes Llagos
Distribución xeográfica Llagu Victoria
Países Bandera de Burundi Burundi
Bandera de Ruanda Ruanda
 Uganda
Filiación xenética

Níxer-Congu
  Volta-Congu
    Benue-Kwa
      Benue-Congu
        Bantoide
          Bantoide S
            Bantú
              Bantú NE

                Bantú GL
Códigu Glottolog grea1289
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües bantús de los Grandes Llagos, tamién llamáu bantú llacustre y zona J bantú (anque esta postrera nun coincide esautamente col bantú llacustre) son un grupu de llingües bantús de la rexón de los Grandes Llagos n'África Oriental. Fueron identificaes como grupu filoxenéticu pol equipu Tervuren, que les asitió como una zona adicional (zona J) na "classificación de Guthrie de les llingües bantús".[1]

Clasificación[editar | editar la fonte]

La clasificación acordies con el trabayu de Bastin, Coupez y Mann (1999) y con cambeos menores de Nurse (2003) (esti autor añadió'l sumbwa) ye:

(See also Runyakitara language, Nkore-Kiga)

Los códigos ente paréntesis indiquen la posición na clasificación de Guthrie que ye eminentemente xeográfica. Maho (2009) añade'l yaka a la llista anterior.

Comparanza léxica[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes llingües bantús de los grandes llagos son:[2]

GLOSA Shi-Havu (D50) Rwanda-Rundi (D60)
Fuliiru Shi Tembo PROTO-
SHI-HAVU
Hai Rwanda Rundi PROTO-
RWANDA-
RUNDI
'1' -guma cíguma tʃûːma *ci-guma limwé rimŋé rimwé *li-mwe
'2' -biɾi bibiɾi βiβiri *βi-βiri kabíri kaβiri kabiri *ka-βiri
'3' -ʃatu biʃarhu βihátu *βi-ʃatu gatatu gatatu gatatu *ga-tatu
'4' -ná bíni βínɛ *βi-nai anné kané kané *ka-ne
'5' -tàːnú birhaːnu βitánɔ *βi-taːnon gataːnu gataːnu gataːnu *ga-taːnu
'6' -lindátù ńdarhu ndatu *(li-)ⁿdatu gataandátu /
mukáːga
gataːndátu gataːndátu *ga-taːⁿdatu
'7' -llinda ńda βiɾɪ́nda *βi-(li-)ⁿda muʃanju /
indwi
kariːndwi indwi *iⁿdwi
'8' munáːná múnaːnin múnanɛ *mu-naːnin munáːnin umunáːnin umunáːnin *mu-naːnin
'9' mwéndà múénda mwɛnda *mw-yⁿda ʧénda ikʸé:nda iʧéːnda *kʸyːⁿda
'10' ikumi íkumi ɛ́kumi *i-kumi iʧúmi iʧúmi iʧúmi *i-ʧúmi
GLOSA Ñoro-Ganda (J10) Gungu (Y )
Chiga Gwere Ganda Hema Nyankore Nyoro Soga Tooro PROTO-
ÑORO-GANDA
'1' émʷè mòⁱzɑ́ èmû emu émʷè ːmù n̩dɑ́lɑ́ éːmù *-mu-y gímʷéːì
'2' ìβìrí ìβírí ̀bːírì ibiri ìβírì ìːβírí ìβìrì ìːβírì *i-βiri ìβírí
'3' ìʃɑ̀tu ìsɑ́tu ̀sːátù isatu ìʃɑ́tù ìsɑ́tù ìsɑ̀tu ìːsɑ́tu *i-satu ìsátʊ́
'4' ínɑ̀ ìːnɑ́ ̀ɲ̩nâ ina iːnɑ̀ ínɑ̀ ínɑ̀ íːnɑ̀ *iː-na(-i) ìnéì
'5' ìtʰɑ́ːnó ìtɑ́ːnú tːáàːnó itanu ètɑ̀ːnò ìtɑ̂ːnù ìtɑ́ːnú ìtɑ́ːnò *i-tʰaːnon ìtáːnʊ́
'6' mùkɑ̂ːgɑ̀ mùkɑ̂ːgɑ́ mùkâːgá mukaga mùkɑ́ːgɑ̀ mùkɑ̂ːgɑ̀ mùkɑ̀ːgɑ̀ mùkɑ̂ːgɑ̀ *mu-kaːga mʊ̀kâːɡá
'7' mùʃɑ́ˑⁿʒú mùsɑ́ˑⁿvú mùsáɱvú musanzu múʃɑ̀ˑⁿʒù músɑ́ˑⁿɟù músɑ́ˑⁿvú músɑ́ˑⁿɟù *mu-saːⁿɟo mʊ́saːⁿd͡ʒʊ
'8' mùnɑ̂ːnɑ̀ mùnɑ́ːnɑ́ mùnáːnâ munana mùnɑ̂ːnɑ̀ mùnɑ̂ːnɑ̀ mùnɑ́ːnɑ̀ mùnɑ̂ːnɑ̀ *mu-naːna mʊ̀náːnèí
'9' mʷèˑⁿdɑ̀ mʷèˑⁿdɑ̂ mwèndâ mwenda mʷèˑⁿdɑ̀ mʷéˑⁿdɑ̀ mʷêˑⁿdɑ̀ mʷéˑⁿdɑ̀ *mu-yːⁿda mʷèːⁿdá
'10' ìkúmì íkùmí ̀kːúmì ikumi èⁱkúmì ìkúmì íkùmì ìːkúmì *i-kumi íkùmí
GLOSA Haya-Jita (J20) PROTO-
HAYA-JITA
Haya Jita Kara
(Regi)
Kwaya Kerewe Nyambo Talinga-
Bwisi
'1' émoi kamʷi ʃimwi kamwi -mo emo ɛ̀mʷɪ́ *-mo-i
'2' iβiri βiβiri ʃibili kaβiri -βili iβiri ɛ̀βɪ́rɪ́ʔ *-βiri
'3' iʃatu βisatu ʃitatu kasatu -satu isatu ɛ̀sátʊ̀ *-satu
'4' ínai βina ʃinna kanna -na íːna ɛː́naà *-nna(-i)
'5' itaːnu βitanu ʃitanu kataːnu -tanu itaːnon ɛ́táː̀nò *-taːnu
'6' mukáàga 5+1 ʃimgaga kasasaβa mu.kaga mukâːga mʊ̀káaɣá *mu-kaːga
'7' múʃanɟo 5+2 ʃimusanju muⁿgati mu.saːnzu músaːnɟo mʊ̀sànʤʊ̀ *mu-saːⁿɟo
'8' munáàna 5+3 ʃimunana munaːna mu.nana munâːna mʊ̀náànà *mu-naːna
'9' mwendai 5+4 ʃimwenda kɛnda mu.yːnda mwenda mʷɛ̀ndáʔ *mu-yⁿda
'10' ikûmi ɛkumi ʃikumi ɛkumi ikumi ikúmi ɛ̀kúmì *i-kumi

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. Derek Nurse, 2003, The Bantu Languages
  2. Bantu Numerals (E. Chan)