Llingües Volta-Congu

Llingües Volta-Congu
Distribución xeográfica	África subsaḥariana
Países	Angola; Benín; Botsuana; Burkina Fasu; Burundi; Camerún; República Centroafricana; Chad; Comores; República d'El Congu; República Democrática d'El Congu; Costa de Marfil; Gabón; Ghana; Guinea Ecuatorial; Kenia; Lesothu; Liberia; Malí; Malawi; Mozambique; Namibia; Nixeria; Ruanda; Seixeles; Suazilandia; Sudán del Sur; Sudáfrica; Tanzania; Togu; Uganda; Zambia; Zimbabue
Falantes	~320-350 millones
Filiación xenética	Níxer-Congu; Llingües Volta-Congu
Subdivisiones	VC septentrional; VC meridional (Benue-Kwa)
Códigu Glottolog	volt1241
	; Estensión
	Ver tamién; Idioma - Families - Clasificación de llingües
	[editar datos en Wikidata]

Les llingües Volta-Congu son la principal caña de primer nivel dientro de la familia Níxer-Congu, con un total de 350 millones de falantes. El nome de la familia deber a que la mayoría de llingües falar ente les cuentes del ríu Volta y del ríu Congu.

Clasificación

El trabayu comparativu realizáu por John M. Stewart na década de 1960 y de 1970, ayudaron a establecer la unidá filoxenética de les llingües Volta-Congu y apurrieron lluz a la so estructura intera, pero los resultaos siguen ensin ser definitivos.

Williamson y Blench (2000) atoparon qu'en munchos casos ye difícil precisar llinies clares ente les distintos grupos de llingües Volta-Congu y suxirieron qu'esto podría indicar que se dio una diversificación d'un continuu geolectal más qu'una clara separación ente unidaes filoxenétiques. Esto fuera suxeríu antes por Bennet (1983 citáu en Williamson y Blench 2000:17) nel casu de les llingües Gur y les llingües Adamawa-Ubangi, que munchos autores arrexunten xuntes sol nome de llingües de la sabana. Tamién Elugne y Williamson (1976) na so reconstrucción del proto-ẹdo y el proto-ịjọ, dos subgrupos de les llingües kwa atoparon que'l proto-ẹdo-ịjọ presentaría carauterístiques usualmente acomuñaes coles llingües Benué-Congu polo que la diferencia filoxenética ente los dos grupos nun paecía xustificada.

Otres cañes de la familia son les llingües kru y les llingües senufo. Les llingües bantús que son el grupu meyor conocíu y particularmente numberosu formáu por ensame de llingües ye de fechu un subgrupu de les Llingües Benué-Congu.

Clasificación interna

Según Williamson y Blench 2000,^[1] estremar nes siguientes cañes:

Volta-Congu
- Volta-Congu septentrional (tamién llamáu Volga-Congu occidental): 30 millones de falantes nel África centro-occidental (qu'inclúi les subfamilies kru, gur, senufo)
- Volta-Congu meridional (tamién llamáu Volga-Congu oriental o Benue-kwa): 290 millones nel África central, oriental y meridional (qu'inclúi les subfamilies kwa, Volta-Níxer, Benue-Congu).

Según Bendor-Samuel 1989,^[2] les rellaciones ente grupos ye la siguiente:

Volta-Congu

Septentrional

	Adamawa

	Gur

	Senufo

pre (o mbre)

Kru

Benue-Kwa<br />

Kwa

Benue-Congu

Benue-Congu occidental

Volta-Níxer

Benue-Congu oriental

	Platoide

	Bantoide-Cross

Dellos autores como Victor Manfredi consideranque la división kwa ten de ser revisada y proponen estremar el grupu kwa en dos grupos, una más rellacionada colo qu'anguaño se llama Benue-Congu (denomináu BK-1) y otra parte más rellacionada coles llingües gbe (BK-2), esti segundu grupu taría carauterizáu por delles innovaciones comunes.^[3]

Descripción llingüística

Los sistemes vocálicos de les llingües Volta-Congu fueron oxetu d'un gran alderique en llingüística histórica.

Fonoloxía

Casali (1995) defende la hipótesis de que'l proto-Volta-Congu tendría nueve o diez vocales y un sistema de sinarmonía vocálica y que darréu esti inventariu amenorgaríase a un sistema de siete vocales en munches llingües Volta-Congu. Les llingües de los montes de Togu y Ghana son exemplos onde inda tán presentes sistemes de nueve o diez vocales. Per otra parte Stewart (2002) reconstrúi 7 vocales orales y 7 vocales nasales pal proto-Volta-Congu meridional (o más puramente un aproximamientu al mesmu basáu en correspondencies ente'l proto-potou-akan y el proto-bantú):

	orales			nasales
	anterior	central	posterior	anterior	central	posterior
zarraes	i		o	ĩ		ũ
semicerradas	ɪ		ʊ	ɪ̃		ʊ̃
abiertes	ɛ	a	ɔ	ɛ̃	ã	ɔ̃

Nun esiste una reconstrucción completa del proto-Volta-Congu qu'emplegue toles llingües de la familia, anque esiste un aproximamientu razonable de J. M. Stewart al proto-Benue-Kwa (Volta-Congu meridional) fecha comparando solamente'l proto-potou-akan y el proto-bantú. Acordies con esta reconstrucción toa consonante tien dos formes en distribución complementaria: grau ensin mutar / grau mutáu. Nel grau mutáu una consonante xeneralmente ye una alófno non nasal (anque les ensin mutar aproximantes son nasalizadas), ente que'l grau mutáu la consonante tien un alófono prenasalizado o nasal. Los raigaños tienen la forma avezada C₁V₁(C₂V₂), l'inventariu reconstruyíu pa les consonantes qu'apaecen en primer llugar (C₁) ye:^[4]

		billabial	alveolar	palatal	velar	labiovelar
Oclusiva	sorda	*p / ^mp	*t / ⁿt	*c / ^ɲc		*kʷ / ^ŋkʷ
Oclusiva	sonora	*b / ^mb	*d / ⁿd	*ɟ / ^ɲɟ	*g / ^ŋg	*gʷ / ^ŋgʷ
Implosiva	sorda	*ƥ / ^mƥ	*ƭ / ⁿƭ		*ƙ / ^ŋƙ	*ƙʷ / ^ŋƙʷ
Implosiva	sonora	*ɓ / m	*ɗ / n	*ʄ / ɲ		*ɠʷ / ŋʷ
aproximante		*ʋ̃ / m	*l̃ / n	*y / ɲ	*ɰ̃ / ŋ	*w̃ / ŋʷ
nasal		*m / m	*n / n

Pa cada par de fonemes de la tabla'l primeru ye'l alófono qu'apaez ante vocal non nasal (grau ensin mutar) y el segundu'l qu'apaez ante vocal nasal (grau mutáu). Nesti sistema destaca l'ausencia d'africaes o fricatives, una carauterística tamién presente en proto-bantú y en proto-potou-akan.

Comparanza léxica

Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües Volta-Congu son:

GLOSA	Volta-Congu septentrional			Volta-Congu meridional
GLOSA	PROTO- KRU	PROTO- SENUFO	PROTO- GUR	PROTO- BENUE-KWA
'1'	ɓlo doː	*ninŋgb͡ĩ	dig- / -dum	-ɗĩ / -kp͡a
'2'	*sɔ̃ː-	*sɔ̃ːni	lia / -ɲo	*-badi
'3'	*tãːr	*tãːri	*tãːri	*-tãri
'4'	*ɲiyɛ̃̀hɛ	*ti-cɛːre	*naːsi	*-nai
'5'	?	*kankuro	*nom	*ton-
'6'	*5+1	*kogo-nin	*-lo-du
'7'	*5+2	*5+2	*-lo-pɛ
'8'	*5+3	*5+3	*-lo-tãːri
'9'	*5+4	*5+4	*10-1
'10'	kʊɡb͡a pu	*kɛ	*pi-	*-wo-

Referencies

↑ Ernst Kausen, Die Klassifikation der Niger-Kongo-Sprachen (DOC) Klassifikation sämtlicher Niger-Kongo-Sprachen nach Williamson-Blench 2000 mit Sprecherzahlen aus Ethnologue 2005.
↑ Bendor-Samuel, John (ed.) 1989 – The Niger-Congu languages. University Press of America, Lanham.
↑ BK1 alies 'Proto-Potou-Akanic-Bantu'— a study of diachronic syntax
↑ J. M. Stewart, 2002, p. 207-209

Bibliografía

Casali, Roderic F. (1995) 'On the Reduction of Vowel Systems in Volta-Congu', African Languages and Cultures, 8, 2, Dec, 109–121.
Stewart, John M. (1976) Towards Volta-Congu reconstruction: a comparative study of some languages of Black-Africa. (Inaugural speech, Leiden University) Leiden: Universitaire Pers Leiden.
Stewart, John M. (1985) 'Nasality patterns in the Volta-Congu foot.' Paper presented at the Colloquium on African Linguistics, Leiden, Sept. 1985.
Williamson, Kay & Blench, Roger (2000) 'Niger-Congu', in Heine, Bernd and Nurse, Derek (eds) African Languages — An Introduction. Cambridge: Cambridge University press, páxs. 11–42.

[1] Ernst Kausen, Die Klassifikation der Niger-Kongo-Sprachen (DOC) Klassifikation sämtlicher Niger-Kongo-Sprachen nach Williamson-Blench 2000 mit Sprecherzahlen aus Ethnologue 2005.

[2] Bendor-Samuel, John (ed.) 1989 – The Niger-Congu languages. University Press of America, Lanham.

[3] BK1 alies 'Proto-Potou-Akanic-Bantu'— a study of diachronic syntax

[4] J. M. Stewart, 2002, p. 207-209

[1]

[2]

[3]

[4]