Llingües Ka-Togu

Llingües Ka-Togu
Distribución xeográfica	África occidental
Países	Ghana Togu Benín
Filiación xenética	Níxer-Congu   Volta-Congu     Kwa       L. Ka-Togu
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües ka-Togu constitúin una caña de les llingües kwa, formada por daqué más de media docena de llingües, falaes principalmente na rexón montascosa asitiada ente Ghana y Togu. Esta agrupación ye una de les dos cañes en que Heine (1968) estrema les llingües de los montes ente Togu y Ghana.

Clasificación

Les llingües Ka-Togu son unu de los dos subgrupos en que B. Heine estremó les llingües kwa de los cordal que dixebra Ghana y Togu. En 1912, Bernhard Struck foi'l primeru n'arrexuntar xuntes toes estes llingües a les que llamó Semibantu von Mitteltogo. Westermann, nel so clasificaión de les llingües sudániques (darréu reclasificadas como llingües Níxer-Congu), adoptó pa toes estes llingües el términu "caxón-de-xastre" Togorestsprachen, que nun yera otra cosa qu'una agrupación xeográficu-tipolóxica ensin basar nel métodu comparativu. El primer trabayu qu'emplegó'l métodu comparativu foi llevada a cabu por Bernd Heine (1968) qu'estableció dos grupos distintos: el Ka-Togu y el Na-Togu basándose na forma pa 'carne' nestes llingües. Dakubu y Ford (1988) renombraron al agregáu de llingües Ka-Togu y Na-Togu como llingües Togu centrales, un términu entá usáu por dellos autores (por casu Blench 2001). Dellos autores consideren que les llingües Ka-Togu xuntu coles llingües Na-Togu formen un grupu, pero la opinión mayoritaria ye tratales como dos rama independientes dientro del grupu kwa.

Llingües del grupu

	Nome	Autónimos
		Etnia	Llingua
Ka |Avatime	Ke-dane-ma	Sì-yà
	Nyangbo	Batrugbu	Tùtrùgbù
	Tafi	Bàgbɔ̀	Tɛ̀gbɔ̀
	Ikposo	Akpɔsɔ	Ikpɔsɔ
	Bowiri, Tora	Bawuli	Tuwuli
	Ahlon		Igo
	Akebu	əkpəβə	Kᵼkpəkə
	Animere		Animere

Descripción llingüística

Les llingües Na-Togu, según les llingües Ka-Togu, tienen carauterístiques típiques de les llingües Níxer-Congu como la presencia de clases nominales, esta retención del sistema ye orixinal yá que munches llingües circundantes perdieron o erosinado en gran midida dichu sistema qu'anguaño ye solu residual. Toles llingües Na-Togu son llingües tonales y la mayoría tienen sistemes vocálicos formaos por nueve o diez unidad fonológicamente distintives, qu'entren en xuegos de sinarmonía vocálica basada nel traza ATR. Tanto'l ewe como'l twi, les llingües principales de la rexón influyeron notablemente nestes llingües.

Comparanza léxica

Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües Ka-Togu son:

GLOSA	Avatime-Nyangbo			Ahlo-Kposo			Animere-Akebu		PROTO- KA-TOGO
	Avatime	Nyangbo	Tafi	Ahlo (igo)	Kposo (uwi)	Tuwuli (bowiri)	Animere	Akebu
'1'	ólè	olié	golí	ili	ɛ̀dɪ	kédì		ʈɛ́ì	*-ɖɪ
'2'	ɔ́βà	ɛbʰa	ɪbʰa	ìwà	ɛ̀fʷà	kɛ́ɛ́yá		jí	*-βa
'3'	ɔ́tà	ɛtaé	ɪtá	ìtã	ɛ̀la	kààlɛ̀		tā	*-tãi
'4'	óné	ɛlɛ	ĩlĩ́	àlã̀	ɛ̀na	kɛ́ɛ́ná		nìə̀ə̀	*-nã
'5'	óʧù	etié	ití	ùtɔ	ɛ̀tʊ	kùùló		tʊ̄ʊ̀	*-tɔ
'6'	óglò	holō	holō	ugo	ɛ̀wlʊ	kévũ̀		kʊ̀rã̀ŋ	*go-tɔ
'7'	glóelè	ɡěneé	ɡéné	ùzòni	ɛ̀wlʊdɪ	kɛ́kɔ̀nɔ̀		pīrìmātā	*go-lo-ɖɪ
'8'	ɡɔ́tɔ́βà	ansɛ	asʊī	ùmàlà	ɛ̀lɛ	kɛ̀ɛ̀lɛ̃̀		nɛ̀ĩ̀ŋ	*go-tɔ-βa
'9'	ɡɔ́tólé	ʒitaé	ʒitá	úkàli	ɛ̀lɛdɪ	kàvèdí		fã̀ŋʧẽ̄ŋʧẽ̄ŋ	?
'10'	líɔfɔ	kɛfɔ	kífɔ̄	ɔ̀wú	ìdʒo	kùwà		tə̀	*-wo

Referencies

Bibliografía

• Datos: Q5972796