L'Aaiún
L'Aaiún | |
---|---|
Alministración | |
Provincia | provincia de L'Aaiún |
Tipu d'entidá | gran ciudá |
Alcalde | Moulay Hamdi Ould Errachid |
Nome oficial |
Laayoune (fr)[1] العيون (ar) El Aaiún (es) |
Nome llocal |
العيون (ar) El Aaiún (es) |
Xeografía | |
Coordenaes | 27°09′N 13°12′W / 27.15°N 13.2°O |
Superficie | 21.000 km² |
Altitú | 72 m |
Demografía | |
Población | 217 732 hab. (2014) |
Porcentaxe | 91.45% de provincia de L'Aaiún |
Densidá | 10 368,19 hab/km² |
Viviendes | 48 049 (2014) |
Más información | |
Fundación | 1938 |
Estaya horaria |
UTC±00:00 UTC+01:00 |
Llocalidaes hermaniaes |
|
L'Aaiún[2] (n'árabe: العيون, Al-`Ayyūn/El-Aiun; en francés: Laâyoune; en bereber: -yɛyun; en hassanía: لعيون, Laʕyūn) ye la ciudá más importante d'El Sáḥara Occidental. Ta asitiada nel interior del territoriu, a 28 km de la mariña norte, xunto al calce secu del ríu Saguia el Hamra, na rexón homónima.
Historia
[editar | editar la fonte]La presencia del primer asentamientu permanente no que güei ye la ciudá de L'Aaiún data de 1928, cuando s'afitó un puestu de vixilancia perteneciente a la tribu izarguien. Los españoles nun entamen la ocupación efeutiva del interior del territoriu hasta 1934, cuando'l comandante Antonio de Oro y el capitán Galo Bullón Díaz llegaron hasta'l puestu de vixilancia de los izarguien, paeciéndo-yos óptimu'l llugar pa un afitamientu permanente, porque nun taba lloñe de la mar y bien comunicáu con Tarfaya y Cabu Juby, y cuntaba con un suministru garantizáu d'agua duce gracies a los pozos de la vera izquierda del Saguia el Hamra, gracies a la balsiadura nel so calce mientres la dómina d'agües. Cuatro años dempués, en 1938, dambos oficiales decidieron l'afitamientu d'un puestu militar fixu, y alzáronse entós los primeros edificios permanentes del asentamientu. En 1940 designóse oficialmente ciudá capital o cabecera d'El Sáḥara Español, recibiendo por tantu una dotación de Partíes Específiques (pa la construcción d'edificios ya infraestructures) perteneciente a los Presupuestos Añales independientes pa la rexón Ifni-Sáḥara. El so desenvolvimientu foi lentu hasta los años sesenta, cuando tuvo un desendolque espectacular convirtiéndose nuna ciudá moderna.[3]
Foi la capital del antiguu Sáḥara Español hasta avientu de 1975, cuando tres la marcha pacífica de miles de marroquinos escontra El Sáḥara –planiada pol rei Hasan II– que dempués se denominó "marcha verde", robláronse los Alcuerdos de Madrid, polos que España dexó El Sáḥara a Marruecos y a Mauritania, que tuvieron qu'enfrentase depués col Frente Polisariu saḥarianu, sofitáu por Arxelia. Los marroquinos ocuparon la ciudá a principios de 1976, causando un éxodu de saḥarianos escontra Arxelia pa escapar de les represalies marroquines pol so sofitu al Frente Polisariu. Na so persecución a la población que fuxía escontra'l suroeste d'Arxelia, les fuercies aerees marroquines utilizaron napalm, fósforu blancu y bombes de fragmentación contra los refuxaos.
El censu de 2004 rexistró una población de 183.691 habitantes, la de mayor población de too El Sáḥara Occidental. La so crecedera débese en bona midida a la movilización militar y la política de marroquinización (asentamientu de colonos) que'l gobiernu de Marruecos prauticó dende l'anexón del territoriu saḥarianu.[ensin referencies]. En 1979 Mauritania arrenunció a la parte de territoriu que-y correspondía, que se anexonó Marruecos unillateralmente, robló la paz col Frente Polisariu y, de la mesma, reconoció a la RASD.
En 2005, la ciudá foi escenariu de graves protestes en contra de la ocupación marroquina y en sofitu de la independencia y del Frente Polisariu. Estes protestes tamién les hebo n'otros nucleos urbanos d'El Sáḥara Occidental, y en dellos centros universitarios de too Marruecos. La ciudá foi reconocida como la capital de la República Árabe Saḥariana Democrática por 82 estaos.
Demografía
[editar | editar la fonte]La ciudá rexistró una población de 183.691 habitantes mientres l'últimu censu que foi realizáu en 2004. Según estimaciones calcúlase que nel 2009 tien una población de 194.668 habitantes polo que s'asitia como la principal ciudá d'El Sáḥara Occidental.[5] La ciudá sufrió l'éxodu de miles de saḥarianos que fuxíen de Marruecos en direición a los campamentos de refuxaos que s'atopen nel país vecín de'[Arxelia]] polo que la so población na actualidá viose amenorgada, pero aínda aumenta añu a añu por cuenta de la gran natalidá esistiente.
Evolución demográfica de L'Aaiún.[ensin referencies] | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Censu de 1982 | Censu de 1994 | Estimación de 1999 | Censu de 2004 | Estimación de 2006 | Estimación de 2009 | ||||||||||||||
93.875 | 136.950 | 169.000 | 183.691 | 188.084 | 194.668 |
Xeografía
[editar | editar la fonte]La ciudá nun tien grandes elevaciones y alcuéntrase nel calce d'un ríu secu. Asítiase amás a unos 300 km de Las Palmas de Gran Canaria y a unos 870 km de Rabat. La elevación media del territoriu nel que s'asitia la ciudá ye de 19 msnm.[6] La rexón na que s'atopa asitiada la ciudá ye conocida como L'Aaiún-Bojador-Saguia el Hamra y ye la más próspera del territoriu.
Economía
[editar | editar la fonte]La ciudá cunta con pocos recursos naturales y nun tien abondes precipitaciones como p'abastecer la mayoría de les xeres agrícoles. La so economía centrar nel llendo nómada, la pesca y l'estracción de fosfatos, de los que constitúi'l mayor xacimientu del mundu. La mayoría de los alimentos pa la población urbana tienen de ser importaos. Tol comerciu y otres xeres económiques tán controlaes pol gobiernu de Marruecos. Los ingresos y estándares de vida atópense sustancialmente per debaxo de los de Marruecos pero tamién s'atopen sustancialmente percima de los del restu d'El Sáḥara Occidental. La ciudá tamién cunta con pequeños ingresos procedentes de l'ayuda internacional ya ingresos entá más amenorgaos procedentes del turismu.
Pelos sos términos, crucia'l tresportador móvil que sale de Bucraa hasta'l puertu de Marsa. Considérase como'l tresportador móvil más llargu del mundu.[ensin referencies]
Clima
[editar | editar la fonte]Como nel restu del desiertu d'El Sáḥara, el clima de la ciudá ye bien secu y calorosu, rexistrando unes precipitaciones bien baxes tol añu. Los meses más calorosos son xunetu y agostu que son tamién los que menos precipitaciones tienen y los meses de la estación de les agües son los más frescos y tienen la gran mayoría de les que cayen a lo llargo del añu. De siguío amuésense los permedios climáticos de la ciudá:
Gobiernu y política
[editar | editar la fonte]L'estatus llegal del territoriu y la cuestión de la soberanía tán por resolver. Atópase na so gran mayoría sol control de Marruecos, pero'l Frente Polisariu, que constituyó en 1976 la República Árabe Saḥariana Democrática, dispúta-ylu. Dende entós los dos bandos enfrentáronse militar y diplomáticamente en delles ocasiones y con diversos graos d'intensidá.[7] La ciudá cunta colo que podría considerase un alcalde que s'encarga de tomar les decisiones importantes sobre lo qu'hai que facer en cada momentu. Esti alcalde anóvase cada cuatro años democráticamente escoyíu pola población. Enantes méntase lo que podría considerase un alcalde pero que ye en realidá una figura al serviciu del rei de Marruecos (Mohamed VI).
Tresporte
[editar | editar la fonte]La ciudá ta más o menos bien comunicada coles ciudaes y nucleos de población vecinos yá que tien carreteres que la comuniquen qu'anque nun gocien d'una calidá del asfaltu perfecto si que pueden usase por cualesquier vehículu. La ciudá cunta amás pa movese pel so interior colos tresportes carauterísticos d'otres ciudaes de pequeñu tamañu como son los autobuses y taxis que s'atopen disponibles casi les 24 hores del día.
No que cinca al tresporte a mayor escala, la ciudá cunta con un aeropuertu, l'aeropuertu Hassan I, nes sos cercaníes que cunta con estremaos vuelos regulares tantu a España –principalmente Canaries– como a delles ciudaes importantes de Marruecos.
Nel apartáu del tresporte marítimu la ciudá cunta con una carretera que la comunica cola llinia marítima (a tan solo 28 km), colos pueblos costeros Feim L´wad y Marsa o más frecuente L´Blaya que ye l'únicu cai de la ciudá.
Deporte
[editar | editar la fonte]Na ciudá prautíquense un cientu de deportes ente los sos habitantes pero'l que podría considerase como deporte rei o deporte preferíu pola gran mayoría de la población ye, como nel restu d'El Sáḥara Occidental y tamién Marruecos, el fútbol. El principal club deportivu de la ciudá ye'l Jeunesse Sportive d'El Massira que milita na Botola, primer categoría marroquina. La ciudá tamién cunta con clubes que prautiquen otros deportes magar estos nun son tan importantes o nun tienen tantos siguidores como los que prautiquen el fútbol. Na ciudá va va xugar tamién (en cuanto cunte con reconocencia oficial) los sos partíos la Seleición de fútbol d'El Sáḥara Occidental.
Campos de refuxaos
[editar | editar la fonte]La ciudá tamién apurre'l so nome a una de los cuatro wilayas nes que s'encadarmen los campos de refuxaos saḥarianos de les RASD pela redolada de la ciudá arxelina de Tindouf y ye amás la sede de la operación MINURSO (Misión de Naciones Xuníes pal referendu n'El Sáḥara Occidental) de la ONX.
Hermanancies
[editar | editar la fonte]- Arxel (Arxelia) (2001)[8][Nota 1]
- Almería (España) [9][Nota 2]
- Avilés (España) [10][Nota 3]
- Caraques (Venezuela) (12 d'agostu de 2005)[Nota 4]
- Lorca (España) [11][Nota 5]
- Málaga (España) [12][Nota 6]
- Montevidéu (Uruguái) (13 d'avientu de 2009)[13][Nota 7]
- Sorrento (Italia) (18 d'abril de 2009)[14][Nota 8]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Notes
[editar | editar la fonte]- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu con autoridaes del Polisariu en Tindouf
- ↑ Alcordáu col Conceyu L'Aaiún
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Censo marroquí de 2014.
- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ Diario Vasco, 10 de marzu de 1966
- ↑ Mises desiertes n'El Sáḥara Occidental
- ↑ World Gazetteer, Western Sahara: largest cities and towns and statistics of their population.
- ↑ Weatherbase
- ↑ Batalla pol dominiu .EH n'Internet pal Sáḥara Occidental
- ↑ Renewing the twining agreement between Central Algiers and Wilaya of El Aaiun. Sahara Press Service. 30 d'ochobre de 2011. Archivado del original el 2012-05-01. https://web.archive.org/web/20120501181500/http://www.spsrasd.info/en/content/renewing-twining-agreement-between-central-algiers-and-wilaya-el-aaiun. Consultáu'l 2 de payares de 2011.
- ↑ Conceyu d'Almería (ed.): «Ciudades Hermanadas». Archiváu dende l'orixinal, el 27 de payares de 2015. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.
- ↑ «Balance del viaxe realizáu por representantes municipales al Sahara». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-05-29.
- ↑ Conceyu de Lorca (12 de payares de 2010). «El Conceyu de Lorca denuncia l'agresión de Marruecos contra'l Pueblu saḥarianu y esixe al Gobiernu d'España qu'asuma'l papel que-y correspuende». Consultáu'l 1 de setiembre de 2011.
- ↑ Conceyu de Málaga (ed.): «[https://web.archive.org/web/http://www.malaga2016.es/ye Web oficial de la candidatura de Málaga a capital europea de la cultura en 2016]». Archiváu dende l'orixinal, el 27 de payares de 2015. Consultáu'l 2 d'abril de 2009.
- ↑ «hermanancia ente L'Aaiún y Montevideo». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2012. Consultáu'l 2 d'abril de 2017.
- ↑ Western Sahara: twinning of the cities of Laâyoune and Sorrento ennahar , 18 d'abril de 2013
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
- José Manuel Meana Palaciu (15 de xineru de 2006). «L'Aaiún de los pioneros: un pobláu de los años 40». Biblio 3W. Revista Bibliográfica de Xeografía y Ciencies Sociales (Barcelona: Universidá de Barcelona) XI (627). ISSN 1138-9796. http://www.ub.es/geocrit/b3w-627.htm. Consultáu'l 8 d'abril de 2009.