Idioma xhosa

De Wikipedia
Xhosa
isiXhosa
Faláu en Bandera de Sudáfrica Sudáfrica
Rexón Provincia Oriental del Cabu, Provincia Occidental del Cabu
Falantes 7,9 millones
Familia Níxer-congu

 Atlánticu-congu
  Volta-Congu
   Benué-Congu
    Bantoide
     Meridional
      Bantú
       Central
        Grupu S
         Idioma nguni
          Xhosa

Estatus oficial
Oficial en Bandera de Sudáfrica Sudáfrica
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 xh
ISO 639-2 xho
ISO 639-3 xho

Xhosa o xosa ([ˈkǁʰoːsa]) ye un idioma bantú, una de les once llingües oficiales de Sudáfrica. Ye falada por aproximao 7,9 millones, equivalente al 18% de la población sudafricana.

Como la mayoría de les llingües bantús, el xhosa ye una llingua tonal, esto ye, que la mesma secuencia de consonantes y vocales tien distinta significáu si ta dicha con una entonación ascendiente o descendiente, alta o baxa. Una de les carauterístiques más distintives ye la prominencia de consonantes con clic; la pallabra "xhosa" empieza con un clic.

El xhosa escribir col alfabetu llatín. Úsense tres lletres pa representar los clics básicos: c pa los clics dentales, x pa los llaterales y q pa los post-alveolares (ver tabla de consonantes más embaxo). Los tonos nun s'indiquen na forma escrita.

Alfabetu[editar | editar la fonte]

Consonantes[editar | editar la fonte]

Llabial Dental /
Alveolar
Postalveolar
/ Palatal
Velar Glotal
Central Llateral
Chasquíu sorda | [kǀ] c [kǁ] x [kǃ] q
aspirada [kǀʰ] ch [kǁʰ] xh [kǃʰ] qh
marmulláu | [ɡǀʱ] gc [ɡǁʱ] gx [ɡǃʱ] gq
nasal sonoru | [ŋǀ] nc [ŋǁ] nx [ŋǃ] nq
nasal marmulláu | [ŋǀʱ] ngc [ŋǁʱ] ngx [ŋǃʱ] ngq
nasal glotalizado [ŋ̊ǀˀ] nkc [ŋ̊ǁˀ] nkx [ŋ̊ǃˀ] nkq
Oclusiva eyectiva [pʼ] p [tʼ] t [tʲʼ] ty [kʼ] k
aspirada [pʰ] ph [tʰ] th [tʲʰ] tyh [kʰ] kh
marmulláu |

[bʱ] bh

[dʱ] d [dʲʱ] dy [ɡʱ] g
implosiva [ɓ] b
Africada eyectiva [ʦʼ] ts [ʧʼ] tsh [kxʼ] kr
aspirada [ʦʰ] ths [ʧʰ] thsh
marmulláu | [ʣʱ] dz [ʤʱ] j
Fricativa sorda |

[f] f

[s] s [ɬ] hl [ʃ] sh [x] rh [h] h
marmulláu |

[v̤] v

[z̤] z [ɮ̈] dl [ɣ̈] gr [ɦ̤] hh
Nasal sonoru |

[m] m

[n] n [nʲ] ny [ŋ] n'
marmulláu |

[m̤] mh

[n̤] nh [n̤ʲ] nyh
Aproximante sonoru | [l] l [j] y [w] w
marmulláu | [l̤] lh [j̈] yh [w̤] wh

Referencies[editar | editar la fonte]

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • "Xhosa – Definition and pronunciation". Oxford Learner's Dictionaries. Oxford University Press.
  • "Xhosa – pronunciation of Xhosa". Macmillan Dictionary. Macmillan Publishers Limited.
  • Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh.