Idioma dzongkha
| རྫོང་ཁ་ | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Faláu en | ||||||||||||||||
| Faláu en | Bután y India | |||||||||||||||
| Númberu de falantes | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Datos | ||||||||||||||||
| Familia |
Southern Tibetic (en)  | |||||||||||||||
| Estáu de vulnerabilidá | 2 vulnerable | |||||||||||||||
| Sistema d'escritura | alfabetu tibetanu | |||||||||||||||
| Reguláu por |
Dzongkha Development Commission (en) | |||||||||||||||
| Códigos | ||||||||||||||||
| ISO 639-1 | dz | |||||||||||||||
| ISO 639-2 | dzo | |||||||||||||||
| ISO 639-3 | dzo | |||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
El dzongkha (རྫོང་ཁ་) o butanés ye la llingua nacional de Bután. La pallabra dzongkha significa "la llingua del distritu", (kha, ཁ་) ye llinguax, y dzong ye "distritu" . O tamién, falada nel dzong (རྫོང་), onde los dzong son los monesterios fortificaos que s'atopen en Bután y que foron fechos por Shabdrung Ngawang Namgyal nel sieglu XVII.
A partir de 2013, Dzongkha tenía 171 080 falantes nativos y alredor de 640 000 falantes en total.[1] Reguláu pola Dzongkha Development Commission.
Usu[editar | editar la fonte]
Dzongkha y los sos dialectos son la llingua nativa d'ocho distritos occidentales de Bután (Wangdue Phodrang, Punakha, Thimphu, Gasa, Paru, Hai, Dagana y Chukha). Tamién s'atopen dellos falantes nativos cerca de la ciudá india de Kalimpong, una vegada parte de Bután pero agora nel norte de Bengala.
Dzongkha foi declaráu como l'idioma nacional de Bután en 1971[2]. L'estudiu de Dzongkha ye obligatoriu en toles escueles de Bután, y la llingua ye la lingua franca nos distritos al sur y al este onde nun ye la llingua materna. La película de 2003 de Bután, Travelers and Magicians ta dafechu en Dzongkha.
Sistema d'escritura[editar | editar la fonte]
L'alfabetu tibetanu usáu pa escribir Dzongkha tien trenta lletres básiques, dacuando conocíes como "radicales", pa les consonantes. Dzongkha xeneralmente escríbese nes formes de la escritura Uchen de Bután, les formes del alfabetu tibetanu conocíu como Jôyi "cursiva a mano" y Jôtshum "formal a mano". La forma impresa conozse a cencielles como Tshûm[3].
Romanización[editar | editar la fonte]
Hai delles menes de romanización y sistemes de treslliteración pa Dzongkha, sicasí, tolos sistemes posibles fallaron en representar el verdaderu soníu fonéticu.[4] Un sistema de trescripción fonética conocíu como Roman Dzongkha, escurríu pol llingüista George van Driem, foi adoptáu como'l sistema de romanización estándar de Dzongkha pol gobiernu de Bhután en 1991.[2]
Fonoloxía[editar | editar la fonte]
Dzongkha ye un llinguaxe de tonu y tien dos tonos de rexistru: altu y baxu.(van Driem, 1992) El tonu d'una sílaba determina'l alófonu del entamu y el tipu de fonación de la vocal nuclear.(Downs, 2011)
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ How many people speak Dzongkha?
- ↑ 2,0 2,1 (1991) Dzongkha Development Commission of The Royal Government of Bhutan: Guide to Official Dzongkha Romanization.
- ↑ Research School, CNWS: Dzongkha = Rdoṅ-kha. ISBN 90-5789-002-X.
- ↑ Tibetan. Dzongkha.
Consulta la edición de Wikipedia n'idioma dzongkha.
