Saltar al conteníu

Idioma chitimacha

De Wikipedia
Chitimacha, Shetimasha
'Sitimaxa'
Faláu en  Estaos Xuníos d'América
Rexón Louisiana meridional
Falantes llingua muerta (1940)
Familia Aisllada / Totozoque(?)
Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2
ISO 639-3

Llocalización de los chitimacha.

El chitimacha ye una llingua indíxena americana falada polos chitimacha, una etnia orixinaria de Louisiana (Estaos Xuníos). La llingua se exitinguió na década de 1940 cuando la so postrera falante fluente, Delphin Duchloux morrió. Dende'l puntu de vista filoxenéticu clasifícase como una llingua aisllada, yá que nun pudo ser rellacionáu con nenguna otra llingua de la rexón. Anque apocayá (2014), propúnxose que podría tar emparentáu coles llingües totozoquenas de Méxicu[1]

Anque'l chitimacha yá nun ye una llingua viva, ta estensamente documentada gracies al trabayu de llingüistes como Morris Swadesh[2][3] and John R. Swanton que trabayaron colos chitimacha a principios de sieglu XX, anque gran parte del material permanez inéditu. Swadesh escribió una gramática completa y un diccionariu y compiló numberosos testos de los dos últimos falantes, anque nengún d'estos trabayos foi publicáu.

Anguaño esisten esfuercios de revitalización que traten d'enseñar la llingua chitimacha a una nueva xeneración de chitimaches.[4][5]

Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

La siguiente tabla amuesa los numberales en delles llingües indíxenes norteamericanes:

GLOSA Atákapa
Occidental
[6]
Atákapa
Oriental
[7]
Natchez[8] Chitimacha[9][10]
'1' tanuʔk hannik wītã (h)unku
'2' tsīk hapalšt āwiti (h)upa
'3' lāt nēti kahitie
'4' himatoʔl tets kinawīti me(čy)čant
'5' nīt išpīti hussa
'6' lāt tsīk lāhanaʔoχ hatẽka
'7' paχ(y) paighu anʔkwa mīčeta
'8' himatoʔl tsīk apkatūpiš kweta
'9' wōš išōlan /
tegghuiau
witipkatūpiš kwičeta
'10' wōš /
heissign
ōkō heihetie

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Brown, Cecil H., Wichmann, Søren, & Beck, David. 2014. Chitimacha: A Mesoamerican language in the Lower Mississippi Valley. International Journal of American Linguistics 80(4): 425–474.
  2. «Sociologic Notes on Obsolescent Languages». JSTOR: International Journal of American Linguistics, Vol. 14, Non. 4 (Oct., 1948), páxs. 226-235. http://www.jstor.org/pss/1262876. Consultáu'l 26 de xineru de 2010. 
  3. Swadesh, M. (1934). «The phonetics of Chitimacha». Language 10 (4):  páxs. 345–362. 
  4. «Rosetta Stone releases Chitimacha language — Baton Rouge, LA obra=2theadvocate.com». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-03-05. Consultáu'l 26 de xineru de 2010.
  5. «YouTube - Chitimacha Language Episode - Finding Our Talk 3». youtube.com. Consultáu'l 26 de xineru de 2010.
  6. Atakapa Dictionary
  7. Atakapan Numerals
  8. Natchez numerals
  9. Chitimacha Words
  10. Chitimacha Numerals

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]