Idioma bulgáricu

De Wikipedia
Bulgárico, Búlgar
'Bolğar'
Faláu en  Rusia
 Ucraína
Moldavia
 Rumanía
 Bulgaria
Rexón Asia central a les estepes del norte del Cáucasu, el Volga, el Danubiu y enclaves en Molise (Campania)
Falantes Estinguíu
Familia Altaico

  Túrquico
    Oghur
      Búlgaricu

Estatus oficial
Oficial en Antigua Gran Bulgaria

Bulgaria del Volga

Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2
ISO 639-3

L'idioma bulgáricu o búlgar (tamién escritu Bólğar o Búlghar) ye una llingua túrquica estinguida del grupu oghur falada polos protobúlgaros.

El nome provién de los protobúlgaros, la organización tribal que s'estableció'l khanato, conocíu como Antigua Gran Bulgaria a mediaos del sieglu VII, dando llugar al Primer Imperiu búlgaru escontra'l 681 d. C.[1][2][3]

Anque la llingua escastar na Primer Imperiu búlgaru (en favor del búlgaru eslavu), siguió siendo usada na Bulgaria del Volga, siendo l'antecesor del modernu idioma chuvasio.[4][5][6]

Clasificación[editar | editar la fonte]

La mayor parte d'estudiosos asitien el búlgaricu ente la caña "Lir" de les llingües túrquiques, llamaes usualmente "túrquico oghur", "lir-túrquico" o "túrquico bulgárico" que s'opón a la "shaz" o túrquico común. La caña oghúrica carauterizar por correspondencies fonétiques peculiares: por casu, les llingües oghúricas (lir-túrquico) tienen r onde'l túrquico común tien š (shaz-túrquico).[1][3][7] Como afirma Al-Istakhri

"la llingües de los búlgar paecer a la llingües de los jázaros".[8]

Como se dixo la única llingua túrquica sobreviviente d'esti grupu ye'l modernu chuvash.

Per otra parte, dellos historiadores búlgaros, especialmente los modernos, rellacionen l'idioma búlgaricu coles llingües irániques (o n'ocasiones les llingües pamir) en llugar de col túrquico, namái sobre la base de delles pallabres iranies presentes nel modernu búlgaru.[9][10][11][12] Según Raymond Detrez, especialista n'hestoria y llingua búlgares,[13] estes propuestes respuenden a sentimientos anti-turcos, y atribúi la presencia de términos iranios en búlgaru modernu a la influencia del turcu otomanu.[14] Ello ye que otros historiadores búgaros, especialmente los antiguos, non yá apunten ciertes influencies iranies na base túrquica,[15] sinón que sofiten complemente la teoría d'orixe fundamentalmente túrquico del idioma búlgaricu.[16][17][18][19][20][21][22][23]

Variantes dialeutales[editar | editar la fonte]

Bulgáricu Danubiano[editar | editar la fonte]

Les llingües de los antiguos búlgaros del Danubiu (o "protobúlgaros danubianos") ta rexistrada nun pequeñu númberu d'inscripciones, atopaes en Pliska, la primer capital de la Bulgaria del Danubiu y nes ilesies de piedra cerca de la llocalidá de Murfatlar, n'a l'actual Rumanía. Dalgunes d'estes inscripciones tán escrites en alfabetu griegu, ente qu'otres empleguen runes kubánicas que son similares al alfabetu orkhónico. La mayor parte d'estes inscripciones paecen ser de particulares (xuramentos, dedicatories, inscripciones sobre llábanes). Anque se fixeron dellos intentos de desciframientu, nenguna de les propuestes feches tuvo amplia aceptación. Estes inscripciones en bulgáricu danuviano atopar xunto a otres oficiales escrites siempres n'alfabetu griegu. El griegu foi usáu como llingua oficial l'estáu na Bulgaria Danubiana, hasta'l sieglu IX cuando foi reemplazáu pol antiguu eslavu eclesiásticu (antiguu búlgaru).[24]

La llingua de los protobúlgaros del Danubiu conozse tamién por un pequeñu númberu de préstamos léxicos n'antiguu búlgaru, según por términos nes inscripciones bulgáricas n'alfabetu griegu, los testos bizantinos y los testos antiguu eslavu eclesiásticu. La mayor parte d'estes pallabres designen títulos y otros conceutos rellacionaos cola alministración del estáu, incluyendo por casu el calendariu búlgaricu. El búlgaricu danubiano debióse extingir escontra'l sieglu IX cuando la nobleza búlgara empezó a eslavizarse dempués de que l'antiguu búlgaru foi declarod como oficial en 893.

Bulgárico del Volga[editar | editar la fonte]

La llingua falada polos protobúlgaros del Volga conozse como bulgáricu volgaico. Esiste un ciertu númberu d'inscripciones en búlgáricu del Volga, dalgunes de les cualos usen l'alfabetu árabe, xunto col alfabetu orkhónico. Estes últimes inscripciones permanecen indescifradas. La llingua siguió falándose hasta los sieglos XIII o XIV. Eventualmente el bulgárico volgaico evolucionó dando llugar al modernu idioma chuvasio, que ta estrachamente emparentáu con él.[25] El chuvash modernu ye la única sobreviviente del grupu túrquico oghur[1][2][26]

Aun así la posición exacta del chuvash dientro del túrquico oghur sigui siendo banciada ente los especialistes. Puesto que el material compartivo atribuyible a otres llingües del grupu como'l túrquico avárico, el jázaro ye bien escasu y mal conocíu y nun dexa una bona comparanza, polo qu'esiste l'alderique de si'l chuvash ye realmente'l descendente del bulgáricu del Volga o pela cueta el descendiente d'una llingua hermana a esa llingua.[7]

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. 1,0 1,1 1,2 Encyclopaedia Britannica Online - Bolgar Turkic
  2. 2,0 2,1 Campbell, George L. Compendium of the World's Languages. Routledge, 2000. page 274
  3. 3,0 3,1 Marcantonio, Angela. The Uralic Language Family: Facts, Myths and Statistics. Blackwell Publishing Limited, 2002. page 25
  4. The Uralic language family: facts, myths and statistics, Angela Marcantonio, Wiley-Blackwell, 2002, ISBN 0-631-23170-6, p. 167.
  5. Encyclopedia of the languages of Europe, Glanville Price, Wiley-Blackwell, 2000, ISBN 0-631-22039-9, p. 88.
  6. Studies in Turkic and Mongolic linguistics, Royal Asiatic Society books, Gerard Clauson, Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, Routledge, 2002, ISBN 0-415-29772-9, p. 38.
  7. 7,0 7,1 Johanson, Lars. 1998. "The history of Turkic." In: Johanson, Lars & Éva Agnes Csató (ed.). 1998. The Turkic languages. London: Routledge, páxs. 81-125.[1]; Johanson, Lars. 2007. Chuvash. Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier.
  8. Al-Istakhri translation by Zahoder B. N. "Caspian code of the information about Eastern Europe. Gorgan and Volga area in 9-11 cc", Oriental Literature, Moscow, 1962, p. 238
  9. Добрев, Петър, 1995. "Езикът на Аспаруховите и Куберовите българи" 1995.
  10. Бакалов, Георги. Малко известни факти от историята на древните българи Част 1част 2
  11. Димитров, Божидар, 2005. 12 мита в българската история
  12. Милчева, Христина. Българите са с древно-ирански произход. Научна конференция "Средновековна Рус, Волжка България и северното Черноморие в контекста на руските източни връзки", Казан, Русия, 15.10.2007
  13. Detrez has specialisized Bulgarian philology at Sofia University and is author of several books treating Bulgarian history.
  14. Developing cultural identity in the Balkans: convergence vs divergence, Raymond Detrez, Pieter Plas, Peter Lang, 2005, ISBN 90-5201-297-0, p. 29.
  15. Бешевлиев, Веселин. Ирански елементи у първобългарите. Античное Общество, Труды Конференции по изучению проблем античности, стр. 237-247, Издательство "Наука", Москва 1967, АН СССР, Отделение Истории.
  16. Йорданов, Стефан. Славяни, тюрки и индо-иранци в ранното средновековие: езикови проблеми на българския етногенезис. В: Българистични проучвания. 8. Актуални проблеми на българистиката и славистиката. Седма международна научна сесия. Велико Търново, 22-23 август 2001 г. Велико Търново, 2002, 275-295.
  17. Съпоставително езикознание, Том 30, Софийски университет "Климент Охридски", 2005, стр. 66-68.
  18. Исторически преглед, Том 62, Броеве 3–4, Bŭlgarsko istorichesko druzhestvo, Institut za istoria (Bŭlgarska akademia na naukite) 2006, стр. 14.
  19. Palaeobulgarica: Starobŭlgaristika, Том 24, Tsentŭr za bŭlgaristika (Bŭlgarska akademiia na naukite), 2000, стр. 53.
  20. Образуване на българската народност. Димитър Ангелов (Издателство Наука и изкуство, “Векове”, София, 1971) стр. 117.
  21. Образуване на българската държава, Петър Петров (Издателство Наука и изкуство, София, 1981) стр. 94.
  22. Васил Н. Златарски, History of the First Bulgarian Kingdom, I edition 1918, II edition 1970, Sofia, Science and Art, edited by Petar Hr. Petrov, páxs. 55-56.
  23. Медното гумно на прабългарите, Ivan Benedikov, (College "Thrace" publishing house, I edition 1983, II. reworked edition, Stara Zagora 1995, páxs. 16-19.
  24. “The” Other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars and Cumans; Florin Curta, Roman Kovalev, BRILL, 2008,ISBN 9004163891, p. 189.
  25. Clark, Larry. 1998. "Chuvash." In: Johanson, Lars & Éva Agnes Csató (ed.). 1998. The Turkic languages. London: Routledge, p.434
  26. Формирование болгарской (древнечувашской) народности - web page

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator