Guerres civiles romanes

Hubo delles guerres civiles romanes, especialmente mientres la parte final del periodu republicanu. La más conocida d'elles ye la guerra ente los populares de Xuliu César y la facción de los optimates (republicanos conservadores) de la élite senatorial liderada por Pompeyo el Grande. De siguío atópase una llista de les guerres civiles na Antigua Roma.

República tardida[editar | editar la fonte]

Ente'l 135 y el 30 e.C. la República romana vivió un periodu final de decadencia por cuenta de les constantes crisis polítiques que la solmenaron mientres un sieglu.

Guerra Social. Ente la República Romana y munchos de los sos aliaos italianos - Victoria romana.
Primer guerra civil de la República romana. Empieza como un enfrentamientu ente los populares de Cayo Mario y Lucio Cornelio Cina y los optimates de Gneo Octavio Ablondu ente 88 y 87 e.C., porque los primeres torgaben a Lucio Cornelio Sila colar contra Mitrídates VI. Sila decidió dir sobre Roma col so exércitu y punxo fin al conflictu temporalmente. Mario morrió nel 86 e.C. Mientres la primer guerra mitridática Roma somorguiar nel caos y la polarización, polo qu'en 82 e.C. Sila volvió a Italia col so exércitu. Los populares movilizar so la direición de Gneo Papirio Carbón y Cayo Mario'l Mozu pero fueron vencíos na batalla de la Puerta Llomba. Pal 81 e.C. terminaba la guerra civil y Sila empecipiaba la so dictadura, depués abdicaría pero caltendría la so influencia política hasta morrer nel 78 e.C.
Guerres sertorianas. Empecipiada nel 82 e.C. por Quintu Sertorio, militar popular qu'al pie de otros exiliaos intento alzar a los lusitanos. Foi fácilmente vencíu y obligáu a fuxir a Mauritania. Nel 80 e.C. volvió con un pequeñu exércitu y pudo movilizar a les tribus de Hispania nuna rebelión contra los silanos. Namái nel 72 e.C. el conflictu acabo col so asesinatu por unu de los sos llugartenientes.
Rebelión de Lépido (77 e.C.), cuando Marco Emilio Lépido remontar nel norte d'Italia contra'l Senáu silano ya intenta colar sobre Roma, ye vencíu y muerre pocu dempués.
Combalechadura de Catilina. Conxures qu'empezaron a cuayase nel 63 e.C. por políticos insatisfechos col Senáu romanu y lideraos por Lucio Sergio Catilina. Revelada por Marco Tuliu Cicerón nel 62 e.C., Catilina alzar n'armes mui a tiempu y foi vencíu por Gayo Antonio Híbrida.
Segunda guerra civil de la República romana. Empecipiada nel 49 e.C. y llibróse ente Cayu Xuliu César y los senadores optimates lideraos por Pompeyo el Grande, Quintu Cecilio Metelo Escipión y Tito Labieno. César venció a los sos rivales en Farsalia, Tapso y Munda. Tres esta última batalla nun quedó mayor resistencia a la dictadura cesariana (45 e.C.), salvo la resistencia de Sestu Pompeyo na Hispania Citerior.
Guerra de Módena. Darréu dempués del asesinatu de César, en 44 e.C., ente l'exércitu senatorial de Cicerón y Cayu Xuliu César Octaviano frente a Marcu Antoniu y Marco Emilio Lépido. Acabo con un tratáu nel 43 e.C., marcando la nacencia d'un Triunviratu ente los socesores de César pa enfrentar a los sos asesinos.
Revuelta siciliana. Dempués de la muerte de César Sestu Pompeyo treslladar a Sicilia, apoderándose de la isla y dedicándose a les actividaes de corsariu hasta la so derrota y muerte nel 36 e.C.
Tercer guerra civil de la República romana. Los asesinos de César, lideraos por Marco Xunu Brutu y Cayo Casio Longino, abellugar n'Asia y n'alianza con reyezuelos locales movilizaron un gran exércitu. En 43 e.C. avanzaron sobre Macedonia y enfrentaron l'exércitu de los triunviros Octaviano, Antonio y Lépido. Los autodenominados llibertadores Brutu y Casio fueron vencíos y muertos en Filipos.
Guerra de Perusia. Llibrada ente'l 41 y 40 e.C. y enfrento a Octaviano y les fuercies de Lucio Antonio y Fluvia, hermanu menor y esposa de Marco Antonio respeutivamente.
Cuarta guerra civil de la República romana. Empecipiada nel 32 e.C., combaten les tropes de Octaviano y Marcu Vipsanio Agripa qu'apoderen les provincies occidentales contra l'exércitu de Marco Antonio, quien hegemoniza l'Oriente col sofitu de la faraona Cleopatra VII d'Exiptu. La guerra acaba nel 30 e.C. cola muerte d'Antonio y Cleopatra y l'anexón d'Exiptu a la República.

Nel 27 e.C. la República foi reemplazada pol Principáu y Octaviano recibió'l títulu de Augusto. Empezaba'l periodu de la Pax Romana, que nun s'atayaría hasta la muerte de Nerón nel 68 d. C.

Alto Imperiu romanu[editar | editar la fonte]

Añu de los cuatro emperadores. Foi nel 69 d. C., enfrentándose pol tronu los pretendientes Galba, Otón, Vitelio y Vespasiano. Acabó cola victoria del postreru y l'entamu de la dinastía Flavia. Darréu vendría'l reináu de los Emperadores Antoninos que marcaría la dómina dorada del Imperiu.
Añu de los cinco emperadores. Foi nel 193. Publio Helvio Pertinax foi asesináu polos pretorianos, estos punxeron el tronu a la venta. Na puya Didio Xulianu venció a Tito Flavio Sulpiciano, pero Septimio Severu colo sobre Roma y executo a Xulianu. Dempués venció a los rebeldes Pescenio Níxer en 194 y Clodio Albín en 197.
Batalla de Antioquía (218). Llibrada ente l'exércitu romanu del emperador Macrino y el del pretendiente Heliogábalo. Heliogábalo convertir n'emperador.
Añu de los seis emperadores. Foi nel 238. L'emperador reinante Maximino el Traciu enfrenta la rebelión de los usurpadores Gordianu I y el so fíu Gordianu II. Dambos fueron vencíos y suicidáronse en Cartago (abril). En Roma'l Senáu llevántase y noma coemperadores a Pupieno y Balbino. Maximino muerre n'Aquilea mientres un motín col so fíu Cayu Xuliu Vero Máximu (mayu). Finalmente, Gordianu III remontóse y esanició a Pupieno y Balbino (xunetu).
A lo llargo de la crisis del sieglu III (235-284 dC), dellos xenerales llucharon ente sigo pa convertise n'emperador y los emperadores llucharon contra'l usurpadores, lo que resultó nuna guerra civil ensin parar.
Batalla del Margus (285). Diocleciano vence a Carino, fíu de Caru.

So Imperiu romanu[editar | editar la fonte]

Revuelta carausiana (286 - 296). Episodiu de la hestoria del Imperiu romanu mientres el cual un xefe naval romanu, Carausio, declaróse emperador de Britania y de la Galia septentrional. Los sos territorios gálicos fueron recuperaos pol césar occidental, Constancio I, nel añu 293, dempués de lo que Carausio foi asesináu pol so subordináu Alecto. Britania foi finalmente recuperada por Constancio y el so subordináu Asclepiodoto en 296.
Guerres civiles de la Tetrarquía (306–324), ente los coemperadores del Imperiu Romanu, empezando cola usurpación de Majencio y la derrota de Severu y terminando cola derrota de Licinio a manes de Constantín I.
Guerra civil romana de 350-353, ente Constancio II y Magnencio - Victoria de Constancio.
Batalla de Tiatira. Enfrentamientu armáu ente l'Emperador de Roma Valente y l'usurpador Procopio (usurpador). Victoria de Valente
Guerra civil romana de 387-388, ente Teodosio I y Magno Máximu - Victoria de Teodosio I.
Guerra civil romana de 394, ente Teodosio I y Arbogasto - Victoria de Teodosio I.
Guerra civil de 432. Tuvo llugar en 432 ente los dos homes fuertes del Imperiu Romanu d'Occidente, el xeneral Aecio y el Comes Bonifacio. Bonifacio, anque victoriosu, foi mancáu mortalmente mientres la batalla, y morrió dellos meses más palantre, dexando a Aecio como gobernante de facto del imperiu occidental.