Frontera llingüística moselana

Mapa de la zona (1630).

La frontera llingüística moselana marca la separación ente la zona sur de fala románica y la zona norte de fala xermánica. Sería más apropiáu falar de llendes llingüístiques, yá que nunca foi frontera ente dos estaos. Sicasí, foi utilizada pa marcar la llende ente'l bailiaje de Nancy y el bailiaje d'Alemaña del ducáu de Lorena hasta'l sieglu XVIII.

Llocalización

El departamentu del Mosela puede estremase en dos:

• El sur, onde se fala'l lorenés, un grupu de dialeutos románicos más o menos cercanos a les llingües d'oïl, qu'abarca'l vosgiano del monte que traviesa la rexón de Saint-Quirin al sureste. Ye'l dialeutu que fala menos de la metá del antiguu condáu de Dabo, el nome actual ye la pronunciación vosgiana de Dagsbourg (Dàgschburri en fráncicu lorenés). De la mesma, Sarrebourg foi denomináu nel mesmu idioma Sààrburri.
• El norte, onde se fala'l fráncicu lorenés, que pertenez a la familia de les llingües xermániques: el fráncicu luxemburgués, al noroeste, el fráncicu moselano nel centru y el fráncicu renano de Lorena al sureste. Al estremu sur del conceyu de Phalsbourg fálase un dialeutu alemánicu. Esta rexón constitúi'l Mosela Fráncicu, tamién llamáu Lorena alemana (nome habitual del sieglu XIII hasta'l XIX, tantu na población como na alministración). El nome de Mosela Fráncicu ye bien recién y nun tien en cuenta la esistencia de la zona de fala alemánica.

La frontera llingüística sigue una llinia que xune los pueblos de Volmerange-les-Mines (noroeste) y Walscheid (sureste). Enllargar na Lorena belga, dixebrando les rexones de Gaume y Arelerland, y nos Vosgos, onde sigue escontra'l sur d'Alsacia.

Llocalidaes de la frontera llingüística

A finales del sieglu XIX:

• Zona xermánica: Rédange, Russange, Volmerange-les-Mines, Nondkeil, Rochonvillers, Angevillers, Algrange, Volkrange, Veymerange, Florange, Suzange, Serémange-Erzange, Uckange, Bertrange, Guénange, Volstroff, Luttange, Hombourg-Budange, Ébersviller, Piblange, Drogny, Bockange, Rurange-lès-Mégange, Mégange, Guinkirchen, Brecklange, Volmerange-lès-Boulay, Loutremange, Helstroff, Brouck, Bannay, Morlange, Marange-Zondrange, Fouligny, Guinglange, Elvange, Créhange, Mainvillers, Faulquemont, Adelange, Eincheville, Viller, Harprich, Morhange, Racrange, Rodalbe, Bermering, Virming, Francaltroff, Léning, Albestroff, Réning, Insming, Vittersbourg, Givrycourt, Munster, Lhor, Loudrefing, Mittersheim, Berthelming, Saint-Jean-de-Bassel, Gosselming, Haut-Clocher, Langatte, Sarrebourg, Buhl-Lorraine, Schneckenbusch, Brouderdorff, Plaine-de-Walsch, Hartzviller, Troisfontaines, Walscheid, Soldatenthal, Wassersoupe.
• Zona románica: Audun-le-Tiche, Ottange, Bure, Tressange, Havange, Fontoy, Nilvange, Marspich, Suzange, Serémange-Erzange, Rémelange, Fameck, Uckange, Richemont, Bousse, Rurange-lès-Thionville, Montrequienne, Mancy, Altroff, Aboncourt, Saint-Bernard, Villers-Bettnach, Burtoncourt, Nidange, Épange, Hinckange, Northen, Condé, Varize, Vaudoncourt, Bionville-sur-Nied, Raville, Servigny-lès-Raville, Hémilly, Arriance, Many, Thonville, Suisse, Landroff, Baronville, Rhode, Pévange, Zarbeling, Lidrezing, Bénestroff, Vahl-lès-Bénestroff, Montdidier, Albestroff, Torcheville, Guinzeling, Lostroff, Cutting, Rorbach-lès-Dieuze, Angviller-lès-Bisping, Bisping, Desseling, Fribourg, Rhodes, Kerprich-aux-Bois, Bébing, Imling, Hesse, Nitting, Voyer, Abreschviller.

Historia

La frontera llingüística ye bien antigua. Los sos raigaños remontar a la dómina del Imperiu Romanu antes de les invasiones bárbares del sieglu V.

Antes del establecimientu del Imperiu Romanu, el Mosela taba habitáu dende faía cuasi cinco sieglos polos celtes mediomátricos y la población falaba celta. Dempués de la invasión romana, namái les clases altes adoptaron el llatín. San Jerónimo afirmaba nel sieglu IV: Los gálates falen el mesmu idioma que los treveris. Tréveris taba más al norte del actual Mosela.

Mientres les invasiones bárbares los xermánicos estableciéronse y probablemente asimilaron a los galos de la rexón porque, con al respective de los francos, teníen 4.000 guerreros bautizaos; les tribus bárbares yeren pocu numberoses (non más de 15.000 persones), bien pocos en comparanza colos nativos. En concretu, los alemánicus n'Alsacia y los francos al oeste de los montes de los Vosgos. Dambos falaben llingües distintes: los alemánicus falaben dialeutos alsacianos y los francos el fráncicu, qu'anició los dialeutos de Mosela. Los francos conquistaron gran parte de la Francia actual, pero contentar con tomar el poder político, ensin imponer la so llingua.

La frontera llingüística nun ye una muerte de l'anexón alemana de 1871. L'orixe de la frontera llingüística revísase fundamentalmente en función de los afayos arqueolóxicos. Yá se sabía pol estudiu de les necrópolis de l'Alta Edá Media que les carauterístiques físiques de los soterraos yeren les mesmes que los de la dómina galorromana. La escavación de les viviendes de los habitantes merovinxos de Mosela amosó apocayá una apolmonante perennidad na ocupación del suelu mientres el Baxu Imperiu: nun se fundaron nueves poblaciones al este ente los sieglos V y VIII.

Paez ser que na mayor parte del territoriu del Mosela coesistieron los trés idiomes (celta, xermánicu y románicu) a partir del añu 250 (primer penetración de los bárbaros) y, sobremanera dende'l sieglu V, cuando los alemánicus instaláronse definitivamente n'Alsacia y los romanos fueron finalmente derrotaos, cosa que dexaba'l desenvolvimientu d'una plenitú bárbara. La llende afitar ente'l sieglu VI y el sieglu X. Alredor del añu 1000, la frontera llingüística siguía la llinia d'Audun--y-Tiche, Moyeuvre-Grande, Vigy, Mainvillers, Mulcey, Réchicourt--y-Château y Turquestein-Blancrupt, antes de bordiar el cordal de los Vosgos, al sur d'Alsacia. Esta llinia caltúvose notablemente estable a lo llargo de los sieglos.

Sicasí, dellos acontecimientos contribuyeron al retrocesu del fráncicu:

• la Guerra de los Trenta Años, una y bones la rexón resultó tan afarada qu'hubo que traer colonos de Picardía y de Saboya pa la repoblación de la rexón, especialmente l'área de Dieuze. Pero tamién ye importante tener en cuenta que tamién s'instalaron colonos alemanes munchos de dellos oríxenes, principalmente de zones de monte o onde les tierres cultivables yera insuficientes (Suiza xermánica, Tirol, Baviera), y que s'integraron perfectamente na midida que la so fala d'orixe nun yera bien distintu del fráncicu moselano.
• una orde de Lluis XIV de Francia en 1685 namái dexa'l francés nos actos oficiales, pero nun puede aplicase dempués de que'l territoriu ye devueltu al duque Leopoldu I de Lorena;
• Sol reináu de Estanislao, padrastru de Lluis XV, Antoine-Martin Chaumont de La Galaizière promulga un decretu qu'impon el francés nos actos oficiales de Lorena;
• La Revolución Francesa, estremada nos sos entamos (vease los cuadiernos d'agravios de Forbach), impon l'usu del francés dempués de tomar de posesión de los xacobinos;
• Napoleón III toma midíes drástiques pa faer progresar el francés en desterciu del fráncicu (principalmente na escuela).

Unos trabayos de 1881 reparen un aumentu de la zona románica en dos árees:

• una meyora escontra'l norte a pocos quilómetros ente Hayange y Vigy;
• Escontra 15-20 quilómetros al norte del Saulnois: de Dieuze a Albestroff y de Réchicourt--y-Château a Sarrebourg.

El retrocesu del fráncicu aumenta de manera determinante dempués de la Segunda Guerra Mundial, yá que el so parentescu col alemán tien connotaciones negatives. Según l'INSEE, l'usu del fráncicu amenorgóse significativamente nes últimes décades.

Bibliografía

• Petite histoire de la langue francique - Kurze Geschichte der fränkischen Sprache / Gérard Boulanger, Jean-Louis Kieffer, Hans Joachim Kühn 52 páxines, billingüe francés - alemán, con mapes xeográficos, editáu por Gau un Griis en 1997.
• La Lorraine francique : culture mosaïque et dissidence linguistique, por Daniel Laumesfeld, aux éditions L'Harmattan. «Cet ouvrage de synthèse - Le premier publié en France sur la langue et la culture franciques - rassemble des données linguistiques, sociolinguistiques, historiques, économiques, géographiques, sociales et politiques, pour plaider causar de la minorité francique de Lorraine. Anecdotes vécues et chapitres érudits se succèdent au service d'une pensée généreuse qui ne demande que la lliberté de choisir sa langue et sa vie dans la différence et le respect mutuel. Une langue et une culture qui méritent d'être découvertes à l'heure de l'Europe, dans la mesure où le Luxembourg est de langue nationale Francique». Publicáu en 1996. 316 páxines.
• Hughes, S.P., (2005) University of Antwerp, Belgium - Bilingualism in North-East France with specific reference to Rhenish Franconian spoken by Moselle Cross-border (or frontier) workers
• -y Platt lorrain de poche per Jean-Louis Kieffer - éditions Assimil
• Le Platt lorrain pour LES NULS[1] par Marielle RISPAIL - Marianne HAAS-HECKEL - Hervé ATAMANIUK - FIRST Editions

• Datos: Q3089223