Etelvino Vázquez

Etelvino Vázquez
Vida
Nacimientu	Siero, 8 de setiembre de 1950 (73 años)
Nacionalidá	España
Estudios
Llingües falaes	castellanu
Oficiu	actor

Etelvino Vázquez Pérez (8 de setiembre de 1950, Siero) ye un direutor y actor asturianu. Llicenciáu en Filoloxía Francesa pola Universidá d'Uviéu y n'Arte Dramático pola Escuela Cimera d'Arte Dramático de Sevilla, formó parte del grupu Caterma de 1968 a 1977, y de Teatru Marxe de 1978 a 1984. En 1985 creó la compañía Teatru del Norte y dende entós dirixó tolos espectáculos de dicha formación, nos qu'intervieno tamién como actor, actuando n'España y otros países.

Biografía

Etelvino naz en 1950 na llocalidá asturiana de Llugones. Dende pequeñu tien una gran afición pol circu, a onde el so padre llevába-y con frecuencia. Visites al Circu Americanu o'l Circu Prize abrieron la imaxinación del Etelvino neñu. Tamién tuvieron enforma que ver na so afición teatral les representaciones de la Compañía Asturiana de Comedies con Rosario Trabanco y Honorio García, a les qu'allegaba colos sos padres y que representaben siquier dos veces al añu col so teatru n'asturianu.

Nos años 60, col Conceyu Vaticanu II, lleguen a Llugones unos cures nuevos qu'empezaron a faer festivales y ye ende onde Etelvino empieza a faer teatru. Naquellos festivales del catecismu representaben obres n'asturianu, pieces de Pachín de Melas de quien la so madre mercára-y un llibru con obres curties.

Nun sería hasta los diecisiete años qu'allega per primer vegada al teatru Campoamor d'Uviéu y ellí ve Mariana Pineda interpretada por María Dolores Pradera.

Nel branu de 1968, al traviés del so amigu Anselmo, conoz al tamién dramaturgu Javier Villanueva, que fuera espulsáu del Atenéu d'Uviéu y a otra xente d'Uviéu y Xixón que tamién taben faciendo teatru. En 1969 fai'l so primer cursu en Xixón col direutor y pedagogu teatral Antonio Malonda.

Etelvino empieza una nueva etapa col grupu Caterma. Los modelos fueron les compañíes de teatru independiente Tabán y Els Joglars. En 1975 Caterma tien un gran ésitu col estrenu de Ubú rei, d'Alfred Jarry, nel Teatru Alfil de Madrid. Fueron contrataos pa esi branu con un total de 160 funciones por toa España. Esto supunxo un cambéu importante na trayeutoria del direutor asturianu.

En 1978, Etelvino pasa a formar parte de Teatru Marxe, carauterizáu pola busca ya investigación d'elementos escénicos non aceptaos dafechu pol llamáu teatru lliterariu o naturalista, centrando'l so interés en propuestes farsescas de refináu acabáu, dalgunes con temática asturiana y bastante irreverencia crítica.

Entá somorguiáu en Marxe, en plenu periodu de la Transición, con una España que camudaba a gran velocidá, Etelvino empieza a tener lo qu'él llama «una crisis teatral». Nel añu 1981 allega a Volterra, Italia, a un cursu intensivu de dos meses con Eugenio Barba na Escuela Internacional d'Antropoloxía Teatral y reconoz que «esi cursu camudó munchos paradigmes teatrales de la mio cabeza».

En 1985, con eses nueves idees abandona Marxe y crea Teatru del Norte. La nueva compañía tien el so cuartel xeneral” en Llugones. Naz como «un grupu d'alcuentru, un espaciu d'investigación y busca en redol al fechu teatral».

Teatru del Norte

El Teatru del Norte naz en 1985 con vocación d'empezar dende cero, de romper con tola esperiencia anterior. Tres diez años d'esperiencia profesional, primero Caterma y dempués Marxe, y tres un revelador alcuentru a les órdenes d'Eugenio Barba, Etelvino siente la necesidá d'un cambéu. La so manera d'entender el teatru evolucionara fondamente. Constitúyese asina un llugar d'esperimentación, de confrontación con otres formes artístiques, de reflexón y aprendizaxe de la práctica escénica.

Al atopase nuna rexón ensin teatru, les ayudes y la reconocencia evolucionó bien pocu. La compañía recibió cuasi la mesma ayuda del Principáu d'Asturies en 1985 y 2004. Diose inclusive una mayor reconocencia per parte del INAEM que del propiu Gobiernu. Nel añu 2004 el Teatru del Norte realizó 96 representaciones, pero nenguna n'Uviéu, Xixón nin Avilés.

Los cuasi trenta años de la compañía podríamos estremalos claramente en dos grandes periodos:

Primer Etapa: Correspondería cola primer década de cimentación. L'establecimientu d'unes pilastres ideolóxicu y estéticu sobre los qu'edificar esti teatru. Empezóse tamién a establecer una estratexa de cara al repertoriu y empezóse el trabayu pedagóxicu. Anque la compañía empezara con xente nuevo non proveniente del mundu teatral esistente n'Asturies nesos años, la creación del Institutu del Teatru n'ochobre de 1986, del que Etelvino forma parte como profesor, camudó l'aldu del proyeutu. Munchos d'aquellos mozos convertir n'alumnos del Institutu y mientres esa primer década la mayoría de los actores de la compañía salíen del propiu Institutu. D'esa primer etapa queden na Compañía dos persones fundamentales: Ana Eva Guerra y Moisés González.

En xunu de 1996 Etelvino dexa de ser profesor del Institutu del Teatru y esa nueva situación camuda la realidá esistente hasta esi momentu. Prodúcense d'equí p'arriba cambeos fundamentales.

Segunda Etapa: Nesti nuevu periodu entren nuevos actores a formar parte de la compañía, consolidándose l'equipu estable actual del Teatru del Norte a finales de los años noventa.

Nesti momentu resulta fundamental el trabayu pedagóxicu, tanto internu, col afitamientu d'un trabayu d'entrenamientu diariu, como esternu, con cursu n'Asturies, España y fora de la mesma nación, según la creación d'ALCUENTROS NEL NORTE y los ALCUENTROS DE MUYERES N'ESCENA. Créanse tamién tolos trabayos de calter pedagóxicu que formen l'imaxinariu MUSÉU DEL TEATRU.

Nesta segunda etapa'l Teatru del Norte amás de tar presente en numberosos Festivales Internacionales: Italia, Francia, Portugal, Brasil, USA, Rumanía, Moldavia, Exiptu, Montenegro, etc., estableció un esquema de repertoriu que-yos dexa tar presentes en munchos más frentes:

1. Espectáculos pa públicu adultu onde intervién tola compañía. Realizáronse dos tipos de trabayos, espectáculos creaos pola mesma compañía con temática bien variada: Suaños Negros (sobre poemes d'Ángel González) o Desaposiaos (sobre los abellugos de guerra), ente otros; y llectures de testos clásicos, antiguos y contemporáneos: Desierta, Les troyanes, Medea, Chéjov, etc.

2. Espectáculos destinaos a estudiantes de Secundaria y públicu más xeneralista.

3. Espectáculos de calter didácticu, onde se aúna lo teatral y lo pedagóxico, destinaos tantu a estudiantes de teatru, alumnos de Secundaria y públicu comenenciudu pol fechu teatral. Toos estos trabayos arrexuntar no que se conoz como MUSÉU DEL TEATRU (espectáculos unipersonales que tienen que ver enforma cola biografía teatral del actor que los executa) Dalgunos traten de la téunica del actor y otros d'autores o momentos importantes de la hestoria del teatru européu.

Estilu

L'estilu o forma de trabayu del Teatru del Norte nun ye daqué especialmente buscáu, sinón daqué impuestu pola mesma circunstancia teatral. La itinerancia constante obligó a crear:

• Espectáculos con pocos actores.

• Espectáculos con poca escenografía.

• Espectáculos de montaxe y desmontaje rápidu.

• Espectáculos basaos fundamentalmente nel actor (dacuando pocu competitivos frente al teatru imperante)

• Espaciu d'actuación siempres el mesmu (la mesma compañía lleva consigo lluces y soníu)

• Soluciones dramatúrgicas: primacía del signu corporal frente al signu verbal (productu del entrenamientu cotidianu de los sos actores), espectáculos onde la pallabra ye utilizada non yá pol so conteníu semánticu, sinón por tou lo demás que comparte cualquier soníu que s'emite nun escenariu.

• Téunica del colax, al tratase d'espectáculos que parten de les aportaciones de los actores y non de testos preestablecidos y cuando estos utilícense, como ye'l casu de los clásicos, tamién sufren un procesu d'adaptación o de desmontaje que dacuando trai consigo l'usu solu de les pallabres de dichos testos y non de les situaciones, pos les situaciones son creaes polos actores.

• Presencia constante de la música (creadora d'espacios emotivos)

Espectáculos de Teatru del Norte

• 1985

• • Males noticies alrodiu de mi mesmu, de Etelvino Vázquez y con direición de Jesús Pérez y Etelvino Vázquez.

• • Valle-Inclán, espectáculu pedagóxicu sobre don Ramón del Valle-Inclán. Esti espectáculu forma parte del Muséu del Teatru.

• • Los Principios del Actor, demostración de calter pedagóxicu sobre l'usu del cuerpu en situación de representación. Esti espectáculu forma parte del Muséu del Teatru.

• 1986: Carlota Corday, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1987: Viaxe al fondu Norte, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1988: El míu Coitu o la épica del BUP de Maxi Rodríguez. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1989

• • Devocionariu, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• • El retablillo de Don Cristóbal de Federico García Lorca, dirixíu por Etelvino Vázquez.

• • La Comedia del Arte, espectáculu de calter pedagóxicu. Forma parte del Muséu del Teatru.

• 1990: Desierta de Federico García Lorca.

• 1991

• • La Traxedia d'Edipo, a partir de Sófocles. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• • Troyanes, a partir d'Euripides. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1992: El mio Padre, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1993

• • Rincón Escuru, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• • ¡Tierra a la vista!, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez a partir de Memories del fueu d'Eduardo Galeano.

• 1994: Medea, d'Eurípides y Séneca n'adaptación de José Luis García Martín. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1995

• • Lorca, espectáculu compuestu por obres curties de Federico García Lorca. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• • Les Voces de la Voz, espectáculo demostración sobre l'usu de la voz en situación de representación. Forma parte del Muséu del Teatru.

• • Llaberintu, espectáculu creáu a partir de Chéjov y Ibsen. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1996: Suaños negros, sobre poemes d'Ángel González.

• 1997

• • Aventures y desventures de Lázaro de Tormes, dirixíu por Etelvino Vázquez.

• • Pasaxeru de les solombres, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1998: Desaposiaos, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• 1999: Antígona, de Sófocles. Empobináu por Etelvino Vázquez. Premiu Asturies de Teatru a la meyor direición.

• 2000: Solos, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez. Premiu Asturies de Teatru a Ana Morán como meyor intérprete femenina.

• 2001

• • Xelu que Quema, espectáculo demostración sobre l'usu de la emoción en situación de representación. Forma parte del Muséu del Teatru.

• • Los Caminos Secretos del Actor, espectáculo demostración sobre l'usu de l'acción en situación de representación. Forma parte del Muséu del Teatru.

• • Federico García Lorca, espectáculu didácticu sobre'l teatru de Lorca y los sos distintos estilos. Forma parte del Muséu del Teatru.

• 2002: Doña Rosita la soltera, de Federico García Lorca. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 2003: Hotel Europa, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez

• 2004

• • El vieyu celosu, de Miguel de Cervantes. Empobináu por Etelvino Vázquez. Premiu Asturies de Teatru al meyor espectáculu, meyor direición, ameyores intérpretes femenín y masculín a Ana Morán y Moisés González, y meyor vestuariu a Manuela Casu. Finalista a los premios Max 2005 na modalidá d'espectáculo revelación.

• • La gramática del actor, demostración de calter pedagóxicu sobre l'arte de l'actuación.

• 2005

• • La solombra de Ifigenia, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• • Iberia, espectáculu creáu y empobináu por Etelvino Vázquez.

• • L'actor iconográfico, espectáculo demostración sobre'l trabayu del actor cola iconografía de Goya. Forma parte del Muséu del Teatru.

• • La más fuerte, de Strindberg. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 2006

• • Georgina, espectáculu pa neños creáu a partir de testos de Rafael Alberti y Gloria Fuertes. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• • El sangre de Macbeth, espectáculu creáu a partir del Macbeth de Shakespeare. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• • ¿Para cuándo son les reclamaciones diplomátiques? de Valle-Inclán. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 2007

• • Retablu, espectáculu qu'amuesa la rellación ente Valle-Inclán y Federico García Lorca. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• • Hestories de Martín de Villalba de Lope de Rueda. Empobináu por Etelvino Vázquez.

• 2008: Emma de Maxi Rodríguez. Empobináu por Etelvino Vázquez. Coproducción ente'l Teatru del Norte y Cecilia Hopkins d'Arxentina.

• 2009: Vania, la realidá y el deséu d'Antón Chéjov. Empobinada por Etelvino Vázquez

• 2010: La zapatera prodigiosa de Federico García Lorca. Empobinada por Etelvino Vázquez

• 2011: Muerte d'un poeta: Federico García Lorca. Dramaturxa y direición de Etelvino Vázquez

• 2012

• • Homenaxe a Valle-Inclán: Martes d'Antroxu. Dramaturxa y direición de Etelvino Vázquez.

• • Yo, Edipo, dramaturxa y direición Etelvino Vázquez.

• 2013: Mariana Pineda de Federico García Lorca. Empobinada por Etelvino Vázquez.

• 2014: Casa de muñeques de Henrik Ibsen. Empobinada por Etelvino Vázquez.

Ópera

1993 Macbeth de Verdi nes Temporaes d'Ópera d'Uviéu y La Coruña.

Zarzuela

2008 Agua, azucarinos y aguardiente y La Gran Vía de Federico Chueca.

Alcuentros

Dende 1999 entama los Alcuentros nel Norte que tolos años celebrar en L'Infiestu.

Dende l'añu 2001 entama los Alcuentros con Muyeres n'Escena, que tolos años celebrar en Llugones.

Nel añu 2010 entama'l I Alcuentru de Creadores de Tradiciones.

Publicaciones

2007 El tiempu inmóvil, sobre la so práctica teatral nos últimos venti años.

Premios

Premiu al meyor Direutor de Teatru Profesional d'Asturies na I Gala del Teatru Asturianu, Avientu 2000.

Premiu Asturies de Teatru a tola so trayeutoria, na II Gala del Teatru Asturianu, Avientu 2001.

Finalista de los Premios Max en 2001 por El caballeru de Olmedo.

Premiu Max por Circulo como meyor espectáculu en llingua gallega de 2003.

Finalista de los Premios Max 2005 por El vieyu celosu.

Premiu Max al meyor espectáculu en llingua gallega con Emigraos en 2008.

Finalista con Emigraos de los premios María Casares, premios del Teatru Gallego, en 2008.

Meyor direutor en 2012 por L'alma de la melodía nos Premios HO! del teatru asturianu.

Meyor direutor en 2013 por Mariana Pineda nos Premios HO! del teatru asturianu.

Bibliografía

VÁZQUEZ, Etelvino (2005: 58-62): 1985-Teatru del Norte-Venti años–2005, Madrid, ADE Teatru, nᵘ 105.

Referencies

VÁZQUEZ, Etelvino: 25 años de Teatru del Norte. [En llinia] [1]

ORTIZ, Boni: Doña Rosita la soltera. [En llinia] [2]

VÁZQUEZ, Etelvino: Teatru del norte. [En llinia] [3]

CORTE, Roberto: Marxe, 25 años de teatru. [En llinia] [4]

ADE Teatru: Etelvino Vázquez, sociu nᵘ 72. [En llinia] [5]

El Tapín. Periódicu de Llugones: Etelvino Vázquez: “Llegaron a Llugones unos cures nuevu y modernu qu'empezaron a faer festivales y yo empecé ende a faer teatru”. [En llinia] [6]

Enllaces esternos

• [7].

• [8].

• [9].

• Datos: Q17631702