Sociedá Filarmónica d'Uviéu
| Sociedá Filarmónica d'Uviéu | |
|---|---|
| organización y sociedá filarmónica | |
| País |  España |
| Autonomía |  Principáu d'Asturies |
| Provincia | Provincia d'Asturies |
| Conceyu |  Uviéu |
| Parroquia | [[Uviéu (parroquia)|{{{2}}} |
| Ciudá | [[Uviéu (ciudá)|{{{2}}} |
| Direición | España |
| Historia | |
| Fundación | 1907 |
 | |
La Sociedá Filarmónica d'Uviéu ye una entidá ensin ánimu d'arriquecimientu fundada en 1907 con sede na ciudá d'Uviéu que'l so fin ye l'espardimientu de la música clásica, o pura como se dicía cuando se fundó, ye dicir puramente instrumental frente a la música de llibretu, óperes, zarzueles, revistes, etc. El mediu emplegáu pa esti espardimientu ye la organización d'una temporada añal de conciertos.
La sede de la Sociedá Filarmónica ye'l Teatru de la Filarmónica, nel so entamu propiedá de la Sociedá y anguaño del Conceyu d'Uviéu.
Historia[editar | editar la fonte]
Antecedentes[editar | editar la fonte]
Yá dende mediaos del sieglu XIX la naciente burguesía uvieína escoyó la música clásica instrumental, o pura como se dicía naquellos tiempos, tanto como forma d'ociu como forma d'exercer un mecenalgu.
Los primeros conciertos públicos celebrar nel Teatru del Fontán. En 1886 preséntase Pablo Sarasate interpretando obres d'Anton Rubinstein y sos propies llogrando un enorme ésitu de públicu y crítica. Sicasí'l gustu del públicu nun s'inclinaba pola música instrumental y de cámara y asocédense los conciertos a los que namái asisten los promotores del mesmu. Unu d'esti promotores, Anselmo González del Valle, nuna ocasión llegó a compar tol aforu del teatru y regaló les entraes a amigos y familiares y aun así el teatru nun s'enllenó.
En 1892 inaugúrase'l Teatru Campoamor y nes fiestes de San Mateo de 1893 preséntase la Sociedá de Conciertos de Madrid cola direición de Tomás Bretón, por intercesión d'Anselmo González del Valle de quien yera amigu personal, ufiertando tres concierto. Les crítiques de los mesmos son inmeyorables pero l'asistencia de públicu escasa lo que ye criticáu desfavorablemente.
El saltu definitivu del gustu popular pola música clásica producir en 1906, cuando'l grupu de mecenes y entusiastes locales d'esti tipu de música decidir a entamar un ciclu de cuatro concierto a cargu del Cuartetu Francés, creáu pol violinista Julio Francés en 1902, acompañaos al pianu por Saturnino del Fresno. Amás dedicáronse a una intensa y novedosa campaña de propaganda na qu'encetaben direutamente a los transeúntes en plena cai informando de los conciertos y contautaron con tolos familiares y amigos que pudieron. Los conciertos verificáronse los díes 25, 26, 28 y 30 de mayu de 1906 nel acabante inaugurar Teatru Celso constituyendo un gran ésitu de públicu y crítica.
Fundación de la Sociedá Filarmónica[editar | editar la fonte]
Ante la insistencia y muestres de sofitu recibíes per parte de la población uvieína polo xeneral y el deséu de repitir la esperiencia, los organizadores de los anteriores conciertos decidir a crear, en xunta caltenida nel Casino d'Uviéu'l 2 de marzu de 1907, la Agrupación Musical Uvieína. Esta Agrupación taba formada por una Xunta de Gobiernu y trenta socio qu'apurrieron cada unu la cantidá de cien pesetes pa entamar de nuevu na temporada de 1907 otros cuatro conciertos. En principiu esta asociación yera de calter zarráu pero ante l'ábanu de solicitúes d'adhesión, el 30 d'abril de 1907, ye dicir menos de dos meses dempués, decide eslleise l'Agrupación y crear la Sociedá Filarmónica Uvieína de calter abiertu a tol que quixera contribuyir colos fines de la Sociedá que yeren la de la espardimientu altruista de la música pura por aciu la organización d'una temporada añal de conciertos. Foi la quinta constituyida n'España, dempués de les de Les Palmes (1866), Málaga (1869), Bilbao (1896) y La Coruña (1904).
El primer conciertu entamáu pola Sociedá tuvo llugar el 1 de xunu de 1907 nel Teatru Campoamor nel que l'Agrupación Artísticu Filarmónica de Madrid dirixida por Eduardo Escobar interpretó obres de Weber, Tchaikovski, Bretón, Wagner, Saint-Saëns, Mendelssohn y Berlioz.
La primer temporada de la Sociedá saldar con un importante ésitu d'organización, llogróse superávit, de concurrencia a los conciertos, favorecida pol fechu de que los socios recibíen trés entraes cada unu a esfrutar por esposa y fíes, pero non por fíos, y d'afiliación: 331 socios esta primer temporada, diez veces más que los fundadores de la Sociedá.
El 16 de setiembre de 1908 celebrar na sede de la Sociedá Filarmónica de Madrid una asamblea de Sociedaes Filarmóniques pa crear, a propuesta del presidente de la uvieína, Plácido Álvarez-Buylla González-Alegre, una Unión de Sociedaes Filarmóniques col fin de collaborar pa contratar artistes y partir los costos.
En 1913 y a propuesta de la Unión de Sociedaes Filarmóniques, toles Sociedaes camuden el xentiliciu del so nome pol de la so ciudá, una y bones esti usu provocaba problemes de contratación, sobremanera nel estranxeru, por ello la Sociedá pasa a denominase Sociedá Filarmónica d'Uviéu
La nómina de músicos qu'actúen nos primeros años na Sociedá ye grande en cantidá y calidá: el pianista alemán Emil von Sauer, Manuel de Falla miembru d'un tríu xuntu Antonio Fernández Bordes y Víctor Mirecki, anque nun interpreta nenguna composición propia, la Orquesta Sinfónica de Madrid dirixida por Enrique Fernández Arbós que debuta n'Uviéu en 1909 y va actuar hasta en 107 ocasiones hasta 1936, el tríu formáu por Pau Casals, Alfred Cortot y Jacques Thibaud, la clavecinista Wanda Landowska, el Cuartetu Rosé, comandado por Arnold Rosé, los pianistes María Carreres y Ricardo Viñes, Enrique Granados como pianista xunto con Jacques Thibaud al violín anque, como Falla, tampoco interpretó obres propies, Joaquín Nin que debutó n'Uviéu con 22 años y el dúu Manuel Quiroga y José Iturbi que lo faen con 20 y 17 años respeutivamente.
Hasta l'añu 1914 la marcha de la Sociedá foi ascedente en númberu de socios y asistencia, pero l'españíu de la I Guerra Mundial supón la primer crisis de la Sociedá yá que munches families retayen gastos n'ociu y resulta casi imposible contratar artistes estranxeros lo qu'enzanca completar los programes.
La sociedá nel Teatru Campoamor[editar | editar la fonte]
Nestes feches ye cuando se trata per primer vegada la construcción d'un teatru propiu de la Sociedá. Les razones son munches: llibre disponibilidad de feches, esaniciar l'arriendu del Teatru Campoamor asegurar más capacidá pa vender mas entraes y permediar presupuestos. El 21 d'abril de 1915 alcordóse la creación d'una sociedá mercantil que'l so fin yera la construcción d'un teatru pa la Sociedá Filarmónica. El 14 de xunu constituyóse la Casa de la Filarmónica S.A. con un capital de 300.000 pesetes. Sicasí, el Conceyu d'Uviéu, precisáu de dineru mientres la crisis producida pola guerra, propón a la Sociedá qu'ésta-y empreste dicha cantidá en cuenta de la cesión del Teatru Campoamor mientres 20 años en conceutu de pagu d'intereses. El 15 d'avientu de 1915 róblase'l contratu ente'l Conceyu y la Sociedá, que de la mesma arrendó'l teatru a un terceru pa la ocupación del mesmu nes feches llibres que dexaba la Sociedá.
En 1916, y contratáu pola Unión de Sociedaes Filarmóniques, ufierta dos conciertos na Sociedá'l pianista Arthur Rubinstein, el segundu de los cualos, acompañáu por Gaspar Cassadó, violonchelista que va actuar 20 vegaes más na Sociedá en socesivos años. En 1917 vuelvi Manuel de Falla, acompañáu de la sopranu Aga Lahowska, qu'agora sí qu'interpreta obres propies xunto con otres de Turina, Guridi y del compositor local Baldomero Fernández.
Los primeres años 1920 ven como s'amonta la nómina de cantantes en desterciu de la música de cámara. A la citada Aga Lahowska, xúnese-yos la compañía llírica del baxu Carlos del Pozo, la sopranu Ángeles Ottein y el tenor Armando Crabbé que crearen el xéneru llamáu ópera de cámara; Ofelia Nieto, Crisena Galatti, acompañada ésta de Turina, y el Coru Nacional d'Ucraína qu'ufierta tres concierto. Tocantes a música de cámara, actúen na Sociedá'l Cuartetu Rebner nel que figura como viola'l compositor Paul Hindemith; y como solistes, los pianistes Ignaz Friedman, Josef Lehvinne, Vladimir Horowitz, Arthur Rubinstein qu'ufierta otros cinco conciertos en 1926, el violinista Jan Kubelík y el violonchelista Pau Casals. Por novedosa destaca l'actuación en 1924 de la Banda de Música del Real Cuerpu de Guardias Alabarderos de Madrid, pa lo que la Sociedá tuvo que pidir permisu a la Casa Real.
1928 ve pasar pol Teatru Campoamor a Joaquín Turina, Emil von Sauer y Ofelia Nieto per última vegada. Amás ufierten conciertos la violonchelista Raya Garbousova y el violinista Juan Manén, pero lo más destacao d'esi añu ye'l conciertu ufiertáu pol gran guitarrista Andrés Segovia y el qu'ufiertó Maurice Ravel el 27 de payares compuestu dafechu por obres propies, que sicasí nun gustó al públicu oventense.
La direutiva de la Sociedá propunxérase contratar a los compositores modernos más prestixosos y asina, amás de Ravel, en 1929 preséntense Ottorino Respighi, qu'ufierta'l conciertu númberu 400 de la Sociedá, y en 1931 Béla Bartók que foi asistíu, pa pasa-y les fueyes, pol poeta Gerardo Diego quien moraba en Xixón dende 1922.
En 1932 cumplir los primeres 25 años de la Sociedá y celébrense con Andrés Segovia, Arthur Rubinstein, qu'ufierta un conciertu de música española, y sobremanera el virtuosu del violín Jascha Heifetz, que'l so altu caxé provoca numberosos discutinios na Xunta Direutiva. La Sociedá tien nesi momentu 2034 socios y entamó 464 conciertos.
La etapa del Teatru Principáu[editar | editar la fonte]
Nel añu 1934 tien llugar la Revolución d'Ochobre qu'afara la ciudá d'Uviéu ente los edificios destruyíos figura'l Teatru Campoamor amburáu pol exércitu pa desallugar a los insurxentes qu'ellí apostaos hostigaban al Cuartel de Santa Clara allegante al teatru. Xunto col teatru sumieron la oficina y l'archivu de la Sociedá con toles partitures, semeyes y alcordances, munchos d'ellos dedicaos polos músicos que pasaren hasta'l momentu, y hasta'l pianu de la Sociedá. Tres estos tráxicos sucesos asocédense les muestres de ciñu y solidaridá de munchos de dichos músicos y artistes que s'ufierten tantu pa interpretar conciertos como pa reponer los archivos de la Sociedá.
La Sociedá, tres trabayoses negociaciones, arrendó'l Teatru Principáu pa los sos conciertos. la temporada de 1934 volver# a entamar el 12 d'avientu con un conciertu a cargu del violinista francés Zino Francescatti. Los imprevistos gastos fixeron que la temporada de 1935 fora más amenorgada de lo normal, unos quince conciertos frente a los venti de medies qu'hubiera hasta entós. Aun así, el 10 d'abril presentar n'Uviéu el compositor rusu Rajmáninov llogrando l'ésitu que se-y negara a otros compositores que tamién pasaren pola Sociedá como Ravel o Béla Bartók
Sicasí, l'acontecimientu más entrañable del añu foi l'estrenu mundial el 23 d'ochobre del poema sinfónicu Paisaxe asturiano del compositor asturianu Manuel del Fresno.
En 1936 van actuar Jacques Thibaud, un mozu Jorge Bolet, el gran pianista Leopoldo Querol y la Orquesta Sinfónica de Madrid dirixida por Enrique Fernández Arbós que la so interpretación d'El sombreru de tres pico de Manuel de Falla va ser la última pieza qu'escuchen los socios antes del españíu de la Guerra Civil, cola consiguiente parada de l'actividá de la Sociedá, que va dexar la ciudá d'Uviéu, apenes recuperada de la revolución de 1934, de nuevu destruyida.
L'actividá volver# a entamar en 1939 cola organización, bien dificultosa daes les circunstancies, d'una temporada de cuatro concierto, el primeru de los cualos cuerre al cargu de Leopoldo Querol, postreru de los solistes n'actuar antes de la guerra. El 30 de payares debutó como solista Ataúlfo Argenta que'l so ésitu n'Uviéu foi'l preludiu de la so reconocida y esitosa carrera musical.
Debíu al desenvolvimientu de la Segunda Guerra Mundial les dificultaes pa la contratación d'artistes estranxeros multiplicáronse riquiendo un gran númberu de xestiones pa llograr visaos y permisos cuando non problemes a la entrada n'España, como los sufiertos pol violinista polacu Henryk Szeryng que foi deteníu namás llegar al aeropuertu de Barajas, siendo lliberáu hores más tarde por intercesión de la Sociedá Filarmónica de Madrid.
Aun así, amás del citáu Szeryng, quien llegó a actuar seis veces na Sociedá hasta finales de los años 1950, visitaron Uviéu nestos iniciales años 1940 artistes de la talla de los pianistes José Cubiles, Arturo Benedetti, y Nikita Magaloff, el violonchelista Maurice Maréchal, el guitarrista Regino Sáinz de la Maza y el violinista Gerhard Taschner quien tuvo que camudar el programa alcordáu por cuenta de la perda de les sos partitures mientres unos bombardeos en Berlín. Tocantes a les orquestes actuaron la Orquesta de Cámara de Berlín, la Orquesta de Cámara de Nápoles, la Orquesta Municipal de Bilbao y la Orquesta Sinfónica de Madrid, yá ensin el maestru Arbós, y finalmente destaca l'actuación en 1942 del famosu coru de los Neños Cantores de Viena.
Les dificultaes col arriendu del Teatru Principáu, fixeron renacer l'antigua idea de la construcción d'un teatru propiu. Pa ello plantégase l'ampliación de capital de la Sociedá Casa de la Filarmónica S.A. pa empecipiar de nuevu les xestiones tendentes a la construcción d'un nuevu teatru. Escoyóse una cortil de la cai Mendizábal dando empiezu les obres en 1941, rematándose les mesmes en 1944.
L'últimu conciertu de los 106 que tuvieron llugar nel Teatru Principáu corrió al cargu de Juan Manén el 11 d'abril de 1944 y el númberu de socios de la Sociedá superaba los 2000, recuperando'l nivel d'antes de la Guerra Civil.
Un teatru propiu: el Teatru de la Filarmónica.[editar | editar la fonte]
Presidentes[editar | editar la fonte]
A pesar de la so centenaria historia, pocos fueron los presidentes que rixeron la Sociedá Filarmónica. Estos fueron los siguientes:[1]
- Anselmo González del Valle, presidente honorariu dende 1907 hasta 1911.
- Rafael Zamora y Pérez de Urría, marqués de Valero de Urría, dende 1907 hasta 1908, añu en que finó. Namái pudo presidir la Sociedá mientres la so primer temporada.
- Plácido Álvarez-Buylla González-Alegre, dende 1908 hasta 1956.
- Pedro Masaveu Masaveu, dende 1956 hasta 1968.
- Manuel Álvarez-Buylla López-Villamil, dende 1968 hasta 1999.
- Jaime Álvarez-Buylla Menéndez, ye'l presidente actual dende 1999.
Condecoraciones[editar | editar la fonte]
La Sociedá Filarmónica d'Uviéu ta en posesión de les siguientes condecoraciones:
- Medaya de Plata al méritu nes Belles Artes nel añu 1982, concedida pol Ministeriu de Cultura d'España en nome del rei Xuan Carlos I.
- Medaya d'Oru de la ciudá d'Uviéu nel añu 2003,[2] concedida pol Conceyu d'Uviéu.
- Medaya de Plata d'Asturies n'en l'añu 2007,[3] concedida pol Gobierno del Principáu d'Asturies.
Bibliografía[editar | editar la fonte]
- Casaprima Collera, Adolfo (1995). Una vida pa la música. Historia de la Sociedá Filarmónica d'Uviéu, 1907-1994. Casaprima, Editor. ISBN 84-605-2458-2.
- Cortizo Rodríguez, María Encina; Valdeón Menéndez, Joaquín (2006). 100 años de música n'Uviéu. Uviéu: Ediciones Corondel S.A..
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ ««La medaya d'Asturies honra a los socios, que supieron caltener y dar fama a la Filarmónica»». Consultáu'l 25 d'abril de 2009.
- ↑ «Apurre de la Medaya d'oru a la Sociedá Filarmónica». Consultáu'l 25 d'abril de 2009.
- ↑ «El Principáu concede la medaya de plata d'Asturies a la Filarmónica». Consultáu'l 25 d'abril de 2009.
