Idioma panyabí oriental

Esti artículu trata sobro la llingua panyabí falada n'India y Paquistán. Pa ver la llingua panyabí falada solo en Paquistán, Idioma lahnda.

Panyabí oriental ਪੰਜਾਬੀ pañjābī / پنجابی paṉjābī'
Faláu en	Paquistán India
Rexón	Punyab
Falantes	100 millones
Puestu	35º (Ethnologue 1996)
Familia	Indoeuropéu Indo-iraniu Indo-ariu Indo-ariu central Panyabí
Estatus oficial
Oficial en	Panyab, Hariana, Amritsar, Chandigarh y Delhi
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	`pa`
ISO 639-2	`pan`
ISO 639-3	`pan`
Estensión del panyabí oriental

El panyabí^[1] (o penyabi)^[1] ye una llingua indoeuropea del subgrupu de les llingües indoiranias y de la familia indoaria o índica, que se fala na rexón de Punyab (ente India y Paquistán). Ye falada por aproximao 100 millones de persones, provién de los dialeutos prácritos, como'l hindi, anque ye más arcaica ya irregular qu'ésti. Pa la so escritura utilízase principalmente l'alfabetu gurmukhi (‘de la boca de los gurúes’), bien venceyáu a la relixón sij.

Nome[editar | editar la fonte]

ਪੰਜਾਬੀ (en gurmukhi) (pronunciáu /panshábi/)
panyabí (n'español)
punjabi (pronunciáu /panyábi/) na forma tradicional inglesa mientres el Raj británicu
panjabi (pronunciáu /panyábi/) na trescripción al inglés más habitual na India actual.

En Paquistán, onde esti idioma nun tien reconocencia oficial, escríbese davezu n'alfabetu shahmukhi, una variante del cambéu persa del alfabetu árabe, similar a la usada n'urdú. La mayoría de los falantes hindús nel estáu indiu de Panyab y nos estaos vecinos de Himachal Pradesh y de Haryana utilicen l'alfabetu devanágari.

Falantes fuera del Panyab[editar | editar la fonte]

Na actualidá'l panyabí ye faláu nes sociedaes modernes de tola India, inclusive nel Norte, y fora d'esti subcontinente de manera non oficial ye falada dientro de grandes grupos de sociedaes sij, por casu:

Fonoloxía[editar | editar la fonte]

El panyabí tien carauterístiques fonolóxiques típiques de la llingües indoaries: esistencia de siquier trés series d'oclusives (sonora, sorda, aspirada sorda), esistencia de consonantes retroflexes, etc.

Una carauterística notable ye que ye la única llingua indoirania qu'evolucionó hasta convertise nuna llingua tonal. De fechu el panyabí desenvuelvo trés tonos de nivel a partir de les consonantes marmullaes típiques del indoiranio. Estes marmullaes pasaron a oclusives sonores dexando un tonu sobre les vocales axacentes, que la so cualidá depende de la posición de la marmullada dientro de la pallabra.

Abecedariu panyabí[editar | editar la fonte]

Esisten munchos sistemes ortográficos pal panyabí, dependiendo de la rexón y del dialeutu que se trate, lo mesmo que de la relixón del falante. Na provincia paquistanina de Panyab úsase la escritura shahmukhi qu'esencialmente'l mesmu tipu d'escritura usáu pal urdú basada n'última instancia nel alfabetu arábigu.

Nel estáu de Panyab, na India, los sijes y otros grupos usen l'alfabetu gurmukhi. Los hindús y otros que viven nos estaos vecinos como Haryana y Himachal Pradesh dacuando usen el Devanāgarī pa escribir el panyabí.

Referencies[editar | editar la fonte]

↑ ^1,0 ^1,1 Bailey, Thomas Grahame. Gramática panyabí: una curtia gramática panyabí tal como se fala nel distritu de Wazirabad, Imprenta Gubernamental de Punyab, Lahore, Paquistán (n'inglés). Consultáu'l 29 de xunu de 2013.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma panyabí oriental.

[BDM-1] 1,0 ^1,1 Bailey, Thomas Grahame. Gramática panyabí: una curtia gramática panyabí tal como se fala nel distritu de Wazirabad, Imprenta Gubernamental de Punyab, Lahore, Paquistán (n'inglés). Consultáu'l 29 de xunu de 2013.

[1]