Códigu d'Hammurabi

Detalle del códigu d'Hammurabi.

El Códigu d'Hammurabi, datáu hacia l'añu 1692 edC, ye'l primer conxuntu de lleis que se conocen de tola Hestoria. Nesti, Hammurabi escribe les lleis unviaes pol dios Marduk pa desendolcar el bon entendimientu ente les persones.

La durez de los sos castigos foron recordaos al traviés de la historia, siendo la base de la famosa frase bíblica güeyu por güeyu y diente por diente, de la Llei del Talión; amás de la fonte de dellos vezos del Derechu consuetudinariu antiguu y medieval.

Les condergues consistíen n'aplicar el mesmu castigu que'l delitu que se fixera. Y sirvieron pa regular el respetu a los contratos y a la xusticia nuna dómina histórica onde les sociedaes tal como les conocemos agora escomenzaben a desendolcase. Amás, al nun esistir un sistema de cárceles desendolcáu la pena más normal yera la capital.

Un exemplu de lo dicho pue vese nes 30 primeres lleis del códigu que s'amuesen darréu:

1. Si un señor acusa a otru señor y presenta escontra élli denuncia d'asesinatu, pero nun la pue probar, al so acusador castigaráse-y cola muerte.
2. Si un señor imputa a otru señor práutiques de bruxería, pero nun les pue probar, l'acusáu de bruxería dirá al ríu y habrá tirase a élli. Si'l ríu ye p'arrastralu, el so acusador quitará-y la so facienda. Pero si esti señor foi purificáu pol ríu en saliendo d'él sanu y salvu, el que-y imputó de trabayos de bruxería sedrá castigáu cola muerte y el que s'arroxó pal ríu arrebatará la facienda al so acusador.
3. Si un señor apaez nun procesu pa presentar un falsu testimoniu y nun pue probar la pallabra dicha, si'l procesu ye un procesu capital tal señor sedrá castigáu cola muerte.
4. Si se presenta pa testimoniar en falsu, nun procesu de granu o plata, sufrirá na so totalidá la pena d'esti procesu.
5. Si un xuez xulgó una causa, pronunció sentencia y depositó'l documentu seyáu, si darréu, cambea la so decisión, probarase que'l xuez camudó la sentencia dicha y pagará fasta dolce vegaes la cuantía de lo que xurdió la causa. Amás, públicamente, tendrá de llevantase del so asientu de xusticia y nun tornará más. Enxamás nun podrá sentase colos xueces nun procesu.
6. Si un señor roba la propiedá relixosa o estatal, esti señor sedrá castigáu cola muerte. Amás quien recibió de les sos manes los bienes furtaos sedrá tamién castigáu cola muerte.
7. Si, de la manu del fíu d'un señor o del esclavu d'un particular, un señor alquirió o recibió en custodia plata o oru, un esclavu o una esclava, un güe o una oveya o [[burru], o cualesquier cosa que seya, ensin testigos nin contratu, tal señor ye un lladrón: nesos casos sedrá castigáu cola muerte.
8. Si un señor furta un güe, un corderu, un burru, un gochu o una barca, si lo furtao pertenez a la relixón o si pertenez al estáu, devolverá fasta trenta vegaes el so valir; si pertenez a un soalternu restituirálu fasta diez vegaes. Si'l lladrón nun tien con qué restituir sedrá castigáu cola muerte.
9. Si un señor, en perdiendo un oxetu, atopa'l so oxetu perdíu en posesión d'otru señor; si'l señor el cual ta en posesión del oxetu perdíu diz: Vendíomelu un vendedor, merqué-ylu en presencia de testigos; si d'otramientre, el propietaru l'oxetu perdíu diz: Presentaré testigos que testimonien sobre'l mio oxetu perdíu; si'l mercador presenta al vendedor que-ylu vendió y a los testigos baxo la presencia de los que lu mercó; si, d'otramientre, el propietariu l'oxetu perdíu presenta los testigos que dean testimoniu l'oxetu perdíu, nesi casu los xueces camentarán les pruebes, y los testigos, na cual presencia efeutuóse la merca, xunto colos testigos que testimonien sobre l'oxetu perdíu, declararán lo que sepan delantre'l diéu. Y dao que'l vendedor foi'l lladrón sedrá castigáu cola muerte. El propietariu del oxetu perdíu recobrará'l so oxetu perdíu. El mercador recobrará de la facienda del vendedor la plata que pesara.
10. Si'l mercador nun presentó al vendedor que-y vendió l'oxetu nin los testigos na cuala presencia efeutuóse la merca, y el dueñu de la cosa perdida presenta testigos que testimonien sobre la so cosa perdida, el mercador foi'l lladrón: sedrá castigáu cola muerte. El propietariu de la cosa perdida recobrará la so propiedá perdida.
11. Si'l propietaru de la cosa perdida nun presenta testigos que testimonien sobre l'oxetu perdíu, ye un estafador, y dao que dió cursu a una denuncia falsa sedrá castigáu cola muerte.
12. Si'l vendedor morrió, el mercador tomará de la casa del vendedor cinco vegaes el valir de lo que reclamara nesti procesu.
13. Si los testigos de tal señor nun tuvieren cerca, los xueces señalarán un plazu de seis meses. Y si a la final del sestu mes, nun hai testigos, esti señor ye un falsariu. Sufrirá na so totalidá la pena d'esti procesu.
14. Si un señor furta'l nenu menor d'otru señor, recibirá la muerte.
15. Si un señor aida debalase pola gran puerta de la ciudá a un esclavu estatal o a una esclava estatal o a un esclavu d'un soalternu o a una esclava d'un soalternu recibirá la muerte.
16. Si un señor abeyugó na so casa a un esclavu o una esclava fuxitivos, perteneciente al estáu o a un soalternu y nun lu entregó a la llamada del pregoneru, el dueñu de la casa recibirá la muerte.
17. Si un señor cueye en campu abiertu a un esclavu o esclava fuxitivos y si lu devuelve al so dueñu, el dueñu del esclavu dará-y dos siclos de plata.
18. Si esti esclavu nun quixo nomar el nome del so dueñu, llevaránlu al palaciu; ellí desendolcarase una investigación y devolverán-ylu al so dueñu.
19. Si retién al esclavu na so casa, y si dempués l'esclavu afáyase na so posesión, el señor recibirá la muerte.
20. Si l'esclavu fuxe de la casa de quien lu acoyó, esti home xurará asina pol dios al dueñu del esclavu y dirase llibre.
21. Si un señor fisga una muria nuna casa, delantre la frañadura matara-yse y pingará-yse.
22. Si un señor entrégase al bandidax, esi siñor recibirá la muerte.
23. Si un señor nun ye garráu, el señor que foi furtáu declarará oficialmente delantre del ??diéu?? los pormenores de lo perdío, dempués, la ciudá y el gobernador nel territoriu y xurisdicción del cualu fíxose'l bandidaxe, compensarán-y por tolo perdío.
24. Si ye una vida lu que se perdió, la ciudá y el gobernador pesarán un midida y entregaránla a la so xente.
25. Si se declara un quema fortuita na casa d'un señor y si un señor que foi p'amatalu fíxase en dalgún bien del dueñu de la casa y aprópiase de dalgún bien de dueñu la casa, tal señor sedrá llanciau al fuéu.
26. Si un oficial o un especialista militar que recibió la orde de dir pa una misión del rei, nun foi a la cita o bien si alquilara un mercenariu y unviáralu nel so llugar, esi oficial o esi especialista militar recibirá la muerte; el denunciante del fechuu coyerá la so facienda.
27. Si un oficial o un especialista militar, demientres que sirvía les armes del rei, fuera fechu prisioneru, y na so ausencia dieron el so campu y el so güertu a otru que cumpliere coles obligaciones del ??féu?? pagando la renta; si l'oficial o l'especialista regresa y torna a la so ciudá, sedrán-y devueltos el so campu y el so güertu y sedrá él quien cumplirá las obligaciones del féu.
28. Si un oficial o un especialista militar, demientres que sirvía les armes del rei, foi fechu prisioneru y #Si'l so fíu ye pa cumplir les obligacones del féu, sedrán-y entregaos el campu y el güertu y él cuirará de les obligaciones feudales del so pá.
29. Si'l so fíu ye menor y nun ye pa cumplir les obligaciones del féu del so pá, un terciu del campu y el güertu daráse-y a la so ma; asina la so ma sedrá pa crialu.
30. Si un oficial o un especialista militar dexó al debalu'l so campu, el so güertu y la so casa, por mor de les obligaciones del féu, y tres ello ausentose; si otru, dempués de la so partida, fíxose cargu del so campu, güertu y casa y cumplió les obligaciones del féu tres años; si l'enanterior feudatariu regresara y reclamara'l so campu, güertu y casa, éstos nun se-y concederán. Namái quién se fixo cargu d'ellos y cumplió les obligaciones del féu convertirase en feudatariu.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Códigu d'Hammurabi.
• Testu del códigu d'Hammurabi (n'español)