Idioma albanés

Albanés Shqip
Falantes	6 a 7 millones
Familia	Indoeuropea  Albanés
Dialeutos	Guegu y toscu
Alfabetu	Alfabetu llatín
Estatus oficial
Oficial en	Albania  Serbia  Macedonia del Norte  Italia (cooficial con [[idioma|]] en Albania)
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	sq
ISO 639-2	sqi
ISO 639-3	sqi
Estensión del albanés

L'albanés (shqip o gjuha shqipe) ye una llingua indoeuropea que falen alredor de seis millones de persones, de los que trés millones viven n'Albania; los otros falantes repártense mayormente ente Kosovu, Macedonia, Serbia, Montenegru y el noroeste de Grecia. Hai tamién una comunidá albanófona importante nel sur d'Italia, la de los arbëresh (arbëresci n'italianu), qu'anició nel país coles emigraciones del sieglu XVI. Tamién s'alcuentren grupinos mas pequeños de falantes en Bulgaria, Rumanía, Turquía, Ucraína y ente la diáspora albanesa d'Estaos Xuníos y Australia.

Dialectos

L'albanés tien dos dialectos estremaos, el toscu (tosk), y el guegu (geg), separaos pol ríu Shkumbi.

El toscu ye'l dialectu del centru-sur d'Albania, y de les minoríes albanófones d'Italia y Grecia. El guegu fálase nel norte d'Albania, en Serbia, Montenegru y Macedonia.

Ente los dos hai diferencies léxiques y fonolóxiques. Por exemplu, la /m/ o la /n/ del guegu correspuenden munches veces a una /r/ en toscu, como se pue ver comparando'l nome d'Albania nos dos dialectos (Shqipnija y Shqipëria respectivamente)

La normativización de la llingua escrita standard que s'emplega anguaño fíxose a partir del dialectu toscu.

Escritura

Los primeros testos escritos n'albanés son abondo serondos y daten de la segunda metá del sieglu XV.

Tres varies tentatives de crear alfabetos autóctonos (como l'elbasan, el büthakukye y l'argyrokastron, basaos los trés na escritura cursiva griega) o d'usar l'alfabetu griegu y el cirílicu, l'albanés empezó a escribise col alfabetu llatín a partir de principios del sieglu XX.

Orde alfabéticu y valor de los grafemes

(La trescripción faise d'alcuerdu coles normes de l'alfabetu fonéticu internacional)

A

B

C

Ç

D

DH

E

Ë

F

G

GJ

H

I

J

K

L

LL

M

N

NJ

O

P

Q

R

RR

S

SH

T

TH

U

V

X

XH

Y

Z

ZH

a

b

c

ç

d

dh

e

ë

f

g

gj

h

i

j

k

l

ll

m

n

nj

o

p

q

r

rr

s

sh

t

th

u

v

x

xh

y

z

zh

a

b

ʦ

ʧ

d

ð

ɛ

ə

f

ɡ

ɟ

h

i

j

k

l

ɫ

m

n

ɲ

ɔ

p

c

ɾ

r

s

ʃ

t

θ

u

v

ʣ

ʤ

y

z

ʒ

Estatus oficial

L'albanés ye la llingua oficial d'Albania. Ye tamién una de les llingües oficiales de Kosovu (xunto col serbiu) y de delles rexones de Macedonia.

Escritores en llingua albanesa

• Naim Frashëri (1846-1900)
• Ismail Kadare (nacíu en 1936)