Idioma francés

Francés Français
Faláu en	Francofonía
Falantes	300 millones
Puestu	13º (Ethnologue 1996)
Familia	Indoeuropéu  Itálicu   Romance    Ocidental     Galo-Ibéricu      Galo-Romance       Ibero-Occidental        Subgrupu d'Oïl        Grupu Francés         Francés
Estatus oficial
Oficial en	Francofonía
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	fr
ISO 639-2	fra
ISO 639-3
El Francés nel mundu. Estensión del francés

El Francés (français, la langue française) ye un idioma romance faláu na mayor parte de Francia y Mónacu, en delles rexones de Bélxica, Suiza, Luxemburgu ya Italia (Val d'Aosta) n'Europa. N'América ye idioma oficial de Canadá, Haití, Martinica, Guadalupe, la Guyana Francesa y delles comunidaes de la islla de Dominica, u se fala un criollu de base francesa. N'África ye oficial nes antigües colonies de Francia y Bélxica como Repúbica Democrática d'El Congu, el Congu, Burkina Fasu, Senegal, Guinea, Malí, Níxer, Burundi, Ruanda, Togu, Benín, República Centroafricana, Gabón, Costa de Marfil, Madagascar, Xibuti, parte de Seixeles, Camerún, islles Comores, Reunión, Mauriciu, Guinea Ecuatorial, Marruecos, Mauritania, Tunicia, etc. N'Oceanía alcuéntrase na Polinesia francesa, Nueva Caledonia y Vanuatu. N'Estaos Xuníos fálase un criollu en Luisiana. Hasta la Segunda Guerra Mundial yera la llingua de rellación internacional.

Hestoria de la llingua

Artículu principal: Hestoria del idioma francés

Anicios

El territoriu de lo que güei ye Francia empezó a ser pobláu polos galos alredor del sieglu VII edC, los cuales falaben idiomes celtas que nun tener escritura. Escontra'l suroeste, los aquitanos falaben probablemente una llingua precursora del vascu, pero desconocíen la escritura. Na zona de Massilia (l'actual Marsella) los habitantes de les colonies griegues falaben y escribíen nesti idioma, pero nun lo espublizaron más allá de les sos colonies.Toos esos idiomes y otros falaos na antigua Galia de xuru fueron sumiendo cola colonización romana y la progresiva implantación del llatín. Col cayente del Imperiu romanu, una serie de pueblos d'aniciu germánico llegaron a la Galia romana. Ente ellos, dos estableciéronse de manera más consolidada: los francos nel norte y los visigodos nel sur, col ríu Loira como frontera. A pesar de que dambos pueblos falaben les sos propies llingües, puestu adoptaron al llatín faláu pola población. Sicasí, l'idioma faláu polos francos ta nel aniciu del neerlandés que ye un idioma germánico faláu anguaño nes sos distintes variedaes nos Países Baxos, onde se-y denomina holandés, en parte de Bélxica y nel norte de Francia. Mientres muncho tiempu, l'idioma faláu nel norte de Galia (en realidá yá Francia) ye un llatín más o menos evolucionáu, con grandes influyencies, fundamentalmente fonétiques del idioma germánico faláu polos francos. Al sur, la evolución ye distinta, polo qu'adulces se van estremando dos llingües con una frontera qu'en principiu se marcará nel Loira, anque a lo llargo de la hestoria va dir moviéndose cada vez más escontra'l sur, debíu al emburrie políticu d'una Francia que'l so centru políticu taba en París, una y bones a partir de la Revolución francesa la llingua francesa pasó a ser un elementu identificador y igualador de tolos franceses. La langue d'oïl (oïl evolucionó en oui) falábase na zona norte y el langue d'oc nel sur. La llínea de dixebra diba del Macizu Central a la desaguada del Loira en Nantes.

Nacencia del francés

Comoquier, nun resulta cenciellu establecer el momentu nel que'l llatín vulgar tresfórmase en francés o provenzal, pero esi momentu hai qu'asitialo ente los sieglos VI y IX. A partir del sieglu VII yá se cunta con testimonios de que la llingua falada nel territoriu de l'actual Francia ye distinta del llatín y del germánico. El documentu fundamental ye'l de los Xuramentos d'Estrasburgo (842), que se considera'l testu más antiguu escritu en protoromance, nos que les distintes tropes de los nietos de Carlomagno, Lotario, Carlos el Calvu y Luis el Germánico xuren respetu a la división que se produz tres la muerte de Luis el Piadoso y que ta marcada pol Tratáu de Verdún, y vense obligaos a faelo tanto en llatín, como en germánico y nun idioma romance, a caballu ente'l llatín y el francés. En Francia, los dos grandes dialectos romances antes mentaos van pasar a ser conocíos colos nomes de langue d'oc y langue d'oïl (en función de la manera en que se dicía sí). El francés actual ye herederu d'esti postreru. Poco tiempu dempués empieza a apaecer una lliteratura escrita por clérigos nesti nuevu idioma, que cola apaición de los primeros testos lliterarios (el primeru ye la Secuencia de Santolaya), ente los que destaca'l Cantar de Roldán, l'idioma romance foi consolidándose y estremándose cada vez más del llatín. Adulces tresformóse d'idioma tornáu en idioma analíticu, nel cual l'usu de preposiciones y l'orde de les palabres na oración reemplacen al sistema de casos.

El francés antiguu

Lo que se conoz como francés antiguu foise consolidando a partir del sieglu XI, y anque güei estúdiese tol que se falaba al norte del Loira como si se tratara d'una sola llingua, en realidá tratábase de dialectos con elementos comunes.La influyencia germánica nel idioma obligó a usar nel llinguaxe escritu dellos dígrafos pa reproducir dellos de los soníos que s'utilizaben pero que nun esistieren en llatín vulgar. Asina, la nasalización, unu de los elementos fonéticos más característicos de la influyencia germánica nel francés va marcándose na escritura pol usu de la n en posición final de sílaba. La evolución fonética de la o llatina escontra'l soníu qu'anguaño tien en francés obligó coles mesmes a utilizar el dígrafo ou pa reproducir el soníu orixinal de dicha lletra en llatín. De la mesma, la fuerte aspiración de la h marcó una de les principales característiques del francés al respective de otres llingües romances: la esistencia de la h aspirada.

Escritura

El francés escríbese col alfabetu llatín. Tien cinco diacríticos (l'acentu agudu, l'acentu circunflexu, l'acentu grave, la cedilla y la diéresis), asina como una lligadura (œ).

La escritura tien poco que ver cola pronunciación actual. En xeneral, la forma escrita ye más conservadora (etimolóxica) que la forma falada. Esto obliga a los estudiantes práuticamente a deprender dos idiomes. Les consonantes finales suelen ser mudes.

Los diacríticos tienen un significáu fonéticu, semánticu y etimolóxicu.

El Valón tien la å pa la o llarga y abierta, la o llarga y cerrada o la a llarga, según les variedaes llocales.

Idiomes y dialectos en Francia.

• Consulta la edición de Wikipedia n'idioma francés.